Goðasteinn - 01.09.1967, Blaðsíða 76

fyrir að taka af strokknum. Konan þvoði sér vandlega um
hendur og hafði smjörfjöl sína nærtæka. Tók hún bulluna svo upp
úr strokknum, sló henni snöggvast við strokkbarminn, svo smjör,
er loddi við bulluhausinn, hrökk ofan í strokkinn. Bulluna setti
hún svo til hliðar upp að vegg og lét þá skaftið vísa niður. Þessu
næst seildist hún ofan í strokkinn, greip smjörið, kreisti úr því áf-
irnar á leiðinni upp og setti það síðan á smjörfjölina. Gekk svo unz
áfirnar einar voru eftir í strokknum. Barn, sem að kom, meðan á
þessu stóð, fékk máske eina klípu upp í sig til hnossgætis. Nú var
smjörið tekið saman á smjörfjölinni, sem um leið var hallað ofan
að strokknum og áfirnar enn kreistar úr því ofan í strokkinn.
Algengt var á seinni árum, að konur settu smjörið ofan í vatn,
er þær tóku af strokknum; áfirnar gengu þá betur úr því og síð-
ur hætta á, að það súrnaði, sem taldist galli, er kom fram á þessa
öld, enda salt komið þá til sögunnar.
Smjörið var formað í sköku á smjörfjölinni. Nefndist verkið að
skella eða slá skökuna. Sumsstaðar var það nefnt að damla. Lítil
smjörskaka var nefnd damla. Mjög lítil skaka var nefnd skökubrýni.
Smjörskökur voru slegnar aflangar og mjókkuðu oftast aðeins til
endanna. Stundum slógu konur skökuna á strokklokinu. Kom þá
kringlóttur hnúður á hana eftir bullugatið.
Fram á þessa öld hefur það haldizt í sumum byggðarlögum, að
konur mörkuðu skákross ofan á skökuna, horna á milli, gamalt ráð
til að sýna að smjörið væri ekki tilberasmjör.
Skakan var látin standa á smjörfjölinni nokkra stund, eftir að
búið var að slá hana, og oft var smjörfjölin notuð sem skerborð,
er konur skáru af skökunni til viðbits. Bera gamlar smjörfjalir merki
eftir þann skurð.
Varla er rétt að skilja svo við þetta mál, að ekki sé aðeins minnzt
á áfirnar. Þær þóttu hinn bezti þorstadrykkur, eins og fram kem-
ur í spakmæli álfkonunnar: „Strokkvolgar áfir svala manninum
bezt.“ Algengt var að fara með áfaask eða áfaskjólu út á tún til
s'áttumanna, er búið var að skaka morgunstrokkinn. Áfir voru ann-
ars notaðar saman við undanrennuna til skyrgerðar. Á vetrum voru
þær oft settar í kálfsdrukkinn. Fyrir kom, að áfir voru strokkaðar
74
Goðasteinn