Úrval - 01.12.1964, Qupperneq 63

FISKASEIÐI
61
eldrarnir láti sér annt um af-
kvæmin. Tökum t. d. hrognkels-
in, sem koma hér upp að strönd-
inni á vorin til að hrygna.
Hrygnan, það er grásleppan,
kemur eggjunum fyrir á vörð-
um stað t. d. í sprungu eða milli
steina á bolninum. Síðan hypj-
ar hún sig á brott. Hængurinn,
það er rauðmaginn, tekur þá
við, frjóvgar eggin og tekur sér
síðan varðstöðu við þau, sem
hann heldur trútt og stöðugt
þá 50—60 daga, sem þeð tekur
eggin að klekjast. Hann ræðst
af fullum móði á alla, sem trufla
hann. Og svo trúverðugur er
hann við gæzlu afkvæmanna, að
stundum fjarar undan honum.
Og til eru hér fiskar, sem
sýna afkvæmum sínum enn meiri
umönnun. Lítum t. d. á horn-
sílið — dverginn meðal íslenzkra
fiska — það sýnir afkvæmum
sínum sérstaka natni. Hornsílis-
hængurinn tekur hlutverk sitt
svo alvarlega, að hann byggir
eggjunum eins konar hús úr
plöntuhlutum og fleiru, sem við
skulum kalla hreiður, og er
það á stærð við mannshnefa.
Þegar þessum undirbúningi
er lokið, fær hann einhverja
hrygnuna — með góðu eða
illu — til að synda inn í
hreiðrið. Er hún hefur gert
skyldu sína þar, hypjar hún
sig á burt. Hængurinn frjóvgar
nú eggin og tekur sér síðan
varðstöðu við hreiðrið. Og vei
þeim, sem vogar sér að nálgast
hann nú. Þeim verður engin
miskunn sýnd. Hann gætir ekki
aðeins eggjanna allan timann,
sem þau eru að klekjast, heldur
lítur einnig eftir seiðunum um
skeið, eftir að þau eru komin
úr eggjunum. Syndi þau úr
hreiðrinu, eltir hann þau, tek-
ur í munninn og syndir með þau
heim og hreinlega spýtir þeim
inn i hreiðrið aftur. Og það eru
reyndar til hitabeltisfiskar, sem
ganga skrefi lengra. Hjá þeim
klekjast eggin út í munni hængs-
ins og þangað leita líka seiðin
meðan þau eru lítil, ef hætta
er á ferðum.
Þótt hér hafi verið nefnd nokk-
ur dæmi um, að fiskar láti sér
annt uin afkvæmi sín, er það
hins vegar ekki útbreitt meðal
fiska. Uppvöxtur afkvæmanna
er hjá öllum þorra fisktegunda
að mestu háður því ástandi, sem
ríkir hverju sinni i umhverfi
þeirra. Það er augljóst, að gæzla
eggja og afkvæma hjálpar til við
að koma þessu unga og við-
kvæma lífi yfir margar hættur
á fyrsta lifsskeiðinu. Sama er
að segja um þá fiska, sem fæða
lifandi afkvæmi. Og nátturan
sjálf tekur þetta með í reikning-
inn, því það er almenn regla,
að fiskar, sem hafa eggja og seiða