Læknaneminn - 01.04.2018, Síða 125

R
an
ns
ók
na
rv
er
ke
fn
i 3
. á
rs
n
em
a
20
17
12
5
with orientated gratings at one of nine different
orientations and were required to detect a small
rotation change. The gratings were flickered on and off
at 15 Hz to generate a steady state response in cortex.
The first part of the study involved determining a task
difficulty level that the participant could perform at
~65% accuracy. In the second part, participants were
positioned on a stationary exercise bike and completed
the task at rest and during bouts of low (50 RPM) and
high (70 RPM) speed pedaling. Each conditions lasted
~40 minutes. EEG, heart rate and pupil size were
continuously recorded throughout each condition.
An inverted encoding modeling (IEM) technique
was applied to the EEG data to reconstruct estimated
population­level neural response profiles.
Results: Preliminary analyses revealed a significant
difference in response profiles between rest vs. low
cadence, [t(10) = 2.28, p=.045]. Furthermore, there
was a significant difference in rest vs. high cadence in
activity at 15 Hz, [t(10) = 2.32, p=.04].
Discussion: The results seem to be trending in the
same direction as the previous work, such that low­
intensity exercise appeared to increase feature selective
attention responses. The sample size of this study
is currently rather low, but with more participants
(n=18), we predict statistically significant differences
in response profiles between rest and low­speed
exercise conditions.
Hlutverk blóðflagna í útbreiðslu
eggjastokkakrabbameins
Birna Brynjarsdóttir1, John Sheehan2
og Magnús Karl Magnússon1
1Læknadeild Háskóla Íslands og
2University of Wisconsin, Madison
Inngangur: Einkenni eggjastokkakrabbameins af
þekjuuppruna (Epithelial Ovarian Cancer, EOC)
eru ósértæk og greinist sjúkdómurinn því oft á háu
stigi. Meinið dreifir sér innan kviðarholsins og er
uppsöfnun kviðarholsvökva algeng meðal kvenna
með langt genginn sjúkdóm. Blóðflögumergð
(paraneoplastic thrombocytosis) er algengur fylgikvilli
ýmissa krabbameina og í EOC hefur verið sýnt fram
á tengsl blóðflögumergðar við verri sjúkdómsmynd
og styttri lifun. Finnist blóðflögur í kviðarholsvökva
kvenna með EOC er mögulegt að þær gegni hlutverki
í framgangi sjúkdómsins.
Markmið: Meta hvort blóðflögur ferðist sértækt yfir í
kviðarholsvökva kvenna með EOC og virkist þar.
Efniviður og aðferðir: Úrtak rannsóknarinnar saman­
stóð af blóðvökvasýnum frá 47 konum með EOC, þar
af 26 með kviðarholsvökva, og 54 heilbrigðum konum
til samanburðar. Hemóglóbín magn í blóðvökva
og kviðarholsvökva var mælt til þess að meta hvaða
kviðarholsvökvasýni innihéldu blóðflögur vegna
blæðingar í kviðarhol en ekki vegna sértæks flutnings.
GPIb er himnubundið glýkóprótein sértækt fyrir
blóðflögur. Western blot aðferð var notuð til þess að
meta hvort GPIb væri til staðar í kviðarholsvökva
kvenna með EOC. Til þess að meta magn GPIb í
sýnunum og út frá því áætla magn blóðflagna í þeim
þurfti að þróa ELISA aðferð fyrir GPIb. Að því gefnu
að blóðflögur væru sértækt til staðar í kviðarholsvökva,
vildum við meta hvort þær væru virkjaðar. PF4 er
cýtókín sértækt fyrir blóðflögur sem þær losa við
virkjun. Því var PF4 mælt með ELISA aðferð í blóð­
og kviðarholsvökva kvenna með EOC og borið saman
við PF4 í samanburðarhópi.
Niðurstöður: Miðgildi hemóglóbíns í
kviðarholsvökva sýnum var 0,4% af miðgildi
hemóglóbíns í blóðvökva sem bendir til óverulegrar
blóðmengunar. GPIb prótein var til staðar í blóð­ og
kviðarholsvökva kvenna með EOC. Þróun ELISA
aðferðar fyrir GPIb próteini bar þó ekki árangur. PF4
var til staðar í blóð­ og kviðarholsvökva EOC kvenna
og samanburðarhópi.
Ályktanir: GPIb í kviðarholsvökva kvenna með
EOC og óverulegt hemóglóbínmagn bendir til þess
að blóðflögur ferðist sértækt yfir í kviðarholsvökva.
Niðurstöður PF4 mælinga benda einnig til þess að
blóðflögur séu virkjaðar í kviðarholi EOC kvenna, en
frekari rannsókna er þörf. Byggt á fyrri rannsóknum
um áhrif blóðflagna á krabbameinsfrumur má
álykta að þær kunni að hafa áhrif á framgang EOC í
kviðarholi. Að hve miklu leyti þarf að rannsaka nánar.
Aukin þekking á áhrifum blóðflagna á framgang EOC
innan kviðarholsins gæti leitt til þróunar á nýjum
meðferðarleiðum þar sem hömlun á virkni blóðflagna
gæti unnið gegn framgangi þessa erfiða sjúkdóms.
Heilabólga af völdum
sjálfsofnæmis:
Samanburður á sjúklingum með
anti-GAD og anti-NMDAR mótefni
Daníel Kristinn Hilmarsson1, Radu
Constantinescu2,3
1Læknadeild Háskóla Íslands 2Stofnun
Sahlgrenska Akademíunnar fyrir
taugavísindi og lífeðlisfræði 3Taugadeild
Sahlgrenska Háskólasjúkrahúss
Inngangur: Heilabólga af völdum sjálfsofnæmis
(AIE) er fjölbreyttur hópur sjúkdóma sem einkennast
af hraðversnandi nærminnistruflunum, geðrænum
einkennum og/eða flogum. Þeir eru taldir geta orsakast
af breytingum á ónæmiskerfinu, einna helst með
myndun fjölda sjálfsmótefna gegn mótefnavökum í
taugavef. Hvernig klínísk birtingarmynd sjúklinganna
er, hvernig þeir svara meðferð og hversu vel þeim
farnast er misjafnt og getur það tengst því hvaða
mótefni á í hlut. Nýlega birtar greinar gefa til kynna
að snemm greining og viðeigandi meðferð geti bætt
batahorfur. Í þessari rannsókn berum við saman tvo
undirhópa AIE sjúklinga, þá með anti­glutamic acid
decarboxylasa (GAD) mótefni og þá með anti­N­
methyl­D­aspartate viðtaka (NMDAR) mótefni.
Efniviður og aðferðir: Þrjú uppvinnslutímabil
voru ákveðin; upphaf, grunnheimsókn og 12
mánaða eftirfylgni frá grunnheimsókninni. Upphaf
var skilgreint sem upphaf einkenna og tilheyrandi
sjúkrahúss heimsókn og grunnheimsóknin var fyrsta
endur koma hvers sjúklings á spítala (miðgildi: 86
dögum eftir upphaf, bil: 4­435). Klínískum gögnum
og rannsóknar niðurstöðum var safnað með aftur­
virkum hætti fyrir þessi tímabil. Stigun á mæli­
kvarða Karnofskys fyrir getu og á breytta Rankin
mælikvarðanum sem og færni einstaklinganna til
vinnu voru notuð til að meta ástand sjúklings og
bata. Fisher’s exact próf var notað fyrir samanburð á
tengslum milli hópanna tveggja með forritinu JMP
en miðgildi voru borin saman með Mann­Whitney U
prófi með RStudio.
Niðurstöður: Af 41 sjúklingi með AIE sem hefur
fengið meðferð á Sahlgrenska Háskólasjúkrahúsinu
voru fimm með anti­GAD mótefni, þrír með anti­
NMDAR mótefni og einn sjúklingur með bæði. Þeim
var í kjölfarið skipt í þrjá mismunandi hópa. 78%
sjúklinganna voru konur (n=7) og miðgildi aldurs
þeirra við upphaf var 38 ár (spönn: 18­65). Enginn
sjúklinganna var greindur með AIE eða fékk viðeigandi
meðferð við upphaf, sem olli því að allir komu aftur í
það sem var kallað grunnheimsókn. Á þeim tímapunkti
voru báðir hóparnir með alvarlegri einkenni. Anti­
NMDAR sjúklingarnir voru líklegri til að vera með
persónuleikabreytingar heldur en sjúklingar með anti­
GAD mótefni (p=0,0179). Tilhneiging, þó ómarktæk,
sást til að anti­GAD sjúklingarnir væru frekar með
AIE tengda afbrigðileika á segulómun á heila sem
og að þeir svöruðu ónæmisbælandi meðferð betur en
sjúklingar með anti­NMDAR mótefni.
Ályktanir: Niðurstöður þessarar rannsóknar gefa
til kynna að anti­GAD sjúklingar gætu svarað
ónæmis bælandi meðferð betur heldur en sjúklingar
með anti­NMDAR mótefni, þvert á niðurstöður
annarra rannsókna. Þó skal því haldið til haga að
sjúklingahópurinn í þessari rannsókn hafi verið
lítill og gögnunum safnað með afturvirkum hætti.
Þessa rannsókn ætti að endurtaka með framvirkum
hætti, fyrir stærri sjúklingahóp og yfir lengri tíma.
Munurinn á þessum niðurstöðum og niðurstöðum
annarra rannsókna sem og að enginn þessara sjúklinga
hafi fengið rétta greiningu við upphaf, endurspeglar
mikilvægi þess að halda áfram að rannsaka þessa
mismunandi sjúklingahópa AIE.
Krabbamein í leghálsi á Íslandi
1987-2016
Dóra Sigurbjörg Guðmundsdóttir1,
Ásgeir Thoroddsen2, Þóra
Steingrímsdóttir1,2
1Læknadeild Háskóla Íslands,
2Kvennadeild Landspítalans
Inngangur: Á Íslandi greinast árlega um 16 konur með
leghálskrabbamein. Sjúkdómurinn orsakast af veiru
sem nefnist HPV (e. human papilloma virus) og smitast
við kynmök. Leghálskrabbamein eru í langflestum
tilfellum af flöguþekjuuppruna. Meðferð fer eftir
stigun krabbameinsins við greiningu en algengast er
að framkvæma skurðaðgerð ef krabbameinið greinist
nógu snemma. Á Íslandi hefur farið fram skipulögð
leit á forstigum leghálskrabbameina frá árinu 1964
og síðan hún hófst hefur nýgengi og dánartíðni
sjúkdómsins lækkað verulega. Klínískir þættir
leghálskrabbameins hafa lítið verið rannsakaðir á
Íslandi og ekki liggja fyrir miklar upplýsingar um áhrif
leghálsskimunar á framgang sjúkdómins. Rannsókn
þessi gekk út á að fá yfirsýn yfir sjúkdóminn hér á landi
með áherslu á klíníska þætti hans en einnig að skoða
leitarsögu frumustroka þeirra kvenna sem greindust.
Efni og aðferðir: Rannsóknin var afturskyggn og
náði til allra kvenna sem greindust með legháls­
krabbamein á Íslandi á árunum 1987­2016. Klínískar
upplýsingar um sjúklingana fengust úr sjúkra­
skrám, aðgerðarlýsingum, meinafræðisvörum og
myndgreiningar svörum. Leitarsaga kvennanna fékkst
frá Leitarstöð Krabbameinsfélags Íslands.
Niðurstöður: Alls greindust 441 kona með legháls­
krabbamein á rannsóknartímabilinu, að meðaltali
14,7 konur á ári. Meðalaldur við greiningu var 45,6
ár og greindust flestar konur úr aldurshópnum 34­
39 ára. Á rannsóknartímabilinu lækkaði meðalaldur
við greiningu um 4 ár. 40% kvennanna höfðu
einkenni sem leiddu til greiningar, oftast blæðingar
af einhverjum toga. Konur sem greindust vegna
einkenna voru að meðaltali 13,3 árum eldri en
þær sem greindust einkennalausar. Sjúkdómurinn
greindist oftast í uppvinnslu á óeðlilegu frumustroki
(49,7%), ýmist við keiluskurð eða við sýnatöku
í leghálsspeglun. Flest krabbameinin voru af
flöguþekjuuppruna (71,0%) en næst algengust voru
kirtilþekjukrabbamein (20,9%). Sjúkdómurinn
var staðbundinn við greiningu í 76,6% tilfella en
vaxinn út fyrir leghálsinn hjá 23,4%. Marktækt fleiri
greindust með æxli vaxið út fyrir legháls á seinni hluta
rannsóknartímabilsins. Um 71% fóru í skurðaðgerð
en um helmingur fór í geislameðferð með eða án
krabbameinslyfja. Á rannsóknartímabilinu greindust
12% með endurkomu krabbameinsins að miðgildi
14 mánuðum frá lok meðferðar. Einkenni sjúklings
leiddu til greiningar endurkomu í flestum tilfellum
(52,7%) en rúmlega þriðjungur greindist við reglulegt
eftirlit. Þær sem sinntu sinni leghálsskimun vel (0­2 ár
milli stroka) eða sæmilega (3­5 ár) greindust á stigi I
í tæplega 90% tilfella. Af þeim sem mættu illa (6­15
ár milli stroka) eða mjög illa/ekkert (>15 ár) greindust
um 40% með sjúkdóm vaxinn út fyrir legháls. Fimm
ára lifun fyrir allar greindar konur á tímabilinu var
77,7% og marktækur munur var á lifun sjúklinga
á fjórum mismunandi stigum leghálskrabbameins.
Auk stigs við greiningu höfðu aldur og greiningarár
sjálfstæð áhrif á horfur.
Ályktun: Nýgengi, aldursdreifing og heildarhorfur
sjúklinga eru sambærilegar við nágrannalönd. Meðal­