Goðasteinn - 01.09.1967, Page 74

janúar 1839. Hann bjó um skeið á Hofi í Öræfum, síðar á Bratt-
landi á Síðu, alþekktur bókavinur og gáfumaður. Þrjár gamlar kon-
ur á Núpsstað keyptu strokkinn af ekkju Davíðs, Guðbjörgu Jóns-
dóttur. Tvær þeirra hétu Ingibjörg og Petrúnella, en nafn hinnar
þriðju er gleymt. Frá þeim eignaðist strokkinn Guðríður kona Jóns
Jónssonar, er kallaður var Blindi-Jón, og bjó þar sem kallað var
„á steininum“ fyrir utan Foss á Síðu. Hann var bróðir Eiríks í
Hlíð í Skaftártungu. Jóhanna dóttir þeirra var hjá Magnúsi Þor-
lákssyni hreppstjóra á Fossi. Af henni keypti Guðleif frá Teyg-
ingalæk strokkinn 1903 á eina krónu og notaði hann eingöngu við
smjörgerð fyrstu tvö árin í búskap sínum. Er þá saga hans rakin í
stuttu máli.
Vera má, að strokkur Mála-Davíðs hafi ekki í upphafi verið
Ætlaður til nota árið um kring. Fróðleikskonan Kristín Bjarnadóttir
á Heiði á Síðu kenndi mér orðin vetrarstrokkur og sumarstrokkur.
Sagði hún, að sum heimili hefðu átt lítinn vetrarstrokk og stóran
.sumarstrokk, sem tekinn var í notkun eftir fráfærur, er kýr voru
fullgræddar og sauðamjólkin bættist við málsnytina. Man hún eftir
vetrarstrokki og sumarstrokki á nágrannaheimili. Vel má vera, að
strokkur Mála-Davíðs hafi einmitt verið ætlaður til að strokka í
vetrarrjómann. Ekkert er heldur líklegra en hann sé smíðaður af
Mála-Davíð. Hann var þekktur smiður og skurðmeistari, og gekk
það í arf til Símonar mállausa, sonar hans, föður Kristínar í Gröf
í Skaftártungu.
Ekki er úr vegi, að enda þennan þátt með því að lýsa smjörgerð
í stuttu máli. Fjöldi kannast að sönnu við efnið af sjón og raun,
og allvíða verða konur enn að gera smjör í heimahúsum að gömlum
hætti og vana, en deyjandi verkmenning er þetta eigi að síður.
Smjörgerð var á sumrum sjálfsagður þáttur í málaverkum
kvenna, þar sem eitt verkið rak annað. Farið var brátt að búa í
strokkinn, þegar búið var að renna trogum og byttum. Strokkvatnið
var hitað og strokkurinn laugaður úr því, svo hann varð ylvolgur að
innan. Þá var rjóminn síaður í strokkinn um síu, sem ýmist var
,gerð úr saumtagi (melrótum) eða votasefi (Ætli nokkur muni eftir
henni?). Vír- eða strásigti, útlend, komu í notkun fyrir síðustu alda-
mót. Að þessu búnu voru strokkbullan og strokklokið sett á sinn
72
Goðasteinn