Læknaneminn - 01.04.1999, Blaðsíða 10

Magakrabbamein
Jónas Magnússon
INNGANGUR
Hér áður fyrr var magakrabbamein algengasta ill-
kynja æxli hérlendis en nýgengi þess hefur lækkað
umtalsvert og í raun án inngripa lækna eða heilbrigð-
isþjónustunnar. Læknandi aðgerðir vegna æxlisins
hófust á síðari hluta 19. aldar og eina lækningin er
skurðaðgerð. Aðgerðartæknin við magakrabbameini
hefur í meginatriðum lítið breyst síðan. Þó eru Japan-
ir að þróa aðgerðir með hjálp kviðsjár (lapai'oscopic
surgery) við staðbundu krabbameini í magaslímhúð.
Til nýmæla má einnig telja kviðarholsspeglun
(laparoscopy) fyrir aðgerð með eða án IOUS (ómun-
ar í aðgerð) til stigunar. Geislameðferð er ekki árang-
ursrík gegn þessu krabbameini og lyfjameðferð hefur
ekki náð útbreiðslu annars staðar en í Japan og Asíu.
Tilgangur greinarinnar er að draga saman fyrir lækna-
nema og unglækna yfirlit um vandann.
FARALDSFRÆÐI
Tíðni krabbameins í maga hefur farið lækkandi á
undaförnum áratugum. Arlegt nýgengi hjá körlum
hefur lækkað úr 70/100.000 í aðeins 17/100.000
(karlar/konur - 2/1). Það er fimmta algengasta
ki'abbamein sem greint er meðal karla hérlendis. Al-
gengistölur sýna að um 200 núlifandi einstaklingar
eru með þennan sjúkdóm'. Lífslíkur eru enn slæmar
og eina læknandi meðferðin er skurðaðgerð, en flest-
ir sjúklingar á Vesturlöndum greinast með sjúkdóm
sem er langt genginn2. A undanförnum árum hefur
verið leitað að lífefnafræðilegum þáttum sem hafa
forspárgildi um þróun krabbameinsins. Æxlisvísarnir
CEA, CA 10-9 og CA 72-4 hafa verið skoðaðir en
blóðþéttni þeirra sýnir nokkra samsvörun við stig
sjúkdómsins fremur en þróun hans3. Japanir hafa tek-
Höfundur er prófessor í handlækningum og
sviðstjóri handlœkningasviðs Landspítalans
ið upp magaspeglunarskimun og telja að í kjölfar
þess hafi orðið tvöfalt meiri lækkun á dánartíðni af
völdum magakrabbameins í þeim hópi sem fór í
skimun'. Sjúkdómurinn er algengur í þróunarlöndun-
um og ekki hefur fundist skýring á lækkandi tíðni í
flestum vestrænum Iöndum, þó líklegast megi tengja
það umhverfisþáttum, s.s. breyttri matvælavinnslu og
geymslu matvæla og lækkunar í algengi Helicobacter
pylori sýkinga.
0RSAKIR
Orsök eða orsakir eru ekki þekktar en ýmsir þættir
eru þekktir sem ýta undir myndun magakrabbameins.
Ahættuþættir eru taldir sjúkdómar í maga t.d.
langvarandi magabólga með rýrnun (chronic atrophic
gastritis), garnaummyndun (intestinal metaplasia),
blóðkornafár (pernicious anemia) og separ í maga
(adenomatous polyps). Þar að auki er vel þekkt að
aldur, kynþáttur, erfðir (þ.m.t. fjölskyldusaga) og um-
hverfisþættir, s.s. reyktur og saltaður matur, lítil
neysla ávaxta og grænmetis eru áhrifaþættir. Sýking í
maga af völdum H. pylori tengist bæði myndun og
þróun krabbameins og eitlaæxla (lymphoma) í maga
og er nú talin til áhættuþátta fyrir magakrabbameini2.
Hugsanlegt er að mismunandi tegundir H. pylori geti
valdið missterkri bólgusvörun og myndun skaðvæn-
legra súrefnisafleiddra efna (reactive oxygen species,
ROS) sem geta valdið DNA skemmdum. Þannig virð-
ast sterkari tengsl við tegundir sem tjá CagA’'. Nýleg
samantekt á faraldsfræðilegum rannsóknum á tengsl-
um H. pylori og magakrabbameins bendir til að ein-
staklingar sem eru með langvarandi sýkingu séu í 2-
3 faldri áhættu á að fá magakrabbamein5. Faralds-
fræðilegar rannsóknir benda einnig til fjölskyldu-
fylgni í krabbameini í maga. Um 10% sjúkdómstil-
fella eru fjölskyldulæg67. Rannsóknir á ættgengi
magakrabbameins eru ekki til á Islandi en japanskar
10
LÆKNANEMINN • 1. tbl. 1999, 52. árg.