Læknaneminn - 01.10.1994, Page 102

UMFERÐARSLYS, SYFJUSJÚKDÓMAR
OG ÁFENGISSÝKI
Biörn Guðmundur Snær Biörnsson'.
Kristinn Tómasson1, Hrafnhildur ReynisdóttiH og
Þórarinn Gíslason2.
'LHl, 2Rannsóknarstofa geðdeildar Lsp.
Inngangur: Umferðarslys eru algengasta einstaka dánarorsök
ungs fólks í dag og bendir margt til þess að mörg þeirra alvarlegri
sé að rekja til sjúkdóma s.s. syfjusjúkdóma og áfengissýki. Til að
komast að heilsufarslegum áhættuþáttum umferðarslysa var gerð
á vegum Rannsóknastofu geðdeildar og Umferðarráðs tilfella-
viðmiða rannsókn þar sem tókst að finna tvo hópa sem voru í
áberandi meiri áhættu en aðrir á að lenda í slysum. Þá var hægt að
auðkenna annars vegar með spurningu um hvort viðkomandi hefði
næstum lent í umferðarslysi vegna eigin syfju við stýri og hins
vegar með CAGE skimspurningum fyrir áfengissýki og
áfengismisnotkun. I kjölfar þess var farið út í aðra rannsókn þar
sem féiagsaðstæður, heilsufar, áfengisnotkun og einkenni um
syfjusjúkdóma voru skoðuð nákvæmlega meðal þessara
áhættuhópa í samanburði við viðmiðunarhóp.
Framkvæmd: Þátt tóku 324 einstaklingar úr fyrri rannsókn,
fleiri karlar en konur þar sem þeir voru algengari í áhættuhópunum.
Sendir voru spurningalistar og svefnskrár til þáttakenda í lok apríl
og ýtt á eftir með tvennum ítrekunum. 30. maí höfðu borist 151
spurningalisti og eru niðurstöður byggðar á þeim. Athuga þarf við
túlkun niðurstaðna að karlar eru algengari í áhættuhópunum,
meðalaldur er hæstur í hópi þeirra sem næstum höfðu sofnað við
stýri (syfjuhóps) og lægstur í hópi þeirra sem voru jákvæðir á
CAGE prófinu (CAGE hópur).
Niðurstöður: Ekki varteljandimunuráfélagslegumaðstæðum
hópanna en einstaklingar í sy fjuhóp voru frekar ráðsettari en aðrir,
unnu meira og voru fleiri í sambúð. Cage hópur virtist frekar í
námi og haldast síður á vinnu. Áhættuhóparnir höfðu lent í mun
fleiri umferðaróhöppum og næstum umferðaróhöppum, sérstaklega
syfjuhópur en þeir kvörtuðu líka oftar um erfiðleika vegna sy fju að
degi til. CAGE hópur stundaði frekar næturvinnu og hafði ríkari
tilhneygingu til að lenda í slysum á nóttunni en aðrir. CAGE hópur
notfærði sér heilbrigðisþjónustu mun meira en aðrir, sérstaklega
slysavarðsstofu en einnig heimilislækna og sérfræðinga og komu
oftarááfengisdeildir. Syfjuhópurhafðióljóseinkenniumalmenna
vanlíðan en voru sjaldnar í meðferð vegna sjúkdóma. CAGE
hópur neytti oftar og meira áfengis og annarra fíkniefna en aðrir
og slösuðust oftar undir áhrifum áfengis.
Ályktanir: Gæði CAGE sem skimprófs miðað við DSM-III-R
skilyrði reyndist svipuð og mælt hefur verið erlendis þrátt fyrir að
tvö ár liðu frá greiningu sem CAGE jákvæðir til staðfestingar á
áfengissýki. Næmið mældist 62% og sértæki 91%. Ekki verður
betur séð af ofansögðu en að áhættuhóparnir sem fundnir voru
með áðurnefndum spurningum hafi ýmis einkenni sjúkdóma
umfram samanburðarhóp sem varpað gætu ljósi á aukna hættu
þeirra til að lenda í umferðarslysum. Frekari úrvinnsla, s.s. úr
skimspurningum fyrir syfjusjúkdóma, bíður betri svörunar.
HEILAHIMNUBÓLGA HJÁ FULLORÐNUM
Á ÍSLANDI 1975 TIL 1993.
Brvndís Sieurðardóttir'. Olafur Móir Biörnsson'.
Kristín E. Jónsdóttir2, Helga Erlendsdóttir2,
Siguröur Guðmundsson2.
'LHI, 2Sýkla- og lyflækningadeild Lsp.
Inngangur: Heilahimnubólga er alvarlegur sjúkdómur sem
hefur háa dánartíðni þrátt fyrir tilkomu öflugra sýklalyfja.
Sjúkdómurinn er algengastur hjá börnum en er einnig alvarlegt
vandamál hjá eldri ein-staklingum. Lítið hefur verið fjallað um
sjúkdóminn hjá unglingum og fullorðnum sérstaklega. Einn
höfunda (KJ) hefur haldið skrár um og safnað bakteríustofnum
sem greinst hafa í aðsendum blóð- og mænuvökvasýnum úr fólki
með heilahimnubólgu sem borist hafa Sýkladeild Landspítalans
frá öllum sjúkrahúsum landsins.
Aðferðir: Upplýsingar um sjúkdómsferil fólks 10 ára og eldri
sem greindist með bakten'uheilahimnubólgu eða meningó-
kokkablóðsýkingu á árunum 1975 til 1993 voru fengnarúrskrám
sýkladeildar og sjúkraskrám.
Niðurstöður: Alls fundust 139 sjúklingar með samtals 141
tilfelli. Nýgengi sjúkdómsins var 1,1 til 7,7 per 100.000 íbúa á ári
eða að meðaltali 3,7/100.000 íbúa á umræddu tímabili.
Langalgengasta orsök sjúkdómsins var N. meningitidis (67%) í
öllum aldurshópum, en þar næst S. pneumoniae (13%) og H.
nfluenzae (3%). Tfðni N. meningitidis sýkinga lækkaði þó mark-
tækt hjá eldri aldursflokkunum (89% í 29%, p<0,001) á meðan
tíðni S. pneumoniae jókst (3% í 34%, p<0,001) en tíðni H.
influenzae hélst óbreytt. Einungis fundust þrír sjúklingar sem
höfðu sýkst á spítala, tveir þeirra í kjölfar aðgerða. Fimm tilfelli
reyndust vera endurtekin (recurrent). Dánar-tíðni af völdum
heilahimnubólgu var að meðaltali 13% og breyttist ekki marktækt
á tímabilinu. Hærri dánartíðni var hjá sjúklingum eldri en 60 ára
(35%) en þeim yngri (9%, p<0,01); og ennfremur hjá sjúklingum
með bælt ónæmiskerfi (50%) miðað við þá sem höfðu eðlilegt
ónæmiskerfi fyrir (9%, p<0,001). Einhvern undirliggjandi sjúkdóm
höfðu 27% sjúklinganna þegar þeir sýktust. Á fyrstu sex árum
tímabilsins fengu 58% sjúklinganna penicillin eða ampicillin f
upphafsmeðferð, en einungis 19% á seinustu sjö árum. I staðinn
fengu 49% þeirra 3. kynslóðarcephalosporin sem upphafsmeðferð.
Ályktanir: Meningokokkar eru algengastu orsakavaldar
heilahimnu-bólgu í unglingum og fullorðnum hér á landi.
Dánartíðni hefur nánast ekkert breyst og er enn há. Fæstir
sjúklinganna höfðu undirliggjandi sjúkdóm, og spítala-
heilahimnubólgur eru nánast óþekktar hér á landi. Upphafs-
lyfjameðferð nú er oftast 3. kynslóðar cephalosporin en var áður
penicillin eða ampicillin.
MARFANS HEILKENNI Á ÍSLANDI.
Einar Örn Einarson'.
Haraldur Sigurðsson2,
Ragnar Danielsen3 og Einar Stefánsson2.
'LHI, 2Augndeild Lkt, 'Lyflœkningadeild Lsp.
Inngangur: Heilkenni Marfans er bandvefssjúkdómur sem
erfistókynbundiðríkjandi. Hann leggstaðallegaáhjarta/æðakerfi,
augun og stoðkerfið. Úttekt á Marfans heilkenni hefur aldrei verið
92
LÆKNANEMINN 2 1994 47. árg.