Mímir - 01.07.1987, Blaðsíða 72

gegnumgangandi í öllu verkinu en sem dæmi
um hvernig hún er dregin upp má benda á 4.
kaflann: „Hendurnar". í þeim kafla má segja
að kynmótun fsólar heijist. Þegar sláturtíðin
hefst í sveitinni, flýr ísól út í náttúruna. Hún
hefur ógeð á slátruninni og öllu sem henni
fylgir. En fast á hæla frelsistilfinningarinnar,
sem hún finnur út í náttúrunni, fylgir nú sekt-
arkenndin, vitundin um að vera að „svíkjast
um“. Samviskubitið i huga ísólar kristallast í
mynd fóstru hennar (tákn skyldunnar) við
vinnu og er hún hrygg á svip. Þessi hugsýn
knýr fsól til að yfirgefa frelsið í náttúrunni og
fara að sinna skyldustörfum sínum. Kaflanum
lýkur svo með fermingu ísólar sem er enn frek-
ari ítrekun á vígslu hennar inn í heim hinna
fullorðnu. ísól er síður en svo glöð í bragði á
þeirri stundu.
Um vorið var hún ferrnd. Hún grét mikið . . .
Hún bað heitt um hjálp til þess að vera hlýðin.
Það var hið örðugasta.
Að endingu strengdi hún heit og fann um leið
til friðar í sál sinni:
Hendurnar - slitnu hendurnar hennar fóstru
skyldu fá hvíld frá öllu því erfiðasta. (bls. 43).
En sá friður sem hún finnur í sál sinni á þessari
stundu er skammvinnur, togstreitan magnast
fremur en hitt.
Náttúran sem staður frelsis andstætt fjötrum
menningarinnar er síður en svo einstæð mynd í
bókmenntum kvenna. Margir bókmenntafræð-
ingar hafa bent á þetta fyrirbrigði sem e.k.
útópíu í verkum kvenna.10 Náttúran stendur
þá fyrir n.k. „einskismannsland“, stað sem
karlmenn hafa ekki aðgang að og skilja ekki.
Breski mannfræðingurinn Edwin Ardener
hefur sett fram þá kenningu að í feðraveldis-
menningu megi líta á konur sem „þöglan hóp“
(„muted group“).11 Lög og reglur feðraveldis-
ins veita konum ekki svigrúm til að koma
reynslu sinni til skila á eigin forsendum og í
þeim skilningi eru þær þögull hópur. Með
„þögli“ vísar Ardener bæði til tungumálsins og
til valds yfirleitt. Kvennamenningin er, að mati
Ardeners, undirskipuð karlamenningunni og
til þess að koma reynslu sinni til skila þurfa
konur að koma henni „upp í gegnum" yfirborð
karlamenningarinnar. Hluti af kvennamenn-
ingunni er þó algjörlega fyrir utan Menninguna
sem slíka, fer út fyrir takmörk hennar. Þann
hluta nefnir Ardener „villta svæðið“ („wild
zone“). Villta svæðið hefur verið túlkað á mis-
munandi máta, t.d. sem svæði þar sem óbeisl-
uð hegðun á heima, svo sem hystería og geð-
veiki, en margir vilja líka túlka það sem n.k.
griðastað kvenna og svæði þar sem möguleika
kvenna er að finna. Þannig væri þetta svæðið
þar sem hinn kvenlegi ritháttur Héléne Cixous
á upptök sín.12 En þetta er einnig svæðið þar
sem útópía kvenna á heima, svæði hinnar
frjálsu náttúru.
Náttúran, sem ísól flýr til og finnur frelsið í,
er þetta villta svæði. Þar getur hún hagað sér að
vild og sleppt fram af sér beislinu.
Hún sat á klettunum í dalbrúninni eins og fálk-
arnir, velti sér kollhnís ofan lautirnar og kúrði
inni í víðirunnunum eins og ein af rjúpunum.
Þegar heitt var í veðri, óð hún og buslaði
allsnakin í Dvergá, þveránni, sem kom ofan af
heiðinni. (bls. 39)
Þessi óbeislaða náttúruhvöt, sem tilheyrir villta
svæðinu, er enn ítrekuð með „skyldleikanum“
sem ísól finnur til með náttúruhamförum eins
og eldgosinu:
Um leið og birtan blossaði upp, var líkast því
sem hún dáleiddi Isól; hún gleymdi sér, stóð
grafkyrr eins og marmaragyðja í eldljómanum
.. . Þegar ægibirta eldsins féll niður og síurnar
tóku að þjóta upp í náttmyrkvann, stóð hún þar
enn, eins og heilluð. Undrun, aðdáun og full-
næging lýstu úr svip hennar. (bls. 173—174)
'°Sjá m.a. Elaine Showalter, „Feminist Criticism in the Ardeners, „Belief and the Problem of Women." í
Wilderness", Writing and Sexual Difference. Ed. Eliza- Perseiving Women. Ed. Shirley Ardener, New York,
beth Abel. The University of Chicago Press, 1982. 1977, byggi ég á umfjöllun Showalter op.cit. bls. 29 — 32.
nÞar sem ég hef ekki komist yfir grein Edwins l2Sjá Elaine Showalter op.cit. bls. 31.
72