Læknaneminn - 01.04.1996, Page 94

Áhrif reykinga á frjósemi, meögöngu og fóstur
(16). Samanburður á frjóvgunarhæfni 45 egg-
frumna þar sem kótínín var í eggbúsvökva við 116
eggbú án kótíníns sýndi að í seinni hópnum tókst
frjóvgun í 72% tilfella en hjá þeim sem reyktu í
44% (16). Heildarárangur glasafrjóvgunar var
kannaður hjá 447 pörum þar sem 129 konur reyktu.
Frjóvgun tókst hjá 69 pörum, 50 sem ekki reyktu
og 19 sem reyktu. Fósturlát eftir tæknifrjóvgun var
algengara hjá konum sem reyktu (42% á móti 19
%) og aðeins 9,6% þeirra sem reyktu fæddu sam-
anborið við 17% þeirra sem ekki reyktu (17).
MEÐGANGA
Reykingar á meðgöngu eru hættulegar fóstrinu.
Fæðingarþyngd lækkar og tilhneiging er til sam-
hverfrar vaxtarskerðingar, sem ber vott um næringar-
snauðara umhverfi. Fæðingar fyrir tímann eru al-
gengari og einnig er tíðni síðkominna fósturláta og
burðarmálsdauða hærri. Ahrifin halda áfram að
segja til sín eftir fæðingu, t.d. með stóraukinni
hættu á vöggudauða.
Breytingar ífylgju
Mestöllum áhrifum sem börn verða fyrir í móð-
urkviði vegna reykinga er miðlað um fylgjuna, með
áhrifum á efnaskipti fylgjunnar og blóðflæði til
fóstursins. Nikótín bælir flutning amínósýra í
gegnum fylgju vegna hamlandi áhrifa á kólínerga
viðtaka en súrefnisskortur, vegna kolmónoxíðs og
annara efna úr tóbaksreyk, truflar einnig ATP
orkuháð efnaferli í fylgjunni (18). Breyting verð-
ur á vefjabyggingu fylgjunnar með ótímabærri
hrörnun. Efni úr sígaretturreyk geta valdið
skemmdum á erfðaefni cytotrophoblastfrumna í
fylgjunni (19). Frumunum fækkar vegna beinna
eituráhrifa. Þykltnun verður á títuhimnum (villous
membranes) og hlutfall háræða í títum (villi)
minnkar (20). Hlutfall bandvefs eykst (21,22) og
meiri drepskemmdir sjást (23), jafnvel á fyrsta
þriðjungi meðgöngu (24). Frumur í háræðaveggj-
um og fylgjuvef innihalda meira af trefjungum
(filaments) og trefjum (fibrillae). Við það eykst
samdráttargeta æðanna sem nikótínið eykur enn á
(25). f legvatni reykingakvenna finnst hátt gildi á
kótíníni sem hefur beina eiturverkun á erfðaefni
fylgjufrumna (26).
Ahrifá hjarta og aðakerfi fósturs
Nikótín er kröftugur æðaþrengir, herðir á hjart-
slætti og hækkar blóðþrýsting (27). Nikótín fer
auðveldlega í gegnum fylgju og því verður fóstrið
einnig fyrir þessum áhrifum. Grunnlínubreytileiki
(baseline variability) í fósturriti og fósturhreyfing-
ar minnka þegar konur reykja venjulegar sígarettur
miðað við nikótínlausar (28,29,30). Jafnframt
minnkar kolmónoxíð frá reyknum getu blóðrauð-
ans til súrefnisflutnings. Fósturblóðrauði losar
kolmónoxíð tregar en blóðrauði í fullorðnum og
því er karboxýblóðrauði hærri hjá fóstrinu en
móðurinni (1). Sækni (affinity) blóðrauða í
kolmónoxíð er mildu meiri en í súrefni og blóð-
seigja eykst. Barnshafandi kona er nær helmingi
næmari en aðrar konur fyrir þessu, einkum ef blóð-
leysi er einnig fyrir hendi (31). ísótóparannsókn á
blóðflæði gegnurn millitíturbil (intervillous space)
fylgjunnar sýndi marktæka minnkun blóðflæðis ef
reykt var, jafnvel til lengri tíma (32).
Aukin blóðseigja og minni hæfileiki rauðra blóð-
korna til að breyta um lögun stuðla að skertu blóð-
flæði og næringarefnaflutningi til fóstursins. Nafla-
strengsblóði var safnað við fæðingu frá 40 konum
sem reyktu >20 sígarettur á dag og frá 40 konum
sem reyktu ekki. Blóðseigja í fyrri hópnum var
27% meiri en í þeim seinni og 18% minnkun varð
á mislögunarhæfni (deformability index) rauðra
blóðkorna (33).
Reykingar breyta samspili og hlutfalli thrombox-
ans A2 (TxA2) og prostacýklíns (PGI2) þannig að
áhrif TxA2 verða ráðandi (34,35). TxA2 dregur
saman æðar og stuðlar að kekkjun blóðflagna en
PGI2 hindrar kekkjun og er æðavíkkandi. I nafla-
strengsslagæðinni myndast mikið PGI2 til að auð-
velda blóðflæði til fóstursins. Æðar úr naflastrengj-
um kvenna sem reyktu >10 sígarettur á dag sýndu
30% minni PGI2 virkni en eðlilegt er (35).
Reykingakonur virðast síður fá meðgönguhá-
LÆKNANEMINN
84
1. tbl. 1996, 49. árg.