Læknaneminn - 01.04.2018, Qupperneq 66

Fr
óð
le
ik
ur
66
Slag er algengasta orsök fötlunar og önnur
algengasta orsök dauðsfalla í hinum vestræna
heimi. Nýgengi á Íslandi hefur verið um
144/100.000 á ári sem er sambærilegt við það
sem gerist erlendis. Um 85% slaga orsakast
af bráðri blóðþurrð í heila sem oftast verður
vegna stíflu í heilaslagæð. Skerðing verður á
blóðflæði til tilheyrandi æðanæringarsvæðis
og fljótt myndast óafturkræfur vefjaskaði
ef ekkert er að gert. Í slíkum tilvikum getur
endur opnunarmeðferð bætt verulega horfur
sjúklinga en hún miðar að því að opna hina
stífluðu æð eins fljótt og auðið er og koma
á eðlilegu blóðflæði að nýju. Slíka meðferð
er annars vegar hægt að veita með gjöf
segaleysandi lyfja í æð og hins vegar með
segabrottnámi í æðaþræðingu.
Árangur enduropnunarmeðferðar, hvort sem
um ræðir segaleysandi lyf eða segabrottnám,
ræðst að miklu leyti af því hve fljótt meðferð
er veitt frá upphafi slageinkenna. Þannig
skiptir hratt og vandað verklag við móttöku
og meðferð þessara sjúklinga höfuðmáli. Á
undanförnum árum hafa stærri sjúkrahús í
nágrannalöndum okkar gert sífelldar umbætur
á sínu móttökuverklagi og þannig tekist að
stytta þann tíma sem líður frá komu sjúklings
á sjúkrahús og þar til segaleysandi lyf er gefið
(e. door-to-needle time). Finnland hefur verið
leiðandi í þessum efnum en þar hefur tekist
að ná þessum tíma niður undir 20 mínútur.
Samhliða styttingu á tíma hafa þessi sjúkrahús
séð umtalsverða fjölgun á sjúklingum sem fá
enduropnunarmeðferð.
Þann 3. október 2017 var innleitt nýtt heildar­
verklag við móttöku og meðferð slagsjúklinga
á Landspítala. Verklagið ber heitið „Slag
innan tímamarka“ og inniheldur öll erlend
gæðatilmæli frá Bandarísku slagsamtökunum
(e. Amercian Stroke Association) þar sem sam­
tvinnuð vinnu brögð og teymis vinna eru í
forgrunni (Tafla 1). Í byrjun janúar 2018
var svo formlega hafin meðferð með sega­
brottnámi á Landspítala. Slíkt inngrip hefur
ekki verið gert á Íslandi hingað til en það
hefur á undan förnum árum orðið kjörmeðferð
við blóðþurrðar slögum þar sem lokun verður
í stórum slagæðum aðlægt í heila (e. proximal
occlusion). Meðferðin verður fyrst um sinn
einungis veitt á dagvinnutíma en til stendur að
hún verði tiltæk allan sólarhringinn eins fljótt
og auðið er.
Á undanförnum árum hefur Ísland dregist
aftur úr nágrannaþjóðum þegar kemur að
móttöku verklagi og meðferð við bráðum
blóðþurrðar slögum en áður en nýja verklagið
var tekið upp í október höfðu ekki verið gerðar
verklags umbætur frá árinu 2011. Rannsókn
sem var birt árið 2014 sýndi að á árunum 2011­
2013 var sá tími sem líður frá komu sjúklings
á sjúkrahús og þar til segaleysandi lyf var gefið
um 65 mínútur. Með nýju heildarverklagi á
Landspítala er nú stefnt að því að sá tími verði
undir 30 mínútum. Ætlunin er að með því
aukist hlutfall sjúklinga sem eiga möguleika
á meðferð og þá sérstaklega meðal þeirra
sem eru með meðalvæg einkenni af sínu
blóðþurrðarslagi. Þannig er meginmarkmiðið
að bæta horfur þessara sjúklinga, það er að
fötlunarstig verði lægra, án aukningar á tíðni
fylgikvilla.
Frá því að nýi verkferillinn tók gildi er strax
að sjá vísbendingar um að Landspítali sé að
færast nær ofangreindum markmiðum um
Anna Mjöll Matthíasdóttir
kandídat 2017-2018
Slag innan tímamarka
Innleiðing nýs verkferils á Landspítala