Læknaneminn - 01.04.1999, Blaðsíða 28

sjúkdóminn (sjá töflu 1). Stigunin hefur forspárgildi
varðandi lifun og þörf á þjónustu heilbrigðiskerfisins.
Þannig hafa þeir sem eru komnir með slæman sjúk-
dóm verstu lifunina og þurfa mest á þjónustu heil-
brigðiskerfisins að halda.
Lungnarúmmál er aukið hjá sjúklingum með
lungnaþembu en það er fyrst og fremst FRC (funct-
ional residual capacity) sem eykst hjá þeim sem hafa
langvinna berkjubólgu. Flæði á kolsýringi (DLCO) er
eðlileg í byrjun en lækkar með versnun sjúkdóms.
Blóðgös
Blóðgös eru oftast eðlileg í vægum sjúkdómi en
með versnandi sjúkdómsástandi fer að koma fram
lækkun á hlutþrýstingi súrefnis og hækkun á hlut-
þrýstingi koltvísýrings.
Myndgreiningarannsóknir
Röntgenmynd af lungum hjálpar til við greiningu
lungnaþembu. Það sjást merki um ofþenslu (hyperin-
flation) með flötum þindum og aukningu á svæðinu
bak við bringubeinið (retrosternal bili). Einnig sést
æðafátækt og geislahleypin (radiolucent) svæði.
Tölvusneiðmyndir með háskerputækni eru mun
næmari og geta greint lungaþembu á byrjunarstigi.
Þær geta einnig greint stórar blöðrur og útbreiðslu
þeirra.
Blóðrannsóknir
Við langvarandi súrefnisskort sést rauðkornablæði
(polycythemia) og við hækkun á koltvísýringi getur
komið fram hækkun á bíkarbónati til að leiðrétta sýr-
ingu. Þá sést einnig venjulega lækkun á klóríði.
Hjartarannsóknir
Hjartalínurit er lítt gagnlegt til að greina cor pul-
monale því breytingarnar koma seint fram. Sést getur
P pulmonale, hægri öxull, merki um þykknun á hægri
slegli og hægra greinrof. Omskoðun af hjarta er næm
aðferð til að greina cor pulmonale.
Tafla II. Meöferö
Tilgangur meðferðar Dæmi
Hindra framþróun sjúkdóms Reykbindindi
Draga úr fylgikvillum Bólusetningar
Bæta lungnastarfsemi og almenna líðan Berkjuvíkkandi lyf, lungnaendurhæfing
Lengja líf Súrefni
MEÐFERÐ
Tilgangur meðferðar getur verið ýmiss konar eins
og sést í töflu II
Reykbindindi
Það eina sem getur hamlað framþróun LLT er reyk-
bindindi eins og sést á mynd 1. A þetta við um öll stig
sjúkdómsins og er því aldrei of seint að hætta tóbaks-
reykingum. Hvatning frá heilbrigðisstarfsfólki er
mikilvæg og lyfjameðferð með nikótínlyfjum og
stuðningi getur skilað góðum árangri.
Hindra fylgikvilla
Sýnt hefur verið fram á það óyggjandi að árleg in-
flúensubólusetning dregur úr tíðni sýkinga. Ekki hef-
ur verið sýnt eins vel fram á notagildi pneumokokka-
bólusetninga. Það er þó talið að þær geti dregið úr al-
varleika sýkinga og sérstaklega úr blóðsýkingum.
Lyfjameðferð
Tilgangur lyfjameðferðar við LLT sem notuð er í
dag er fyrst og fremst til að draga úr einkennum sjúk-
dómsins s.s. mæði og uppgangi. Nokkrir lyljaflokkar
eru notaðir til þess. Ef lyfin breyta ekki einkennum er
ástæðulaust að nota þau.
Andkólínvirk lyf
Flestar leiðbeiningar um meðferð LLT mæla með
andkólínvirkum lyfjum sem fyrstu meðferð. Ipatropi-
um (Atrovent®) er dæmi um slíkt lyf og er gefið í úða-
formi eða í hylkjum sem eru sprengd í þar lil gerðu
tæki og innihaldi þeirra andað að sér. Einnig eru þau
til í loftúðaformi. Ipatropium þarf að nota þrisvar til
fjórum sinnum á dag. Þá eru til andkólínvirk lyf sem
eru langvirkari og eru notuð einu sinni til tvisvar á
dag. Könnun á lyfjanotkun sjúklinga með teppusjúk-
dóma á íslandi sýndi að þessi lyf eru tiltölulega lítið
notuð hér á landi (6).
Betavirk lyf
Þau eru gjarna notuð með andkólínvirkum lyfjum
ef þau duga ekki ein sér. Þau eru til sem úðar, loftúð-
ar og sem dufttæki s.s. Diskus og Turbuhaler. Þessi
lyf eru fremur stuttverkandi og þarf að nota 4-6 sinn-
um á dag. Langverkandi betavirk lyf eru notuð tvis-
var á dag og fæst oft góð verkun ef þau eru notuð með
andkólínvirkum lyfjum eða ein sér.
Teofyllamín
Teofyllamín hefur verið notað lengi í meðferð LLT.
24
LÆKNANEMINN • 1. tbl. 1999. 52. árg.