Mímir - 01.07.1987, Blaðsíða 18

2. Hugmyndir um mun á kvenna- og
karlamáli
Flestir eru líklega sammála um að einhver
munur sé á málfari kvenna og karla. Lengi hef-
ur verið vitað um tungumál ýmissa frumstæðra
þjóða, þar sem talsverður munur er á máli
kynjanna, jafnvel svo mikill að talað hafi verið
sérstakt kvennamál (ekki sérstakt karlamál, að
sjálfsögðul). T.d. var Caffre konum í Suður
Afríku óheimilt að nefna nöfn tengdafeðra
sinna eða annarra karlmanna í ætt eiginmann-
anna. Þær máttu ekki einu sinni nefna atkvæði
úr nöfnum þessara karla, þó þau kæmu fyrir í
hversdagslegum orðum. Konurnar þurftu því
að þreyta þeim atkvæðum, þar sem þau komu
fyrir svo úr varð sérstakt kvennaafbrigði af
tungumálinu (Kramer 1975:44).
Danski málfræðingurinn Otto Jespersen,
nefnir svona orð tabu orð, eða bannorð, en hér
er reyndar frekar um bannatkvæði að ræða.
Á fyrrihluta þessarar aldar ritaði Jespersen
(1941:164) um mun á máli karla og kvenna.
Bæði skrifaði hann um frumstæða þjóðflokka
fyrr á öldum og málfarsmun í samtíma sínum.
Jespersen talar um að konur og karlar hafi
mismunandi afstöðu til málbreytinga. Hann
segir að konur fylgi meginstraumum en karlar
fari frekar ótroðnar slóðir og leiði þannig mál-
breytingar. Gefum honum orðið:
Kvinden gár lige ud ad sprogets landevej,
manden har langt hyppigere lyst til at smutte
ind pá alskens smástier eller selv bane sig helt
nye stier, hvor ingen for har trádt.
Jespersen talar líka um að konur noti frekar
fegrunar- og öfga- og ýkjuorð en karlar, eins og
vikið er að í 4.2.
Breskar og bandarískar framburðarrann-
sóknir hafa leitt í ljós að konur leggja meira
upp úr að tala „fágað“ mál en karlar. Þær hafa
tilhneigingu til að forðast alþýðumál, en sækja
í að tala mál hinna efri stétta. (Sjá t.d. Kramer
1975:45)
Tvær danskar konur, Vivian Jensen og
Kirsten Storberg Jensen (Togeby 1985:1 13
— 114) komust að þeirri niðurstöðu að konur
væru afmarkaðri í tali en karlar, ekki aðeins
varðandi litaheiti, heldur á öllum sviðum.
Rannsókn þeirra var unnin þannig að þátttak-
endur fengu ljósmyndir og undir myndunum
áttu þeir að fylla í eyður. T.d. mynd af hjóli
með svohljóðandi setningu undir: „Se, jeg har
lige malet min cykel_________________“ f eyð-
una var svo hægt að skrifa t.d. blá eða marine-
blá, allt eftir því hversu nákvæmur þátttakand-
inn vildi vera. Annað dæmi er ljósmynd af bif-
reið og setningin undir: „Vi har fáet
_____________“ Hægt var að setja í eyðuna bil,
vogn, ny bil, Citroen, eða eitthvað þaðan af
nákvæmara. Niðurstaðan var sú að almennt
voru konurnar afmarkaðri í tali, hvort sem um
var að ræða liti sem fyrirfram var gert ráð fyrir
að konur kynnu nákvæmari skil á, eða orð um
bíla. Konurnar höfðu að meðaltali rúmlega 33
afmörkuð (konkret) orð af hverjum 100 en
karlarnir20.
3. Rannsóknir á litaheitum
3.1 Flokkun litaheita
I erlendum rannsóknum á litaheitum sem
kynntar eru í Language ancl Speech, árgöngum
1977 og 1982, eru litaheiti flokkuð í fjóra
flokka eftir því hversu nákvæm og/eða flókin
þau eru.
1) Grunnlitir (,,basic“) — gulur, rauður,
grænn, blár, svartur, hvítur, brúnn, bleikur
og grár.
2) Afmarkaðir grunnlitir („qualiFied basic“)
a) með öðrum grunnlit — t.d. grœnblár
rauðbrúnn.
b) með ljós- eða dökk- sem forskeyti —
t.d. dökkblár, Ijósbleikur.
3) Grunnlitir afmarkaðir með öðru en segir í
2) („qualified fancy“) — svo sem grasgrœnl,
kóngablátt.
4) Sérstök litaheiti („fancy“) — ótengd grunn-
litaheitum — t.d. beis, lilla, túrkis.
Svör þátttakenda eru svo flokkuð í þessa
fjóra flokka og gefin stig; eitt fyrir grunnlit, tvö
fyrir afmarkaðan grunnlit o.s.frv.
Þessa stigagjöf notaði ég í könnuninni sem
sagt er frá í 4. kafla ritgerðarinnar.
18