Mímir - 01.07.1987, Qupperneq 81

Draumar á hvolfi
Kristín Ómarsdóttir:
Draumará hvolfi
Handrit Þjóðleikhússins, Rvík. 1986
Mjög hefur verið blásið í lúðra vegna grósk-
unnar sem sögð er hafa einkennt íslenskt leik-
húslíf á liðnum vetri. Aldrei áður hefur viðlíka
fjöldi áhorfenda sótt leikhúsin og fjöldi verka á
íjölunum sjaidan verið meiri. Liggur nærri að
verða neyðarástand hafi skapast af húsnæðis-
skorti fyrir leiksýningar. Ymsar grónar bygging-
ar borgarinnar fengu nýtt og æðra hlutverk;
kirkjur, kjallarar, skemmur og skólar breyttust
á einni nóttu í virðuleg leikhús.
Það sem sérstaklega hefur glatt hjörtu manna
er hinn stóri þáttur íslenskra leikrita á verk-
efnalistanum sem vissulega er fjölbreyttur:
Land míns föðurs, Upp með teppið Sólmund-
ur, Svartfugl, Uppreisn á ísafirði, Djöfiaeyjan,
Kaj Munk og af erlendum verkum má nefna
Aurasál Moliéres, Þréttándakvöld Shake-
speares og Einþáttungur Strindbergs, Hin
sterkari. Listinn er alltof langur til að verða
tæmdur.
Eitthvað er samt loðið á sveimi mitt í allri
lofgjörðinni ef gagnrýnum augum er rennt yfir
afrekalista liðins vetrar. Það kemur í ljós að
alltof mjörg verkanna byggja frekar á fortíð en
samtíð. Erlendu verkin eru viðurkennd klassík
og helst yfir hundrað ára gömul, þau innlendu
einkennast af fortíðargrúski annaðhvort í menn
eða málefni, oftar en ekki skrásett af eftirlauna-
leikurum vegna þess að engir aðrir eru til að
hefja kúlupenna leiklistargyðjunnar til flugs og
lendingar á skáldapappa.
Vissulega höfða þeir Moliére, Shakespeare
og Strindberg til samtímans, klassísk hefð á oft-
ast erindi á leikhúsfjalirnar. Einnig getur okkar
eigin saga átt erindi í leikhús samtíðarinnar, en
hið yfirgengilega fortíðargláp sem einkennt
hefur íslenska leikritun að undanförnu getur
ekki verið lifandi leikhúsi hollt. Það Ieiðir til
þess að menn bakka blindir inn í framtíðina og
verða að auki ómeðvitaðir unr sjálfa sig í sam-
tímanum.
Nýsköpun er forsenda grósku í leikhúsi senr
öðrum listformum, hana hefur tilfinnanlega
skort. Ég skil ekki alveg hvað leikskáldum
gengur til svo einbeittir í bakkgír sem þeir eru.
Forði sér frá mér hugsun um efnahagslegar af-
komuáætlanir stofnanaleikhúsanna, slíkt má
ekki móta leikhússtefnu. Samt er eins og ekkert
leikverk yngra en þrítugt skilyrt eftir viður-
kenndan höfund, fái þar inni.
Einhver hræðsla og ráðleysi virðist forða
leikskáldum frá því að íjalla um samtíð sína og
reynslu. Reyndar nær kreppa nýsköpunar út
fyrir raðir leikskálda. Samfélagsraunsæi átt-
unda áratugarins er blessunarlega að líða undir
lok, þó einstaka eftirlegukindur birtist okkur
enn með sálrænu ívafi t.d. Líf til einhvers og /
smásjá. Það ríkir sem sé biðstöðuástand, engin
ákveðin listastefna virðist ráða ferðinni og
menn átta sig ekki enn á möguleikum fantasíu-
raunsæisins fyrir leikhús.
í stað þess að glíma við þennan stefnu og
viðfangsvanda, taka áhættur og skapa eitthvað
nýtt, hafa mörg leikskáld hopað um hæl, þau
bíða átekta eftir því að aðrir ryðji brautina,
finnandi sér eitt og annað til dundurs undir
nostalgískum áhrifum, til að gleymast ekki.
Sem betur fer eru undantekningar frá þessari
meginreglu undanhaldsins, fáein leikverk með
ferskan blæ hafa slæðst innan um: Upphitun
81