Læknaneminn - 01.04.2018, Page 126

R
an
ns
ók
na
rv
er
ke
fn
i 3
. á
rs
n
em
a
20
17
12
6
aldur kvenna við greiningu lækkaði á rannsóknar ­
tímabilinu og konur greindust með lengra genginn
sjúkdóm í lok tímabilsins. Horfur eru beint tengdar
stigun en tengjast einnig aldri og greiningarári.
Þátttaka í leghálsskimun hefur áhrif á stigun við
greiningu.
Mælingar á blóðsykri hjá
nýburum á kvennadeild
Landspítalans og Vökudeild
Barnaspítala Hringsins
Eggert Ólafur Árnason1, Guðrún Krist­
jánsdóttir3, Elín Ögmundsdóttir2 , Þórður
Þórkelsson1,2
1Læknadeild Háskóla Íslands,
2Vökudeild Barnaspítala Hringsins,
3Hjúkrunarfræðideild Háskóla Íslands
Inngangur: Árið 2011 var gerð rannsókn á því
hvernig blóðsykurseftirliti væri háttað hjá nýburum á
kvennadeild Landspítalans og Vökudeild Barnaspítala
Hringsins. Í rannsókninni kom í ljós að eftirlitinu
var að mörgu leyti ábótavant, ekki síst hjá börnum
sykursjúkra mæðra. Í kjölfarið voru settar fram
verklagsreglur sem tóku í gildi 2011 sem segja til hvernig
eftirliti með blóðsykri og inngripum fyrir börn mæðra
með insúlínháða sykursýki og meðgöngusykursýki
týpu 1 og 2, skuli háttað. Í reglunum segir að leggja
skuli barnið á brjóst sem fyrst eftir fæðingu (innan 30
mínútna) og að mæla eigi blóðsykur hjá því við tveggja
klst. aldur. Markmið þessarrar rannsóknar voru að
kanna hvort blóðsykurseftirlit fari eftir núgildandi
verklagsreglum, hvort eftirlitið hafi batnað frá fyrri
rannsókn og kanna hvaða börn eru í mestri áhættu á
að mælast með lágan blóðsykur.
Efniviður og aðferðir: Rannsóknin var afturskyggn
og upplýsinga var aflað úr sjúkraskrám, mæðraskrám
og eftirlitstblöðum barna. Safnað var almennum
upplýsingum um móður og barn sem og upplýsingum
um blóðsykurseftirlit og inngrip. Rannsóknarúrtakið
var 359 mæður sem voru með sykursýki á meðgöngu
og fæddu börn á árunum 2015­2016 og börn þeirra.
193 mæður og börn þeirra úr fyrri rannsókn voru
notuð sem viðmiðunarúrtak.
Niðurstöður: Meðalaldur nýbura við fyrstu
blóðsykurs mælingu var tvær klukkustundir. Miðað
við fyrri rannsókn hafði þessi tími lengst um tæpar 40
mínútur. Marktæk lækkun var í skráningu fæðugjafa
milli tímabilanna (p<0,001), en í 31,3% tilvika
var ábótargjöf skráð og í 86,1% var brjóstagjöf,
skráð en 54,4% og 95,9% í fyrri rannsókn. Lægstu
blóðsykursgildi barna mæðra með insúlínháða
sykursýki mældust marktækt lægri (p<0,001) en
börn mæðra með meðgöngusykursýki af tegund 1
og 2. Ekki var marktækur munur á aldri hópanna
við lægstu mælingu. Hins vegar voru börn mæðra
með insúlínháða sykursýki mæld marktækt fyrr en
börn mæðra með meðgöngusykursýki af tegund
1 (p = 0,0067). Ekki var maktækur munur á fjölda
blóðsykursmælinga á fyrstu þremur sólahringunum
eftir fæðingu milli tímabilanna tveggja.
Ályktanir: Blóðsykureftirlit á kvennadeild
Landspítala og Vökudeild virðist fara fram eftir
gildandi verklagsreglum og hefur batnað frá því þær
voru settar. Börn mæðra með insúlínháða sykursýki
eru í meiri hættu að mælast með lágan blóðsykur en
börn mæðra með meðgöngusykursýki af tegund 1 eða
2, sem hugsanlega má að einhverju leyti rekja til þess
að þau eru mæld fyrr en þau síðarnefndu. Niðurstöður
rannsóknarinnar styðja mikilvægi þess að vel sé fylgst
með börnum mæðra með sykursýki á meðgöngu fyrstu
klukkustundirnar eftir fæðingu.
Fylgikvillar aðgerða hjá
sjúklingum með ristil- og
endaþarmskrabbamein.
Einar Bragi Árnason1, Helgi Birgisson2,
Tryggvi B. Stefánsson3, Laufey
Tryggvadóttir2 og Páll Helgi Möller1,3
1Læknadeild Háskóla Íslands,
2Krabbameinsskrá Íslands,
3Skurðlækningadeild Landspítala
Inngangur: Ristil­ og endaþarmskrabbamein er þriðja
algengasta krabbameinið á Íslandi hjá bæði körlum og
konum. Skurðaðgerð gegnir lykilhlutverki í meðferð
ristil­ og endaþarmskrabbameins en aðgerðin er
umfangsmikil og fylgikvillar því algengir. Vísir að
gæðaskráningu er komin í heilsugátt Landspítala og
mun verkefnið meta hvort hægt sé að nota gögn úr
henni og hvort samanburður við sænsk sjúkrahús sé
mögulegur. Markmið rannsóknarinnar er að meta
meðferð og tíðni fylgikvilla við brottnám ristils og
endaþarms á Íslandi hjá sjúklingum sem greindust árin
2014 og 2015 borið saman við sjúkrahús á Uppsala­
Örebro svæðinu í Svíþjóð (UÖS).
Efniviður og aðferðir: Rannsóknin tók til allra
sjúklinga sem samkvæmt Krabbameinsskrá Íslands
voru greindir með ristil­ og endaþarmskrabbamein
frá ársbyrjun 2014 til lok árs 2015. Upplýsingar um
greiningardagsetningu, stigun sjúklinga og kyn voru
fengnar frá Krabbameinsskrá en upplýsingar um
meðferð og fylgikvilla fengust úr sjúkrarskrárkerfi
og Orbit skurðstofukerfi Landspítala. Þær breytur
sem notaðar voru í rannsókninni voru skráðar á
skráningareyðublöð í gegnum Heilsugátt Landspítala.
Eyðublöðin sem notuð voru í rannsókninni voru byggð
á sambærilegum sænskum eyðublöðum. Við saman­
burðinn var notað Pearson kí­kvaðrat marktektarpróf.
Niðurstöður: Í þessum samanburði voru 345 tilfelli
frá Íslandi og 2767 tilfelli frá UÖS. Íslensk tilfelli
hafa sjaldnar hlotið fullnægjandi stigun fyrir meðferð
borið saman við UÖS, p=0.010 fyrir ristilkrabbamein
árið 2015 og p=0.004 fyrir endaþarmskrabbamein
árið 2014. Hlutfallslega færri fóru í skurðaðgerð hér
á Íslandi í tilfellum ristilkrabbameina (p<0.001; ár
2014 og p=0.002; ár 2015). Hlutfallslega fleiri fóru
í skurðaðgerð með kviðsjá fyrir ristilkrabbamein
bæði árin á Íslandi (p=0.002; 2014 og p<0.001; ár
2015) og árið 2015 fyrir endaþarmskrabbamein
(p=0.002). Tíðni fylgikvilla fyrir öll tilfelli ristil­ og
endaþarmskrabbameina á Íslandi árið 2014 og 2015
var 55%. Fylgikvillar voru algengari á Íslandi í tilfellum
ristilkrabbameina fyrir valaðgerðir bæði árin og fyrir
bráðaaðgerðir 2014, (p<0.001; valaðgerð 2014,
p<0.001; valaðgerð 2015 og p=0.004; bráðaaðgerð
2014). Fyrir endaþarmskrabbamein fannst marktækur
munur á fjölda fylgikvilla en þeir voru fleiri á Íslandi
borið saman við UÖS fyrir 2014 (p<0.001). Þegar leki
á samtengingu og sárrof var skoðað fannst einungis
marktækur munur á endaþarmskrabbameinum árið
2014 þar sem tíðni leka á samtengingu var algengari
á Íslandi (p=0.002). Enginn marktækur munur fannst
á tíðni endurinnlagna eða andláta innan 30 daga frá
aðgerð.
Ályktanir: Þessi rannsókn sýnir að gæðaskráning
er vel möguleg gegnum eyðublöð heilsugáttar
Landspítala og að samanburður við Svíþjóð er einnig
gagnlegur. Skráningin var afturvirk og því oft erfitt að
nálgast upplýsingar sem voru illa skráðar í sjúkraskrá.
Það sýnir mikilvægi þess að koma upp gæðaskráningu
þar sem upplýsingarnar eru skráðar framvirkt. Tíðni
fylgikvilla í heild var há á Íslandi miðað við UÖS og
aðrar rannsóknir. Leki á samtengingu, enduraðgerðir,
endurinnlagnir og andlát voru þó sambærileg við UÖS
og aðrar rannsóknir. Samanburðinum við UÖS skal
taka með fyrirvara þar sem skráningareyðublöð voru
ekki eins og sum gögn á Íslandi var ábótavant.
Svipgerð stökkbreytingar í
APP geninu sem verndar gegn
Alzheimer sjúkdómi
Elísabet Daðadóttir1, Steinunn
Þórðardóttir2,3, Jón Snædal2,
Hreinn Stefánsson4
1Læknadeild Háskóla Íslands,
2Minnismóttaka Landspítala
háskólasjúkrahúss, 3Karolinska
Institutet, 4Íslensk erfðagreining
Inngangur: Alzheimer sjúkdómur (AD) er tauga­
hrörnunar sjúkdómur sem einkennist af síversnandi
minnis tapi auk annarra einkenna eins og skertri
dómgreind og lélegri áttun. Meingerð sjúkdómsins
birtist í amyloid skellum og taugatrefjaflækjum í
heilavef einstaklinga. Uppsöfnun á beta amyloid
(Ab) peptíði í heila er talin vera ein af aðalorsökum
þess að einstaklingar fái AD. Ab peptíðið myndast
við niðurbrot himnubundna próteinsins amyloid
precursor protein (APP). Ensímin BACE1 og
g­sekretasi kljúfa APP og við það myndast Ab. Mikil
þörf er á meðferð við AD sem hefur áhrif á sjálfan
sjúkdómsganginn en sú meðferð sem er á markaði í
dag er eingöngu einkennameðferð. Ný lyf eru í þróun
sem hafa bein áhrif myndun Ab, uppsöfnun þess og
hreinsun úr heila. Nokkuð margir erfðabreytileikar
tengdir Alzheimer sjúkdómi eru þekktir og auka
þeir allir, að einum undanskildum, áhættuna á að fá
sjúkdóminn. Þar er um að ræða stökkbreytinguna
A673T sem staðsett er við skerðiset BACE1 í
APP og er talin vernda gegn AD. Hún veldur því
að BACE1 klýfur APP síður og við það myndast
minna Ab. Niðurstöður fyrri rannsóknar sýndu að
eldri einstaklingar á hjúkrunarheimilum sem voru
með stökkbreytinguna virtust hafa betri hugræna
færni en viðmiðunarhópur skv. huglægu mati
hjúkrunarfræðings. Markmið rannsóknarinnar var að
kanna svipgerð einstaklinga með stökkbreytinguna á
nákvæmari hátt með taugasálfræðilegum prófum.
Efniviður og aðferðir: Þátttakendur í rannsókninni
voru 42, 70 ára og eldri. Þeir skiptust í tvo hópa, 14
einstaklinga með APP A673T stökkbreytinguna og 28
í viðmiðunarhópi. Rannsóknin var tvíblind tilfella­
viðmiðsrannsókn og var viðmiðunarhópurinn paraður
við hópinn með stökkbreytinguna hvað varðar
aldur, kyn og APOE arfgerð. Sami rannsakandinn
lagði taugasálfræðileg próf fyrir alla þátttakendur.
Þátttakendur vissu ekki hvað verið var að rannsaka
og rannsakandi var blindur á arfgerð einstaklinganna.
Fjögur taugasálfræðileg próf voru lögð fyrir: Sögur
(WMS – logical memory), Orðaleikni (Letter and
category fluency), Slóðarpróf A & B (Trails) og Digit
coding.
Niðurstöður: Meðalaldur í hópnum með stökk­
breytinguna var 76,9 ár og meðalaldur í viðmiðunar­
hópnum 78,0 ár. Kynjahlutföllin í hópunum voru jöfn
og voru 57,1% þáttakenda í báðum hópum karlar.
Enginn marktækur munur var á árangri hópanna á
nokkru þeirra fjögurra taugasálfræðilegu prófa sem
lögð voru fyrir. Hins vegar kom fram marktæk versnun
á árangri einstaklinga í báðum hópunum með vaxandi
aldri. Enginn munur var á hraða aldursbundnu
versnunarinnar í hópunum tveimur.
Ályktanir: Niðurstöður rannsóknarinnar samrýmast
því að áhrif stökkbreytingarinnar séu ekki komin fram
hjá þeim aldurshópi sem hér var til rannsóknar. Næsta
skref væri að leggja taugasálfræðilegu prófin fyrir stærri
hóp einstaklinga með hærri meðalaldur.