Læknaneminn - 01.04.1999, Síða 30

við það er að þá fæst einnig vitneskja um koltvísýring
og sýrustig. Ef súrefnisgildi er lágt ætti að gefa súr-
efni í nægilegu magni til að ná súrefnisþrýstingi í 55-
60 mmHg eða mettun í 90%. Þetta má gera með því
að gefa súrefni í nef. Ef þörf er á því að skammta súr-
efni nákvæmlega t.d. vegna upphleðslu koltvísýrings
má nota þar til gerðar grímur til þess. Ef þörf er á
miklu magni súrefnis er betra að gefa súrefni í and-
litsgrímu en nef.
Lyfjameðferð
Fyrstu lyf sem notuð er í þessum tilvikum eru beta-
virk efni (beta agonistar). Þau má gefa undir húð, í
loftúða eða á formi úða- eða dufttækja. Andkólínerg
lyf í loftúða eru gefin ef betavirk lyf þolast ekki t.d.
vegna aukaverkana eða ef sjúklingurinn svarar ekki
betavirkum lyfjum. Mælt er með að gefa þeim bark-
stera sem eru á sterum fyrir, hafa áður svarað sterum,
svai'a ekki berkjuvíkkandi meðferð eða ef um er að
ræða fyrstu versnun. Hvaða skammta og form á að
nota er ekki vel skilgreint. Þeim sem geta tekið töflur
og eru ekki í slæmu ástandi er gjarna gefið prednis-
olon 0.5 mg/kg líkamsþunga daglega í einum
skammti í 2 vikur. Sumir læknar minnka skammtana
á þessu tímabili, t.d. á þriggja daga fresti um 5-10 mg
í senn. Þeim sem eru veikari eru gefnir barksterar í
æð. Hér á landi er gjarnan notað betamethasone 4-12
mg í æð tvisvar á dag. Astæðulaust er að gefa bark-
stera í sídreypi. Teófyllamín er varalyf ef sjúklingar
svara ekki öðrum lyfjum. Það þarf að skammta á kg
líkamsþunga. Við þá skömmtun þarf að taka tillit til
reykinga, annarra lyfja og lifrar- og hjartabilunar.
Einnig þarf að mæla blóðgildi. Nýleg safngreining
sýndi að sýklalyf gerðu að jafnaði ekki gagn í
versnunum á LLT. Líklegir til að hafa gagn af þeim
eru þeir sem hafa merki um lungnabólgu eða breyt-
ingu á hráka s.s. magni og/eða lit. Algengustu bakter-
íur sem finnast hjá þeim sem hefur versnað eru strept-
ococcus pneumoniae og haemophilus influenzae og
er því ráðlagt að nota lyf sem verka á þessa sýkla. Má
í því sambandi geta þess að um 15% af haemophilus
stofnum mynda beta-laktamasa og þarf því að taka
tillit til þess við val sýklalyfs. Öndunaraðstoðar getur
verið þörf hjá þeim sem hafa versnun á LLT. Aður var
mest notað að þræða niður barkarennu og tengja sjúk-
ling við öndunarvél á gjörgæsludeild. Þar sem þetta
er mikið inngrip var þetta mest notað við alvarlegri
öndunarbilun með mikilli blóðsýringu og hækkun á
hlutþrýstingi koltvísýrings í blóði. A undanförnum
árum hefur rutt sér til rúms meðferð með þrýstings-
stýrðum öndunarvélum þar sem ekki þarf að nota
barkaþræðingu, svokallaðar BiPAP vélar (bilevel
positive airway pressure). Þessum vélum er beitt fyrr
en hefðbundum öndunarvélum og má þannig hjálpa
sjúklingum að komast yfir versnun á auðveldari hátt
en áður.
NIÐURLAG
Langvinnir lungnateppusjúkdómar eru vaxandi
heilsufarsvandamál og eru afleiðingar reykinga.
Reykbindindi er mikilvægasta vopnið í baráttunni við
þessa sjúkdóma. Á næstu árum munu e.t.v. koma til
sögunnar ný lyf sem hafa áhrif á framgang sjúkdóms-
ins, en þau lyf sem beitt er í dag slá fyrst og fremst á
einkenni hans. Mikilvægt er að greina snemma þá
sem reykja og eru í áhættu að fá LLT. Reyna þarf með
öllum tiltækum ráðum að fá þá til að hætta reyking-
um. Á næstu árum mun einnig skýrast þáttur skurð-
aðgerða, sérslaklega lungnasmækkunar í meðferð
LLT.
HEIMILDIR
1. Celli BR, et al for the American Thoracic Society. Standards
for the diagnosis and care of patients with chronic obstructive
pulmonary disease. Am J Respir Crit CareMed 1995; 152:S77-
121
2. Siafakas NM, et al for the European Respiratory Society Task
force. Optimal assessment and management of chronic
obstructive pulmonary disease (COPD). Eur Respir J
1995;8:1398-420.
3. Pearson MG, et al for the Standards of Care Committee of the
British Thoracic Society. BTS Guidelines for the management
of chronic obstructive pulmonary disease. Thorax 1997;52:S1-
S28
4. Gíslason Þ, Tómasson K. Dánartíðni vegna astma, langvinnar
berkjubólgu og lungnaþembu. Læknablaðið 1994;80:239-43.
5. Magnússon S, Gíslason T. Chronic bronchitis in Icelandic
males: prevalence, sleep disturbance and quality of life. Scand
J Prim Health Care 1999;17:100-4.
6. Sigvaldason A, Ólafsson Ó, Gíslason Þ. Notendur astmalyfja á
íslandi. Læknablaðið 1996;82:122-9.
7. Pauwels RA, et al. Long term treatment with inhaled budeson-
ide in persons with mild COPD who continue smoking. ERS
study on COPD. NEJM 1999;107:599-601.
8. Vestho J, Sorensen T, Lange P, Bix A, Visken K. Long-term
effect of inhaled budesonide in mild and moderate COPD: a
randomized controlled trial. Lancet 1999;353:1819-23.
26
LÆKNANEMINN • 1. tbl. 1999, 52. árg.