Læknaneminn - 01.10.1993, Qupperneq 14

Helgi Birgisson1
Helgi Jónsson2
INNGANGUR
VEFJAGIGT ER íslenska heitið á fíbromýalgíu-
heilkenninu, en fyrsta tilraun til skilgreiningar þessa
ástands var gerð 1977 (1). Einkennin hafa hins vegar
verið þekkt mun lengur. Ymis erlend heili hafa verið
nomð um þetta ástand eins og fíbrósítis, fíbrómýósítis,
fíbrófascíitis og soft tissue rheumatism. A íslensku
hefm verið talað um vöðvagigt (2), vöðvabólgu og
útbreidd festumein.
í íslenskum læknisfræðitímaritum og
kennslubókum læknanema er lítið sem ekkert minnst
á vefjagigt. Það er því tímabært að fjalla um þetta
ástand á íslensku.
Nokkrir aðilar hafa ramisakað algengi vefjagigtar,
og hafa mjög mismunandi niðurstöður fengist.
Algengistölur frá 2.1% í heilsugæslu (3) að 20.0% á
gigtardeild (4) hafa verið nefndar, og virðist algengi
færast í aukana með auknum fróðleik um þetta ástand.
í nýlegri kömiun, sein gerð var í Arendal, tæplega
fjörutíuþúsmid manna bæ við Oslóarfjörð, kom í ljós
að 10.5% kvenna á aldrinum 20 til 49 ára liafa einkenni
um vefjagigt (5).
Meðalaldur veljagigtarsjúklinga er um 50 ár, en
sjúkdómurinn getur byrjað mun fyrr, allt frá
unglingsárum. Um 90% þeirra er þjást af vefjagigt
eru konur. Líkur eru á því, að erfðir eigi sinn þátt í
tilurð vefjagigtar, þar sem allt að 25% foreldra
sjúklinga hafa einkenni hemiar og 12% afkomenda
(6).
Vefjagigt getur verið tengd öðrum sjúkdómum.
'Höfundur er lœknanemi við lœknadeild Háskóla
Islands.
'Höfundur er sérfrœðingur í gigtarlœkningum og
starfar á lyflækningadeild Landspítalans.
Eins og við aðra sjúkdóma, þar sem orsakir eru
óþekktar, er talað uin “prímera” vefjagigt, þ.e. þegar
orsakir eru óþekktar en “sekúndera” vefjagigt, þegar
um er að ræða fylgikvilla við aðra sjúkdóma (7).
EINKENNI
Algengustu einkenni vefjagigtar eru
stoðkerfisverkir, stirðleiki, þreyta og svefntruflanir,
og hjá flestum sjúklingum eru öll þessi einkenni til
staðar (8). Stirðleikiim er algengastm á morgnana og
er mjög breytilegur. Þreyta telst sjúkdómseinkenni,
þegar sjúklingur er of þreyttur til að gera það sem
hann langar tii. Meðal vefjagigtarsjúklinga er oft
áberandi, að vissar endurteknar hreyfingar eins og að
“skera brauð” eða að “hengja upp á snúru” verða mjög
erfiðar vegna þreytu og verkja. Mikilvægt er að
spyrjast fyrir um svefntruflun, en algengt er, að
sjúklingar gefa sögu um einhvers konar
svefnvandamál, og nær allir sjúklingar “vakna
óúthvfldir” (9).
Hjá vefjagigtarsjúklingum er aukin tíðni af kvíða,
höfuðverk, dofatilfinningu, ristilkrampa, þurrki í
augum og munni, bráðamigu (sensory urgency),
tíðaverkjum og hand- og fótkulda. Yfirleitt má fá
fram í sögu upplýsingar um þætti sem auka á einkenni.
Algengastir þessara þátta eru kalt og rakt veður,
hávaði, líkamlegt og andlegt álag, kvíði, stress, lélegur
svefn og jafnvel mataræði.
Tilurð (klímsk presentasjón) vefjagigtar er ekki
vel þekkt, algengast er þó að sjúklingar liafi í upphafi
fundið fyrir meira afmörkuðum verk, í herðum eða
mjóbaki jafnvel með leiðslu í útlimi (10). Um fjórð-
ungur sjúklinga gefur sögu um ákveðimi atburð sem
setti einkennin af stað. Algengast er, að um slys, að-
gerð eða annars konar veikindi liafi verið að ræða (11).
12
LÆKNANEMINN 2 1993 46. árg.