Mímir - 01.06.1996, Blaðsíða 59

derstanding, and actions are thus relatively unco-
ordinated, even chaotic. What he says and does
seems symptomatic of an inadequacy or aberra-
tion. He has difficulties with physical objects, with
social forms, and with the rules that govern both.
These difficulties and his failure to master them
result in what strikes us as a ridiculous loss of
dignity. Often, however, he does not feel the pain
and embarrassment that such oddity and failure
would cause in us — he may even be proud of
them; in any case, his notions of what constitutes
accomplishment are different from ours. His in-
ability or unwillingness to perceive, understand,
and act in accordance with the normal order of
things leads him to transgress bounds of many
kinds. In his transgression he triumphs and is de-
feated. When he triumphs, he often does so in
spite of the normal order and in spite of his stupid-
ity, his clumsiness, and his peculiar ideas of what
to do and how to do it.16
Með þessar skilgreiningar á persónuleika og
eiginleikum fíflsins í veganesti skulum við halda á
vit Halla og Hreiðars.
Hreiðar heimski
Frásögnina um Hreiðar, sem seinni tíma fræði-
menn hafa nefnt „Hreiðars þátt heimska", er að
finna í Morkinskinnu, handriti frá 13. öld, en einn-
ig í Huldu, handriti frá 14. öld, og Hrokkinskinnu,
handriti frá 15. öld.17 Frásögnin hefst á þessum
orðum:
Þorþr het maþr. hann var Þorgrims s. Hreiþ-
ars s. þess er Glvmr va. Þorþr var litill maþr
vexti oc venn. hann atti ser broþor er HreiþaR
het. hann var liotr maþr. oc varla sialfbiargi
fyr viz socom. hann var manna fravastr. oc vel
at afli bvinn oc hogveR iscapi oc var hann
heima iafnan.18
Ekki leynir sér að Hreiðar er engan veginn eins
og fólk er flest, Ijótleiki hans og skortur á vitsmun-
um gera hann frábrugðinn öðrum. Hann er með
öðrum orðum fífl að upplagi enda verður hann
strax að athlægi þegar til Noregs er komið og á
mannamót:
„oc verþr Hreiþarr scættogaþr mioc. oc
fprþr i reikuð. Hann er malvgr oc hler mioc.
oc þiccir monnom ecki at minna gaman at
eiga viþ hann. “19 Þetta kemur allt heim og saman
við orð Welsfords um hvernig skortur á vitsmun-
um og líkamleg lýti veki hlátur en losi jafnframt
fíflið, í þessu tilviki Hreiðar, undan ýmsum skyld-
um samfélagsins. Fyrstu viðbrögð Magnúsar kon-
ungs við Hreiðari er að hlæja að honum og á
grundvelli fíflsku20 sinnar fær Hreiðar konung til
að bregða út af siðvenjum, til að brjóta reglur.
Hann fær konunginn til að standa upp og taka af
sér skikkjuna svo hann megi skoða hann betur.
Síðan leyfir hann sér meira að segja að finna að
útliti konungs og segir annað auga hans vera litlu
ofar en hitt. Margur maðurinn í konungasögunum
missir höfuðið fyrir léttvægari sakir en Hreiðari
leyfist margt því að hann er öðruvísi en aðrir,
hann er fífl.
Vert er að veita athygli tveimur sérkennum
fíflsins sem Willeford dregur fram í orðum sínum
og speglast skýrt í frásögninni af Hreiðari. í fyrsta
lagi á ég hér við hvernig Hreiðar virðist láta sig
litlu skipta þótt hann stingi í stúf og eigi bágt með
að halda reglur samfélagsins. Hann er jafnvel
stoltur af Ijótleika sínum eins og kemur fram
þegar konungur segist ætla að eigi fæðist Ijótari
maður upp en hann sé. Hreiðar svarar: „Slict
57