Mímir - 01.06.1996, Blaðsíða 20

stríðsmaður heillaði fólk með ættgöfgi sinni um
leið og það fylltist máttvana skelfingu í návist
hans. Líf Gilles de Rais laut ekki reglum eða
takmörkum venjulegrar tilveru; hann var borinn
til vegsemdar sem ekkert fékk staðist fyrir enda
leyfðist honum að myrða fátæk börn árum saman
án þess að nokkur hreyfði mótmælum. Það var
ekki fyrren hann tróð sér tignari mönnum um tær
að brugðist var við glæpum hans. Gilles stóð líkt-
og aðrir háættaðir aðalsmenn í Frakklandi á hans
dögum fyrir utan heim vinnu og skynsemi, líf hans
var helgað leiknum, grimmdarlegum nautnum
sem voru ekki aðeins skemmtun heldur arfborinn
réttur hins ættgöfuga.
Það er ekki hægt að útskýra sálarlíf Gilles de
Rais með fræðilegum hugtökum en sé orðræða
aldanna skoðuð (goðsagnir, þjóðsögur, skáld-
skapur, skýrslur) þá kemur í ljós að táknmál
glæpsins samsvarar ætíð ofbeldi glæpsins; því
trylltari sem hann er þeim mun tignari verður
glæpamaðurinn. Þessi upphafning er einhvers-
konar viðbragð við óhugsanlegri ofgnótt, útrás
sem á sér engin takmörk, óhófi sem ögrar og
grefur undan mannlegu viti, mannlegu skipulagi.
Því meira sem brjálæðið er þeim mun dýpri
kenndir vekur það hjá flestum okkar. Lítilmótleg
vonska kveikir fyrirlitningu á meðan hamslaus
illska brýtur af sér siðrænar viðjar og hættir þar-
með að vera atferli sem hægt er að skýra, verður
að eyðileggingarafli sem jafn þýðingarlaust er að
fordæma og eldgos eða þrumuveður. Af hverju
gerðuð þér þetta? var Gilles spurður þegar réttað
var yfir honum; hversvegna og til hvers? spurði
dómarinn þótt Gilles hefði rétt áður sagst hafa
framið glæpina í samræmi við löngun sína og hug-
myndaflug, að einskis manns ráði, einungis fyrir
holdlega nautn og ánægju. Æ, minn herra! Hví
eruð þér að kvelja sjálfan yður og mig með þessu,
svaraði morðinginn, í hreinskilni sagt þá hafði ég
enga aðra ástæðu fyrir þessu en þá sem ég hef
þegar sagt frá; ég hef sagt yður meira en þetta og
nóg til að drepa tíuþúsund manns! Dómarinn vildi
vita það sem hver og einn vill vita: hversvegna
drap Gilles de Rais, hvað knúði hann áfram, af
hverju kvaldi hann fórnarlömb sín? Hann vildi
skilja þessa glæpi röklegum skilningi. Gilles hafði
hinsvegar hvorki áhuga né getu til að skýra athæfi
sitt á skynsamlegan hátt. Hann fann einungis fyrir
myrkum sannleika innra með sér, sannleika
ófreskjunnar, hamslausri tortímingarfýsn sem
engin orð fá lýst og hafði leitt hann frá einu barns-
líkinu til annars. Setningin „Nóg til að drepa tíu-
þúsund manns!“ er fáránleg en hún gefur innsýn í
hugarheim glæpamanns sem allt til loka var svo
niðursokkinn í verknað sinn að hann gat um ekk-
ert annað hugsað, hann gat ekki horft á sjálfan sig
utanfrá, hann var innan í glæpnum ef svo má að
orði komast.
Barnamorðin endurspegla sálræna óstjórn sem
erfitt er að gera sér í hugarlund; hér er eitthvað til
lykta leitt, lengra verður ekki gengið. Við getum á
hinn bóginn ímyndað okkur þau með hliðsjón af
rituðum gögnum, réttarskjölum og játningum sem
varðveist hafa og Georges Bataille gaf út árið
1965. Samkvæmt þeim komst Gilles yfir fórnar-
lömb sín með margvíslegum hætti, þeim var ýmist
rænt eða boðið en endalokin urðu ævinlega hin
sömu. Drápin sjálf voru formfastar athafnir líktog
helgifórnir Asteka í Mexíkó um sama leyti. Við
vitum að Gilles fróaði sér á líkömum fórnarlamba
sinna sem ýmist voru drengir eða stúlkur áður en
hann hafði endaþarmsmök við þau. Það var þó
sjaldgæft að hátíðin hæfist án þess að barnið væri
pínt með einhverjum hætti. Gilles lét hengja það
uppá snaga svo því lá við köfnun eða þá hann
opnaði því æð á hálsi svo blóðið fossaði. Honum
leið ekki rétt vel nema fórnarlambið engdist í
dauðateygjum. Stundum lét hann afhöfða barnið
um leið og mök fóru fram eða þá hann úthellti
sæði sínu yfir titrandi líkamann; síðan hélt svallið
áfram á meðan líkið var ennþá heitt. Oft settist
hann ofaná maga fórnarlambsins og fróaði sér við
síðustu fjörbrotin. Honum fannst gaman að horfa.
Stöku sinnum lét hann hluta líkamann í sundur,
helst á meðan hann var enn kvikur. Hann naut
þess meira en kynmakanna sjálfra, segir í réttar-
skjölum, enda grunar mann að kynferðisleg nautn
(í venjulegum skilningi) hafi skipt hann minna
máli en þessi reynsla — að sjá dauðann í verki;
hún setti að honum slíkan fögnuð að hann hló
þegar helstríðið náði hámarki sínu. Þegar það var
um garð gengið faðmaði hann líkið að sér einsog
ástríkur faðir en fyrir kom að hann léti opna
kroppinn og gleddi sig við blóðstraum innyflanna.
Og hann hélt afhöggnu höfðinu að þjónum sínum
og bað þá að kjósa á milli þess og höfðanna frá
seinustu dögum og vikum — hvert þeirra væri nú
fallegast? Síðan kyssti hann höfuðið blóðbitnum
vörum og leið útaf einsog logi inní lönd einhvers-
konar drauma á meðan leifar barnsins voru
brenndar á hlóðagrind við hrís og bjálka.
Ævi Gilles de Rais var jafn mótsagnakennd og
18