Mímir - 01.06.1996, Blaðsíða 86

Árni Björnsson
Upptök rannsóknaræfinga
í Árbók Háskóla fs-
lands 1935-1936 er sú
nýlunda í kennsluskrá
heimspekideildar að
þar stendur að pró-
fessor dr. phil. Sig-
urður Nordal „hafði
rannsóknaræfingar
2-3 stundir aðra
hverja viku bæði
misserin." Þessi
klausa er alveg
óbreytt þar til há-
skólaárið 1941-1942, en þá stendur „2 stundir“ í
stað „2-3 stundir“. Árið 1942-1943 verður aftur
smábreyting því þá er ekki tilgreindur stunda-
fjöldi, heldur einungis sagt að Sigurður Nordal
„hafði rannsóknaræfingar með stúdentum“.
Árið 1943-1944 hafði Sigurður Nordal lausn frá
kennsluskyldu bæði misserin og árið 1945 var
hann leystur frá kennsluskyldu skv. lögum nr. 33,
12. febrúar 1945, en skipaður nýr prófessor og að
auki dósent í íslenskri bókmenntasögu, Einar Ól.
Sveinsson og Steingrímur J. Þorsteinsson. Það ár
og allt til háskólaársins 1950-1951 stendur samt
þessi klausa í kennsluskrá: „Prófessor dr. phil.
Sigurður Nordal hafði rannsóknaræfingar með
stúdentum í íslenzkum fræðum.“ Þetta var því
eina formlega kennslan sem Sigurður sinnti síð-
ustu sex árin sem hann gegndi prófessorsembætti.
Af framansögðu má glöggt sjá að rannsóknar-
æfingar voru fyrstu fimmtán árin formlegur partur
af kennslu í íslenskum fræðum. Þær voru í upphafi
haldnar í húsnæði Háskólans í Alþingishúsinu,
oftast í kennslustofu læknadeildar þar sem var
meira rými en annarstaðar. Sigurður Nordal lýsti
upptökum rannsóknaræfinga sjálfur þannig í út-
varpsdagskrá á vegum Háskólastúdenta síðasta
vetrardag árið 1958:
Námið í íslenskum fræðum hlýtur að sumu leyti að
vera nokkuð frábrugðið því sem er í öðrum deild-
um Háskólans og einkanlega af tveimur ástæðum:
Stúdentar leggja upp með talsverða, sumir jafnvel
mikla undirstöðuþekkingu á þessu sviði, ekki síst
íslenskum bókmenntum; að minnsta kosti alltaf
meiri en nemendur í læknisfræði eða lögfræði vita
fyrirfram um þær greinar. Og margt í okkar þjóð-
legu fræðum er ekki einungis lítt rannsakað heldur
þess eðlis að skoðanir geta verið skiptar um þær í
lengstu lög. Þó að skylt sé að krefjast tiltekinnar
þekkingar staðreynda varðar hitt ekki minna að
nemendur séu þjálfaðir í því að dæma og meta,
athuga og álykta upp á eigin spýtur. Því hefur það
jafnan verið mikill þáttur í þessu námi að láta
stúdenta flytja erindi og gera ritgerðir sem kennar-
ar eða námsfélagar eða hvorir tveggja hafa síðan
rætt og gagnrýnt frá ýmsum hliðum.
Rannsóknaræfingar þær sem ég hef verið beðinn
um að segja hér frá voru teknar upp sem nokkurs-
konar aukageta við kennsluna í íslenskum fræðum
árið 1935 og haldið áfram í nærfellt fimmtán ár,
samt nokkuð slitróttara síðustu árin. Þegar ég
kenndi í háskólanum í Stokkhólmi haustmisserið
1933 hafði ég þar, fyrir utan opinbera fyrirlestra,
svonefndar seminaræfingar með eldri stúdentum
og yngri kandidötum. Þar var fastur siður að kenn-
ari og nemendur færu eftir hverja æfingu á ein-
hvern rólegan veitingastað, venjulega Ráðhús-
kjallarann, fengju sér brauðbita og brennivíns-
staup og skröfuðu og skeggræddu um stund. Ég
fann að þetta post-seminar eða eftirleikur átti
meginþátt í þeim skemmtilega félagsskap sem er
með stúdentum og kennurum í Svíþjóð og er alls
ólíkur því sem til er í Danmörku og Noregi.
En í Svíþjóð var bæði hópurinn og efni æfing-
anna takmarkaðra en mér fannst æskilegt svo að
rannsóknaræfingarnar hér urðu með nokkuð öðru
móti þó að þær ættu sænsku fyrirmyndinni talsvert
að þakka. Þær voru frjálslegri, fjölbreyttari, fjöl-
sóttari og ekki með jafnmiklu kennslusniði. Erindi
voru flutt jöfnum höndum af stúdentum, kandí-
dötum og kennurum og stundum af fræðimönnum
úr allt öðrum greinum.
Æfingarnar voru hafðar hálfsmánaðarlega og
var gert ráð fyrir klukkustundar erindi en umræður
84