Læknaneminn - 01.10.1994, Page 87

kunnáttu í jurtafræði. Þeir blönduðu einnig saman
ýmiskonar miður geðslegum hlutum frá dýraríkinu.
Til þess að læknislyf ætti að vera reglulega gott átti
það að innihalda mörg efni, eða eins mörg og handbær
voru. Því sjaldgæfari efni og þvi ókræsilegri því betri.
Þeir notuðu meðal annars molaðar grísatennur og
rotið kjöt og fitu, eyrnamerg úr grísaey rum og annnað
í þeim dúr. Allt fram á 16. öld höfðu menn mikla trú
á lækningamætti slíkra hluta svo sem úrgang frá
mönnum og dýrum.
Þegar læknirinn hafði sett sína sjúkdómsgreiningu
gat hann valið á milli margra ráða. Sum læknisráð
virkuðu fljótt, önnur hægt en voru þá gjarnan
öruggari.Sum ráð dugðu einungis vissa tíma ársins.
Má nefna að sum meðul gegn augnsjúkdómum
verkuðu aðeins í fyrsta og öðrum vetrarmánuði en
önnur lyf í þriðja og fjórða vetrarmánuði. Erlend nöfn
á lyfjum gáfu þeim sérstakt gildi í Egyptalandi til
forna, kannski alveg eins og hjá okkur í dag. Lýst er
m.a.lyfjum við húðsjúkdómum og krabbameini.
Kvensjúkdómar voru meðhöndlaðirmeð margs konar
lyfjum. Einnig er lýst lyfjum sem verkuðu vel gegn
gránun hára og meira að segja gránun augnhára. Lyf
gegn skalla, lyf til að fjarlægja hrukkur í andliti og
allskyns fegrunarlyf. A gömlum egypskum múmíum
sjást mikil slit á tannkrónunum sem væntanlega koma
af því að kornið var malað á mjög frumstæðan hátt
og gjarnan sett smámöl saman við til þess að mala
kornið betur. Menn trúðu því að tannpína kæmi af því
að ormur settist að í tönnunum, sem endaði með því
að tennurnar féllu úr. Þótt fundist hafi gervitennur í
múmíuhöfðum, er samt ekki rétt að draga þá ályktun
að tannlæknalist hafi verið á háu stigi í Egyptalandi.
Eftir sérstaka meðhöndlun á gömlum múmíum m.a.
að leysa upp vefinn með vissum efnum og síðan
undirbúa sneiðar fyrir smásjárskoðanir, hel'ur komið
í ljós að Egyptar hafa þegar fyrir 4000 árum hafl
samskonar sjúkdóma eins og mannkynið hefur í dag.
Hjartasjúkdómar voru t.d. algengir og að minnsta
kostieinnafFaraóunum hefurlátistafhjarta-sjúkdómi.
Meremta kóngur sem ýmsir trúa að hafi verið sáFaraói,
sem getið er í Biblíunni að sýndi svo mikla hörku að
Móses lagði á hann og land hans sjö landplágur, hefur
haft bólusótt. Á andliti hans sjást greinileg einkenni
bólusóttar. Æðakölkun var á þessum tíma algengt
fyrirbæri. Hinn mikli stríðskonungur þeirra og
stjórnandi Ramses II hefur sennilega þjáðst af
æðakölkun. Hann varð þó nærri 90 ára gamall.
Múmía hans er betur varðveitt en annarra
kóngamúmía í Kairo. Hann hefur haft þykkan rauðan
hárlokk í hnakkanum . Nýrnasjúkdómar hafa verið
tals vert algengir í Egyptalandi og fundist hefur tilfelli
þarsem lungnabólga erdánarorsökin. í Egyptalands-
safninu merkilega í Glyptotekinu í Kaupmannahöfn
eregypsk mynd, um 3000 ára gömul, sem sýnir fyrsta
þekkta tilfellið í heiminum af mænuveiki (polyo-
myelitis). Danskurlíffæra-fræðingurávorumdögum
hefur sýnt fram á að hægri fótur sjúklingsins hefur
veriðummyndaðurafvöldumþessasjúkdóms. Berklar
og ýmis gigtarafbrigði herjuðu einnig á mannfólkið
á þessum tíma. Á apamúmíum hafa menn fundið
einkenni um beinkröm, berkla, gigtsjúkdóma og æxli
. Múmíur með vel samansett beinbrot hafa fundist.
Þetta staðfestir að egypskir læknar hafa haft þó nokkra
kunnáttu í slysameðferð. I merkilegri læknabók frá
gamla Egyptalandi kemureinmitt fram lýsing á slíkri
meðferð. Þar er einnig rætt um hvort brotin hafi
möguleika á að læknast eða hvort það er vonlaust.
HIPPOKRATES
Það nafn sem hæst ber í sögu læknisfræðinnar frá
fyrri tímum er nafn gríska læknisins Hippokratesar.
Hann fæddist á eyjunni Kos um það bil 460 f. Kr.
Þetta er lítil eyja vestan Litlu-Asíu sem heitir einnig
nafninu Staukó. FaðirHippokratesarhétHeraklesog
var kominn í beinan karllegg af Asklepeios, sem
reisti fyrsta spítala í heimi í Epidaurus á Pelepones-
skaga. Móðir Hippokratesar hét Fainarete. Forfeður
Hippokratesar voru læknar mann fram af manni og
fékk Hippokrates menntun sína frá mörgum þekktum
fræðimönnum í Grikklandi, m.a. Demokritosi frá
Abderaum, sem kenndi honum heimspeki.
Hippokrates mun hafaferðast mjög víða, því sá var
háttur lækna á þeim tíma, fara víða um og kynnast
annarra manna háttum og siðum. Þennann sið hafa
læknar rækt fram á þennan dag. Þegar aldurinn
færðist yfir Hippokrates þá settist hann að í Þessalíu
og dó í Larissa 377 f. Kr. þá talinn hafa verið 83 ára.
Hann átti tvo sonu, Þessalos og Drakon. Maðurdóttur
hans hét Polybas og var kennari í læknaskólanum í
Kos. Báðir synirnir voru hirð- og líflæknar í
Makedoníu. Á þessum tfma stóð menning Grikkja á
háustigi. Þávoruuppi ágætirstjórnvitringarsvo sem
LÆKNANEMINN 2 1994 47. árg.
77