Náttúrufræðingurinn - 2023, Blaðsíða 51

munandi eðlisefnafræðilega eiginleika og
eru sérhannaðir til ákvörðunar á etanóli
og skyldum efnum. Loftrýmisgreining
(e. HeadSpace analysis) er tíðnotuð mæli-
aðferð við magnákvörðun á rokgjörnum
efnum (alkóhóli, aseton o.fl.). Þetta er eins
konar eiming, og því er sýninu sprautað á
gasformi í súluna. Við þetta varð mælingin
bæði nákvæmari og sérhæfari en áður.
Berjum var safnað af úlfareyni, ilm-
reyni, silfurreyni og ylli. Hluti berjanna
var geymdur í hálfan mánuð í frysti við
-18°C. Við undirbúning sýnanna voru
nokkur ber viktuð og sett í hettuglas sem
í var vatnslausn með n-própanóli (innri
staðall). Berin voru kramin með glerstaf
og glasinu lokað. Glösin voru svo ásamt
viðmiðunarstöðlum hituð upp í 60°C
í innspýtingarbúnaði tækisins og sýni
af loftfasa sprautað inn á gasgreininn.
Greiningarmörk fyrir etanól og metanól
voru sett við 0,1‰.
NIÐURSTÖÐUR
Niðurstöður rannsóknarinnar má sjá
í Töflu 1. Í töflunni eru teknar saman
allar mælingar í rannsókninni og sýnir
hún hvernig þær dreifast milli trjá-
tegunda og tímabila. Tekin voru 6 sýni
af hverju tré nema ylli. Af tæknilegum
ástæðum reyndist hvorki unnt að mæla
öll fersku ylliberin 18. september né
frystu berin 2. október. Síðarnefnda
daginn var sáralítið eftir af ylliberjum
á trjánum og þau fáu sem fundust voru
illa skorpin. Það sem er athyglisverðast
við þessar niðurstöður er að þarna er
að finna mun meira af metanóli en við
bjuggumst við, og engin ein trjátegund
sker sig áberandi úr hvað varðar magn
etanóls eða metanóls. Dreifing þessara
niðurstaðna er mikil en þær gefa þó
þokkalega mynd af styrk etanóls og met-
anóls í berjum þeirra trjátegunda sem
skoðaðar voru. Engar frostnætur voru á
höfuðborgarsvæðinu á þessu tímabili og
frost virðist því ekki vera forsenda fyrir
myndun alkóhóls í berjum þessara trjáa.
UMRÆÐA
Hér er um að ræða svolitla forathugun
á efni sem er áhugavert frá ýmsum sjón-
arhornum.6 Markmið rannsóknarinnar
var að kanna hvort alkóhól væri að finna
í berjum algengra trjátegunda á Íslandi.
Einnig hvort alkóhól væri þar til staðar
í styrk sem gæti valdið ölvunarástandi
hjá smáfuglum. Hér ber að athuga að
bæði etanól og metanól valda ölvunará-
standi, sem þannig leggst saman. Ekki
er óhugsandi að metanólið valdi sjón-
skerðingu í fuglunum. Styrkur alkóhóls
í reyniberjum og ylliberjum, sem hér er
lýst, er ekki mjög frábrugðinn því sem
aðrir hafa fundið. Ekki er mikið vitað
um áhrif alkóhóls á skynfæri og hegðun
fugla en þau áhrif eru meðal annars háð
139
Ritrýnd grein / Peer reviewed