Læknaneminn - 01.04.1996, Page 93

Áhrif reykinga á frjósemi, meðgöngu og fóstur
og í hærri skömmtum keppir það við joð í fram-
leiðslu skjaldkirtilshormóna. Líkur hafa verið
leiddar að því að efni úr sígarettureyk hamli verkun
skjaldkirtilsvaka í vefjum (10). Þetta gæti átt þátt í
að breyta innra hormónajafnvægi og blæðinga-
mynstri hjá konum sem reykja (1,10).
Hjá körlum (Taflal) hækka estrógen, prólaktín
og LH í sermi við reykingar en testósterón, FSH og
vasópressín lækka. Nýrnahettustarfsemi verður lík
og hjá konum. Nikótín og kótínín bæla hormóna-
framleiðslu Leydigfruma í eistum sem hefur áhrif á
kyngetu (1).
Áhrif reykinga á kynfrumur og cexlunarfceri
Reykingar hafa bein áhrif á eggfrumuna, starf-
semi eggjaleiðaranna, færslu eggfrumu niður eggja-
leiðarann og bólfestu fósturvísis í legi. Nikótín í
umhverfi eggfrumu dregur úr lífvænleika og þrosk-
un hennar. Dýratilraunir hafa einnig bent til auk-
innar hættu á að fleiri en ein sáðfruma frjóvgi egg-
ið sem stöðvar frekari þroska okfrumunnar (1).
Vöðvasamdrættir aukast í eggjaleiðurum og má
ætla að þar dragi úr hreyfanleika bifhára líkt og í
öndunarfærum (1).
Ytarlegar rannsóknir á beinum eituráhrifum
reykinga á sáðfrumur hafa sýnt að í heildina eru
áhrifm væg en sæðisrúmmál minnkar og sáðfrum-
um fækkar. Hreyfanleiki sáðfrumnanna breytist
vegna áhrifa á frymispíplur (microtubuli) í hala
þeirra og hæfileiki sáðfrumna til að frjóvga egg-
frumu (acrosine activity) er minni, þó útlit eða
erfðaefni sáðfrumna skaðist ekki (1). Kadmíum úr
reyknum gæti valdið þessu, en þungmálmar eru
þekktir fyrir að stuðla að ófrjósemi. Einnig hafa
verið leiddar líkur að því með dýratilraunum að
nikótín eða þíócýaníð í leghálsslími geti dregið úr
hæfileika sáðfruma til að komast þar í gegn (1).
Fósturlát
Reykingar kvenna auka hættu á fósturláti, eink-
um á öðrum þriðjungi meðgöngu. Rannsókn á 626
konum sem misst höfðu fóstur og 1300 konum til
samanburðar sýndi að hætta á fósturláti þegar móð-
ir reykti á fyrsta þriðjungi meðgöngu var lítil en
marktækur munur var á öðrum þriðjungi, hvort
sem kona reykti sjálf eða var í reykmenguðu and-
rúmslofti (RR 1.3, CI 1.2-1.9)(11). Óbeinar reyk-
ingar og reykingar föður virtust auka líkur á fóstur-
láti. Hlutfallsleg áhætta á fósturláti ef kona reykti
>14 sígarettur á dag síðasta mánuðinn fyrir getnað
var 30% meiri þegar litningagerð þungunarvefs var
eðlileg (RR 1.3; CI 1.1-1.7) en efkona reykti ekki.
Engin slík áhrif fundust ef litningagerðin var þrí-
stæða (12).
Utanlegsþykkt
Meðal kvenna sem reykja er tíðni utanlegsþykkt-
ar hærri, einnig þegar tillit er tekið til bólgusjúk-
dóma, notkunar lykkju og fyrri utanlegsþykktar
(1). Þeim sem reykja er tvisvar sinnum hættara við
að fá utanlegsþykkt (RR 2,2) (1,13). Áhættan er í
beinu hlutfalli við magn reykinga, eða RR 1,4 hjá
konum sem reyktu <10 sígarettur á dag, miðað við
RR 5,0 hjá konum sem reyktu >30 á dag (14).
Jafnvel þótt kona hafi hætt að reykja fyrir getnað er
áhættan aukin miðað við konu sem aldrei hefur
reykt (RR 1,6, CI 1,0 - 2,8) (13).
Ófijósemimeðferð og reykingar
í tengslum við tæknifrjóvganir hafa verið gerðar
rannsóknir á áhrifum reykinga á árangur meðferð-
ar. Útkoman hefur verið á einn veg, þ.e. árangur er
mun verri hjá þeim sem reykja (Tafla 2) (15). Egg-
búsvökvi kvenna sem reykja inniheldur kótínín,
niðurbrotsefni nikótíns, sem annars finnst ekki þar
Tafla 2.
Neikvœð áhrif reykinga á tteknifrjóvgun þar sem sama
gónadotrópín meðferð er notuð; breytingar hjá konum sem
reykja miðað við þter sem reykja ekki.
Östradíól í sermi Lækkar
Eggbú Færri
Eggfrumur Færri
Fósturvísar Færri
Andrógen í eggbdsvökva Hækkar
Östradíól í eggbúsvökva Lækkar
Kótínín í eggbúsvökva Finnst
LÆKNANEMINN
83
1. tbl. 1996, 49. árg.