Náttúrufræðingurinn - 2023, Blaðsíða 35

Samanlagt greindi Harald Krabbe því
166 tegundir bandorma í ofangreindum
efniviði, 76 tegundanna voru áður
óþekktar í vísindaheiminum.
Fiskasníkjudýr
Árið 1860 safnaði aðstoðarmaður Har-
alds Krabbe í Godhavn eða Qeqert-
arsuaq á Grænlandi, Christian Søren
Marcus Olrik að nafni, tíu sérkenni-
legum bandormum úr ferskvatnsfiski
sem þeir nefndu Salmo carpio. Óljóst er
hvaða laxfiskur þetta var, væntanlega þó
bleikja (Salvelinus alpinus), en við lýs-
ingu tegundarinnar heiðraði Krabbe Ol-
rik með því að nefna bandorminn eftir
honum, Diplocotyle olrikii.59
EFTIRMÁLI
Þegar litið er yfir ævistarf Haralds
Krabbe verður ljóst að hann varði til-
tölulega stuttu skeiði starfsævinnar við
að kanna sníkjudýrafánu Íslands. Sú
vinna reyndist Íslendingum engu að
síður sérlega notadrjúg. Verðmætast
var það framlag hans sem leiddi til þess
að sullaveikismit innanlands minnk-
aði hratt og örugglega og að lokum
tókst að útrýma algerlega því illræmda
sníkjudýri sem sullinum olli. Í leiðinni
hurfu höfuðsóttarbandormurinn, netju-
sullsbandormurinn og flóarbandormur-
inn. Ekki má gleyma ýmsum öðrum
rannsóknum hans hérlendis, athug-
unum sem sumar urðu fyrstar sinnar
tegundar.
Í öskju sem merkt er Haraldi Krabbe
á sérprentasafni Dýrafræðisafnsins í
Kaupmannahöfn fann höfundur 35 rit-
smíðar. Tvær til viðbótar fundust í sér-
prentasafni sníkjudýradeildar Tilrauna-
stöðvarinnar á Keldum. Allra er getið í
þessari samantekt. Við lestur þessara
ritsmíða sést að Krabbe tók virkan þátt
í að móta þekkingu samtímans. Sérs-
taka athygli vekja yfirlitsgreinar hans
um manna- og húsdýrasníkjudýr. Þeim
var augljóslega ætlað að koma nýjustu
þekkingu fræðasamfélagsins á framfæri.
Þar sést vel hversu náið höfundur fylgd-
ist með framþróun fræðanna og hvernig
það brann á honum að miðla þeim fróð-
leik áfram til nemenda og hagaðila.
SUMMARY
Harald Krabbe (1831-1917)
– pioneer of parasitological
research in Iceland
In the 19th century Iceland had the
highest incidence of human echino-
coccosis ever recorded anywhere. In
1863, Doctor Harald Krabbe from the
Royal Veterinary and Agricultural
University in Copenhagen came to
Iceland to study the serious hydatid
problem. He found out that 28 out of
100 dissected dogs were infected with
Echinococcus granulosus. Further-
more, almost all slaughtered sheep
and cows on the island were infected
with hydatid cysts. By that time, also
one out of every five or six Icelanders
were estimated to suffer from hydatid
disease. After his research in Iceland
Harald Krabbe became the chief ad-
viser to the Icelandic government on
the prophylactic measures introduced
to eliminate the disease. The campain
became successful, strongly supported
by Icelandic physicians, veterinarians
and the general public. Not least the
success based on the education of the
public on the nature of the disease, and
preventing dogs from gaining access to
infective raw offal. The dreadful par-
asite was eradicated in Iceland almost
half a century ago.
In Iceland, Harald Krabbe studied the
helminth fauna of dogs and cats. Also,
he examined parasites of arctic fox,
brown rat and various wild bird spe-
cies. Having studied the material he
described four cestodes as new species
to science, one from the arctic fox, three
from wild birds.
In Denmark, Harald Krabbe con-
tinued working on life cycles, pet and
husbandry animals, different wild
hosts and last but not least humans. He
mainly kept on focusing on cestodes, to
somewhat lesser extent also on nema-
todes. For example he described Pseu-
doterranova decipiens.
Working in the Zoological Museum of
Copenhagen some years ago I found a re-
print box in the library with 35 publica-
tions authored by Harald Krabbe. These
reprints are listed in the reference list of
the present article, and are shortly re-
ferred to in the text. Two further articles
were detected in the reprint collection
archived in the Laboratory of Parasitol-
ogy at Keldur. Titles of these articles re-
flect broad interest during the extensive
and successful scientific career of Harald
Krabbe. Describing at least 76 bird ces-
todes to be new species to science will
certainly remind future taxonomists to
the extraordinary contribution of Harald
Krabbe to the field of parasitology.
Karl Skírnisson (f. 1953) lauk
BS-prófi í líffræði við Háskóla
Íslands árið 1977, BS-Honours-
prófi við sama skóla árið 1979
og doktorsprófi frá Háskól-
anum í Kiel í Þýskalandi árið
1986. Karl vann á Tilraunastöð
Háskóla Íslands í meinafræði á
Keldum á árunum 1979 til 1981 og frá 1987 til 2023
vann hann þar í fullu starfi við rannsóknir á sníkju-
dýrum og dýrasjúkdómum, en nýtur þar nú stöðu
emeritus-vísindamanns.
Karl Skírnisson | Tilraunastöð Háskóla Íslands
í meinafræði | Keldum við Vesturlandsveg
IS-112 Reykjavík | karlsk@hi.is
karl.skirnisson@gmail.com
Höfundur fékk vinnuaðstöðu á Dýrafræðisafninu í
Kaupmannahöfn í þriggja mánaða rannsóknarleyfi
frá Tilraunastöðinni á Keldum árið 2017. Þar naut
ég einstakrar gestrisni starfsfólks, ekki hvað síst
þeirra Reinhardts Møbjergs Kristensens og Lauru
Pavesi. Hluta tímans naut ég þeirra forréttinda að
fá að dveljast í fræðimannsíbúðinni í Jónhúsi í
Kaupmannahöfn. Fyrir þetta þakka ég af alhug.
UM HÖFUNDINNÞAKKIR
123