Læknaneminn - 01.04.1996, Blaðsíða 96

Áhrif reykinga á frjósemi, meðgöngu og fóstur
innar er meðal annars að leita í breytingum á blóð-
flæði til fósturs og súrefnisflutningi til þess (55) en
einnig í eituráhrifum frá efnum eins og kadmíum
og þíócýanati í reyknum. Þungmálmurinn kadmí-
um mælist þrisvar sinnum hærri í blóði kvenna sem
reykja og sex sinnum hærri í fylgjuvef (69). Zínk er
nauðsynlegt fyrir eðlilegan vöxt og kadmíum bind-
ur zínk í fylgjuvefnum þannig að magn zínks í
blóði nýburans lækkar (1,70). Þíócýanatmagn
eykst einnig (71) en það hefur hamlandi áhrif á
skjaldkirtilinn sem er nauðsynlegur hlekkur í vexti
og þroska barna (10,35, 71).
AÐGERÐIR GEGN REYKINGUM
Nikótínfíkn
Nikótín og sölt þess eru með eitruðustu efnum er
þekkjast (72). Nikótín er sterkt ávanalyf (1) enda
reyndin sú að flestum gengur illa að hætta reyking-
um. Þrátt fyrir nikótínlyf hætta einungis 2-3%
reykingamanna í Bandaríkjunum á ári hverju en
nálægt tvöfalt fleiri bætast í hópinn (73). Frá-
hvarfseinkennin þekkja margir en þau eru helst
syfja, þreyta, órói, eirðarleysi og svefntruflanir (72).
Mætti heimfæra þessi einkenni upp á nýburann
sem hættir að reykja við fæðingu nema ef móðir
reykir nóg til að viðhalda nikótínstyrk í móður-
mjólkinni. Við notkun nikótíns verður varanleg
fjölgun á nikótínviðtökum í heila og vaknar þá sú
spurning hvort lagður sé grunnur að nikótínfíkn í
móðurkviði. Nikótín minnkar matarlyst og er
þyngdaraukning í reykbindindi vel þekkt (74).
Tóbaksauglýsingar höfða mjög til vaxtarlags fólks
og konur eru viðkvæmari fyrir vaxtarlagi sínu en
karlar. Fimm kílóa þyngdaraukning getur virst
meiri ógnun en æða- og lungnasjúkdómar seinna á
lífsleiðinni (73).
Það hlýtur að vera áhyggjuefni að minna dregur
úr reykingum lcvenna en karla og að reykingar virð-
ast vera að aukast aftur hjá unglingum bæði erlend-
is (73) og hér á landi. Reykingar meðal kvenna hafa
aðeins minnkað um 0.3-0.5% á ári á íslandi (75),
eins og í Bandaríkjunum (76). I þungun er samt
nokkru meiri tilhneiging til að minnka reykingar,
a.m.k. tímabundið. Nýleg norsk rannsókn bendir
til nær 2% árlegrar minnkunar reykinga í þungun
þar í landi undanfarið (77), jafnframt því að færri
sígarettur eru reyktar (77, 78).
Kostir reykbindindis
Með því að draga úr reykingum kvenna er hægt
að draga úr burðarmálsdauða og bæta heilsu ný-
bura. Ef kona hættir að reykja á fyrsta þriðjungi
meðgöngu er að mestu hægt að koma í veg fyrir
vaxtarskerðingu hjá fóstrinu og tíðni burðarmáls-
dauða verður svipuð og hjá konum sem ekki reyk-
ja (79,80). Ef hætt er seinna á meðgöngu eða ef að-
eins er dregið úr reykingum nást eldd sömu áhrif
(79,81). Með reykbindindi er auk þess hægt að
bæta frjósemi þeirra sem eiga við barnleysi að
stríða. Umtalsverðar fjárhæðir gætu sparast í út-
gjöldum til heilbrigðismála ef hægt væri að draga úr
reykingum þungaðra kvenna (82) auk þess ávinn-
ings sem það er fyrir konuna og fjölskyldu hennar.
Það ætti því að vera forgangsverkefni í mæðravernd
að hjálpa þeim sem reykja að hætta því.
Leiðir til reykbindindis
Hluti þungaðra kvenna hættir reykingum af sjálf-
dáðum, með eða án hvatningar frá heilbrigðisstarfs-
fólki (83). Margar mæður (og feður) virðast nota
tækifærið þegar von er á barni til að hætta að reykja
en því miður byrja margar aftur eftir fæðinguna
(84). Þær sem helst hætta eru konur sem reykja
minna fyrir meðgönguna, eru yngri, eru í varanlegu
sambandi, eiga maka sem ekki reykja, eru lang-
skólagengnar, vinna léttari vinnu og neyta ekki
áfengis (85,86,87). Ungar, einhleypar og einstæðar
konur og konur með erfiða æsku að baki reykja
meira, hætta sjaldnar og byrja oftar á ný (88). Sá
áhættuþáttur sem sem vegur þó einna þyngst í því
að konan byrjar aftur að reykja er að maki hennar
reykir (86,89). Nauðsynlegt er því að ná sambandi
við makann og hvetja hann til jákvæðra aðgerða
fjölskyldu sinni í hag.
Ymsar aðferðir hafa verið reyndar til að draga úr
LÆKNANEMINN
86
1. tbl. 1996, 49. árg.