Mímir - 01.06.1996, Síða 67

þversniðsrannsókn sinni. Þar könnuðu þeir fram-
burð og fleirtölumyndun fjögurra og sex ára
barna. Reyndar hafði Margrét Pálsdóttir, sem á
þeim árum var nemandi í Kennaraháskólanum,
fylgst með máltöku dóttur sinnar frá fæðingu og
haldið dagbók um málþróun hennar. Það er fyrsta
rannsókn sinnar tegundar á íslandi, sem vitað er
um. Þeir sem lesið hafa Sálminn um blómið vita
að þar lýsir Þórbergur Þórðarson barnamáli Lillu
Heggu. Þórbergur dró auðvitað engar málfræði-
legar ályktanir enda var hann að nota málfar
hennar í listsköpun sinni. Það er samt auðvelt að
sjá hvernig beygingakerfið og hljóðkerfið þróast
hjá henni þó að tilgangurinn hafi verið annar en
málfræðilegur. Indriði Gíslason og Jón Gunnars-
son höfðu hug á að hefja langsniðsrannsókn líka,
sem felst í því að sömu börnunum er fylgt eftir í
nokkur ár. Það var þó Randa sem stóð aðallega að
þeirri rannsókn og hún vakti heilmikinn áhuga á
máltöku hjá nemendum bæði í íslensku og í al-
mennum málvísindum. Ég tók sálfræðileg málvís-
indi hjá henni á haustönn 1981 og síðan máltöku
barna á vorönn. Þessi námskeið vöktu áhuga
minn á máltökufræðum þó að Randa hafi tekið á
þessum fræðum á öðrum forsendum en ég geri
seinna. Hún skoðaði máltökuna frá sálfræðilegu
sjónarhorni en ég út frá málfræðinni. Ég skrifaði
síðan cand.mag. ritgerð hjá Höskuldi Þráinssyni
um spurnarsetningar í máli barna árið 1986.“
Hvað gerðirðu að loknu meistaraprófi?
„Að loknu cand.mag. prófi í íslenskri málfræði
lá leið mín til Kaliforníu og ég hóf doktorsnám við
University of California í Los Angeles. Þið munið
eftir UCLA bolunum í gamla daga, skammstöfun-
in stendur fyrir júsíellei. Ég lauk þaðan doktors-
prófi árið 1992 í málvísindum og skrifaði doktors-
ritgerð um setningafræði og máltöku hjá Ninu
Hyams, sem var minn helsti leiðbeinandi í nám-
inu. Það var mjög spennandi að setjast á skóla-
bekk í Los Angeles, maður hafði lesið bækur og
greinar eftir marga málfræðinga sem kenna þarna.
UCLA leggur líka metnað sinn í að vera talinn
einn af bestu háskólum Bandaríkjanna í málvís-
indum og þeir voru á þessum tíma í harðri sam-
keppni við M.I.T. þar sem Chomsky starfar.
UCLA hefur öflugt lið kennara, hljóðfræðinga,
hljóðkerfisfræðinga og setningafræðinga, til dæm-
is má nefna Peter Ladefoged, Bruce Hayes, Tim
Stowell, Susan Curtiss, Victoriu Fromkin, og
fleiri. Susan Curtiss fæst við sálfræðileg málvísindi
og málstolsrannsóknir og Nina Hyams fæst við
málfræðilegar rannsóknir á máltöku. Það var mik-
il upplifun að fá að sitja í tímum hjá þessum merku
málfræðingum og kynnast þeim persónulega.“
Um hvað fjallar doktorsritgerðin þín?
„Doktorsritgerðin mín fjallar um afturbeygingu
í máli íslenskra barna og ýmis atriði henni tengd.
Þegar ég var að vinna að doktorsritgerð minni
kom ég til íslands og dvaldi hér í fimm mánuði við
rannsóknir á máli íslenskra barna. Ég athugaði
meðal annars hvort íslensk börn væru haldin hinni
svokölluðu fornafnatregðu, það er hvort þau ættu
í meiri erfiðleikum með túlkun persónufornafna,
eins og ’hann’ og ’hún’, en staðbundinna endur-
vísa, eins og ’sjálfan sig’. Fjöldi athugana á mál-
töku barna af ýmsu þjóðerni hefur sýnt að börn ná
seinna tökum á túlkun persónufornafna en endur-
vísa eins og ’sjálfan sig’. Þá athugaði ég líka
hvernig börn læra þær reglur sem gilda um aftur-
beygða fornafnið ’sig’ í íslensku og kannaði hvort
mismunandi prófaðferðir hefðu áhrif á svör barn-
anna. í þessum tilgangi prófaði ég hvert barn með
tveimur aðferðum og bar saman svör þeirra á hinu
svokallaða aðgerðarprófi annars vegar og mat-
sprófi hins vegar. Það kom í ljós að matsprófið
gefur mun betri mynd af málhæfni barna en að-
gerðarprófið, þar sem barnið er látið leika sér að
brúðum og á að framkvæma það sem sagt er. Þar
færðu aðeins eina túlkun á setningunni og getur
ekki séð hvort barnið leyfi aðrar.“
Hvernig fóru rannsóknirnar fram?
„Það tekur heilmikinn tíma að undirbúa svona
rannsóknir, að hanna prófgögnin. í mínu tilviki
notaði ég leikföng, litlar brúður, og ég þurfti að
semja heilmargar sögur um þessar litlu brúður.
Við vorum að grínast með það að ég ætti að gefa
út smásagnasafn um jólin. Prófgögnin verða auð-
vitað að höfða til barnanna og örva þau til þátt-
töku auk þess sem þau verða að prófa það sem
maður ætlar að prófa. Ég prófaði skilning 55
barna á aldrinum þriggja til sex ára og 10 fullorð-
inna á endurvísunum ’sjálfan sig’ og ’sig’ og pers-
ónufornöfnunum 'hann’ og ’hún’. Málhafarnir
voru prófaðir bæði á aðgerðarprófi og matsprófi
sem var þróað af Stephen Crain og Cecilia McKee
um miðbik síðasta áratugar. Sú útgáfa af aðgerð-
arprófinu sem ég notaði var hið svokallaða „Si-
mon-Says-Game“ sem Kenneth Wexler og Yu-
Chin Chien hönnuðu en þar eru börnin, eins og ég
nefndi áðan, beðin um að framkvæma það sem
prófsetningin segir til um. í matsprófinu var skiln-
ingur barnanna á sömu setningunum athugaður. I
65