Mímir - 01.06.2005, Blaðsíða 130

Þangað sem leið liggur
Um skáldskap Þóru Jónsdóttir
Höfundur
Sigríður Vilhjálmsdóttir
í ár eru þrjátíu ár liðin frá því að skáldkonan Þóra
Jónsdóttir gaf út sína fyrstu Ijóðabók Leit að
tjaldstæði. Þóra hefur fengist við skriftir og málað
jöfnum höndum. Hún hefur gefið út átta Ijóðabækur
og sjálf myndskreytt sumar þeirra.
Þóra Jónsdóttir er fædd þann 17. janúar 1925
á Bessastöðum á Álftanesi. Fjölskyldan fluttist
að Laxamýri í Suður-Þingeyjasýslu þegar hún var
þriggja ára gömul. Þar bjó hún öll sín uppvaxtarár í
náinni snertingu við landið og náttúru þess.
Nú síðast kom út eftir hana Far eftir hugsun árið
2000. Fysta bók hennar Leit að tjaldstæði kom
út 1973, á eftir komu Leiðin norður 1975, Horft
íbirtuna 1978, Höfðalag að hraðbraut 1983, Á
hvítri verönd, 1988, Línurílófa ,1991 og Lesnætur,
1995. Einnig hefur hún þýtt tvær Ijóðabækur úr
sænsku, Augu ídraumi eftir Agneta Pleiel árið
1985 og Útópíu eftir Wislawa Szymborska gefin út
1996. Það ár kom líka út Ijóðabókin Ljósar hendur
þar sem skáldkonurnar Þóra Jónsdóttir, Ágústa
Jónsdóttir og Vilborg Dagbjartsdóttir sameinuðu
krafta sína. Ljóð Þóru hafa líka birst í ýmsum
tímaritum m.a. Tímariti Máls og menningar, Andblæ,
Kirkjuritinu og hún hefur verið skáld Skírnis.
Eftir að bókin Lesnætur kom út, árið 1995,
hlaut hún viðurkenningu úr rithöfundasjóði
Ríkisútvarpsins ásamt Gyrði Elíassyni.
Einnig var henni veitt viðurkenning úr sjóði
Bókmenntaverðlauna Tómasar Guðmundssonar
fyrir bók sína Far eftir hugsun.
Þóra stundaði nám við Alþýðuskólann á Laugum í
Reykjadal frá 1940-1942. Hún lauk stúdentsprófi frá
Menntaskólanum á Akureyri árið 1948 og stundaði
síðan nám við Kaupmannahafnarháskóla á árunum
1949-52. Hún bjó eitt ár í Svíþjóð frá 1959-1960
en hún hefur að mestu verið búsett í Reykjavík
eftir að hún kom að utan. Þóra lauk kennaraprófi
frá Kennaraskóla íslands árið 1968. Hún kenndi
við Flensborgarskólann í Hafnarfirði 1948-49. Hún
hefur einnig starfað á Borgarbókasafni Reykjavíkur
frá 1975-1982.
Ég mælti mér mót við Þóru á vordögum 2002
þar sem við ræddum saman um skáldskapinn og
uppsprettur hans. Þóra hefur alla tíð haft mikið
yndi af lestri og í uppvexti sínum las hún allt
sem hún náði í og urðu Ijóð og þjóðsögur henni
snemma hugleiknar. Hún ólst upp við skáldskap
af hefðbundnum toga og hefur verið iðin við að
lesa það sem út hefur komið af Ijóðum í gegnum
tíðina. Verk Þuríðar Guðmundsdóttur og Þorgeirs
Sveinbjarnarsonar segir Þóra að hafi veitt sér
innblástur og í raun verið kveikjan að því að hún
byrjaði sjálf að skrifa.
Leit að tjaldstæði var eins og áður sagði hennar
fyrsta Ijóðabók og var þeirri frumraun vel tekið.
Ljóðin eru myndræn og laus við alla tilgerð. Þegar
ég spurði hana hvers vegna hún valdi Ijóðum
sínum þetta frjálsa form svaraði hún því að þegar
hún byrjaði að semja Ijóð þá var módernljóðið
allsráðandi í íslenskri Ijóðlist og það hafi í raun legið
beint við að takast á við það. Miklar umræður höfðu
skapast um formbyltinguna og rímleysið sem mörg
íslensku skáldanna höfðu tileinkað sér. Þóra tók
þessum hvörfum í Ijóðlistinni fagnandi og fann sinni
Ijóðrænu rödd farveg.
Það má segja að þegar á heildina er litið eru Ijóð
Þóru knöpp og hnitmiðuð, þau eru miðleitin og
þar er tilvist mannsins skoðuð. Persónuleg minni
eins og ferðin, náttúran, þjóðsagnir og trú tengja
Ijóðabækur hennar innbyrðis og bera höfundarverk
hennar sterkan heildarsvip.
Ferðin í bókum Þóru virðist oft ekki hafa neinn
ákveðinn áfangastað. Það er ferðalagið sem er
í sjálfu sér markmiðið en það sem er handan
ferðarinnar er órætt. Ljóðmælandinn á ekki
afturkvæmt og tilvist hans er á vissan hátt framandi
og á meðan á ferðinni stendur upplifum við söknuð,
óvissu, náttúru, einmanaleika, ótta og undrun. í
bókinni Leitað tjaldstæði myndar ferðin ákveðinn
ramma utan um Ijóðin í bókinni. í þessari fyrstu bók
má í raun finna ákveðinn grunntón sem hljómar í
verkunum sem á eftir koma.
128