Mímir - 01.07.1987, Síða 42

Umberto Eco:
Gm möguleikana á
því að mynda estetísk
boð á erlendri tungu
Roman Jakobson telur að estetísk notkun
tungumáls einkennist af margrœðni og því að
boðið vísar á sjálft sig. Með margræðninni
öðlast boðið sköpunarmátt til að leika sér með
viðurkennda möguleika lykilsins. Hið sama á
við þegar myndhvörfum er beitt — sem reynd-
ar þurfa ekki að jafngiida estetískri notkun.
Estetískt boð verður ekki aðeins til þegar marg-
ræðnin leikur á sviði inntaks og forms; þar sem
myndhvörfum er beitt innan formlegrar sam-
hverfu metónýmískra sambanda til að knýja
fram alveg nýjan skilning á merkingarkerfinu
og þeim alheimi merkinga sem þá er hliðskip-
aður. Til þess að estetískt boð verði til þurfa
jafnframt þessu að verða breytingar á tjáningar-
hættinum, og þær breytingar þurfa að vera svo
afdráttarlausar að viðtakandi boðsins viti ekki
aðeins af breytingunni á sviði inntaks ogforms,
heldur átti sig líka á því að sjálft boðið er
áþreifanleg heild. Með þessu móti ætti hann að
uppgötva breytingar á tjáningarhættinum, því
það er náið samband milli breytinga á inntaki
og breytinga á tjáningarhætti. Og þarna fer
boðið að vísa á sjálft sig; það miðlar í leiðinni
upplýsingum um eigin samsetningu, og þetta
ætti að styðja þá staðhæfingu að í list sé ekki
unnt að skilja í sundur form og inntak. Samt
sem áður þarf sú meginregla ekki endilega að
þýða að ókleift sé að skoða annað sviðið í einu
og þá sérstöku starfsemi sem fram fer á hvoru
um sig; hún kveður einfaldlega á um það að
allar breytingar sem verða á þessum tveimur
sviðum hljóti að tengjast hver annarri.
í estetískri kappræðu freistast maður ævin-
Umberto Eco.
lega til að styðja svona fullyrðingar á ofur
afstrakt plani.
Þegar rannsakandi tekur að styðja mál sitt
með dæmum hneigist hann til að vinna með
estetísk boð sem þegar hafa verið þróuð og hafa
því sínar sérstöku flækjur í för með sér; hér
yrðu þær aðgreining ólíkra plana, breytingar á
lykli og kerfi, aðferðir sem leiða til nýjunga —
allt verður þetta afar örðugt að rannsaka til
nokkurrar hlítar. Það er því gagnleg æfing að
smíða dálítið vinnulíkan að estetísku tungu-
máli; það þarf að rúma nauðaeinfalt tungu-
mál/lykil og það á að sýna þær reglur sem
estetísk boð hlíta. Þessar reglur skulu rísa úr
sjálfum lyklinum en þurfa síðan að hafa bol-
magn til að orka til breytinga á lyklinum bæði í
42