Mímir - 01.06.1996, Blaðsíða 35

af heildarfjölda þeirra tilvika sem [U] kemur fyrir.
Einnig á það við hér að ef tilvik með u eru hverf-
andi fjöldi miðað við tilvik þar sem o er skrifað,
eru þessar upplýsingar ekki marktækar.
Að vísu gefur þetta háa hlutfall tilvika með u á
eftir /u,ú/ mjög sterka vísbendingu um að kenn-
ingin sé rétt. En þar sem grundvallarupplýsingar
skortir, verður það aldrei nema vísbending.
4.2.2.
I næstu þremur töflum notar Hreinn þrjú mis-
munandi handrit og athugar dreifingu u og o á
eftir mismunandi áherslusérhljóðum.29
í AM 673b 4to, sem er tímasett um 1200,30
virðist u einkum vera skrifað á eftir /u,ú/ eða í
30,0% tilvika. Það sýnir sömu tilhneigingu og
tafla 4.VIII. sýndi. Aftur á móti er munurinn á
tilvikum með u á eftir /u,ú/ og öðrum áherslusér-
hljóðum hreint ekki eins áberandi í töflu 4. VIII.
Sú tölfræði sem unnin er upp úr handritunum
AM 673a 4to og AM 655 VII 4to sýnir ekki að u sé
frekar skrifað á eftir /u,ú/. Þar er dreifingin frekar
jöfn og mætti jafnvel ætla að hún sé tilviljun. Þessi
dreifing sýnir a.m.k. ekki að kenningin standist.
4.2.3/
Þrátt fyrir að grundvallarupplýsingar skorti
með þessum töflum má ætla, að þar sem hljóð-
breytingin í kerfi stuttra, uppmæltra áherslusér-
hljóða átti sér stað síðar en samsvarandi breyting
hjá stuttum, frammæltum áherslusérhljóðum, hafi
afleiðinga hennar í kerfi áherslulausra sérhljóða,
þ.e. breytingin o > u, ekki gætt að neinu marki
fyrr en síðar. Þannig gefa allra elstu handrit ekki
nógu góðan vitnisburð um þessa breytingu og
þyrfti því að skoða yngri handrit til að gera sér
góða mynd af henni.
5.0, Hómilíubókin
í svo stuttri umfjöllun gefst ekki tími til að fara
sjálfur að telja áherslulausa sérhljóða í gömlum
handritum. Aftur á móti er gott að geta fengið
einhverskonar samanburð við tölfræðilegar niður-
stöður Hreins, sem er byggður á samtíma hand-
riti.
Stokkhólmshómilíubókin er tímasett um 120031
og telst því með elstum íslenskum handritum. í
inngangi að nýjustu útgáfu hennar32 er m.a. fjallað
um áherslulausu sérhljóðana.
5.1. Um [1]
í umfjöllun útgefandans, Andreu van Weenen,
eru tilvik þar sem [1] kemur fyrir skoðuð ágætlega.
Þó er heildarfjöldi tilvika með [1] — og þ.a.l. öll
tilvik með i og öll tilvik með e — ekki gefinn upp
nema í nokkrum köflum bókarinnar. Ástæðan
fyrir því er að ýmsir fræðimenn hafa talið að marg-
ir skrifarar hafi komið við sögu í ritun bókarinn-
ar.33 Því er umfjölluninni um [1] í áhersluleysi
skipt niður eftir þeim rithöndum sem fræðimenn
þykjast hafa fundið.
Oftast er það ríkjandi að e sé skrifað þar sem [1]
kemur fyrir en í nokkrum köflum bókarinnar jafn-
ast hlutfallið á milli e og i og hafa menn því séð
ástæðu til að skoða þá kafla sérstaklega. Þannig
hefur George T. Flom sýnt fram á sérhljóðasam-
svörun í nokkrum hlutum bókarinnar.34
The homilies in Homiliubok leaves 43-44 and
leaves 57-61 show vowel-harmony. That in 43-44
has a limited vowel-harmony that is practiced al-
most without exception after i, y and u; it is also
definite present after o. In the homily in leaves 57
a-61 a we have full vowel-harmony we know to
have been practiced in northwestern Norway ...
Aftur á móti hafa aðrir þá skoðun að Hómilíu-
bókin sé skrifuð með einni rithönd.35 Ef svo er má
rekja sérhljóðasamsvörunina sem Flom sýndi
fram á, til annarra þátta en að slík sérhljóðasam-
svörun hafi tíðkast hjá íslenskum skrifurum. Þar
að auki er niðurstaða Floms bundin við stutta
kafla í bókinni sem merkir — sé bókin skrifuð
með einni rithönd — að rannsókn hans sé ómark-
tæk þar sem hún gerir ráð fyrir mörgum rithönd-
um.
Sú umfjöllun sem hér er við höfð miðast við að
Hómilíubókin sé öll skrifuð af einum skrifara og
því ástæða til að gera grein fyrir [1] í áhersluleysi í
bókinni allri, en ekki bara einstökum hlutum
hennar.
5.1.1.
Eins og áður sagði er fjöldi tilvika með [1] ekki
talinn í allri bókinni. Einungis eru birtar talningar
þar sem hlutfall e og i er svipað og þar sem Flom
sýndi fram á sérhljóðasamsvörun.36 Þessar taln-
ingar lagði ég saman og sýna þær hlutfall i og e á
eftir mismunandi áherslusérhljóðum.37
33