Morgunblaðið - 23.04.1998, Blaðsíða 39

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 23. APRÍL 1998 39
LISTIR
Nýir möguleikar
RITSTJÓRAR orðstöðulykils: Ömólfur Thorsson, Bergljót S. Kristjáns-
dóttir, Guðrún Ingólfsdóttir og Eiríkur Rögnvaldsson (aðalritstjóri).
„Hver hefur ekki
verið krossfestur?“
BÆKUR
IVIargmiðlunardiskur
ÍSLENDINGA SÖGUR
Orðstöðulykill og texti. Ritstjórar
Texta: Bragi Halldórsson, Jón Torfa-
son, Sverrir Tómasson og Örnólfur
Thorsson. Ritstjórar orðstöðulykils:
Bergljót S. Kristjánsdóttir, Eiríkur
Rögnvaldsson (aðalritstjóri), Guðrún
Ingólfsdóttir og Örnólfur Thorsson.
Tölvuvinnsla og frágangur geisla-
disks: Urlausn-Aðgengi hf. Umsjón
með tölvuvinnslu oig forritun: Axel
V. Gunnlaugsson. Utgefandi: Mál og
menning 1998.
ÞAÐ ER mikill fengur að þessari
margmiðlunai-útgáfu á íslendinga
sögunum, ekki síst fyrir þá sem
stunda rannsóknir á þeim. Diskurinn
inniheldur texta allra sagnanna og
orðstöðulykil. Textinn er hér birtur
eins og hann er prentaður í þriggja
binda útgáfunni sem kom út hjá
Svörtu og hvítu 1987 með fáeinum
leiðréttingum. Orðstöðulykillinn er
hins vegar afrakstur nokkurra ára
vinnu hóps fræðimanna við að tölvu-
taka texta sagnanna, en ritstjórar
hans eru Bergljót S. Kristjánsdóttir,
Eiríkur Rögnvaldsson (aðalritstjóri),
Guðrún Ingólfsdóttir og Örnólfur
Thorsson. Auk orðstöðulykilsins er á
diskinum merkingarflokkuð skrá
nafnorða í sögunum í umsjón Guð-
rúnar Ingólfsdóttur og skrá yfír sér-
orð, það er orð sem koma einungis
fyrir í einni sögu, og samstæður, það
er orð sem koma fyrir í tveimur sög-
um, í umsjón Ömólfs Thorssonar.
Þessi síðamefnda ski'á er hins vegar
ekki fullunnin og er því aðeins til
bráðabirgða.
Vissulega er hægt að lesa sögurn-
ar í þessari útgáfu en búast má við
að flestir kjósi heldur að grípa í bók
til þess að gera það, að minnsta
kosti enn sem komið er. Textinn er
líka birtur með heldur smáu letri til
þess að vera þægilegur til iestrar í
langan tíma. En notagildi þessarar
útgáfu felst miklu frekar í þeim
nýju möguleikum sem hún gefur
þeim sem stunda rannsóknir á ís-
lendinga sögunum. Þannig er hægt
að leita uppi hvert orð í sögunum og
sjá í hvaða umhverfí þau koma fyr-
ir, öll dæmi um orðið í öllum sögun-
um birtast á skjánum. I orðstöðu-
lyklinum er orðmyndum raðað í
stafrófsröð og greinarmunur innan
hverrar orðmyndar ræðst af um-
hverfí, það er stafrófsröð þess sem
á eftir kemur. Þetta auðveldar not-
endum, eins og til dæmis þeim sem
vinna að stílfræðirannsóknum á
sögunum, að fá yfírsýn yfír föst
orðasambönd, formúlur og þess
háttar. Tiltekin orð er síðan hægt
að skoða á þeim síðum sem þau
koma fyrir á og sjá þau þannig í
samhengi sögunnar. Einnig er hægt
að slá inn setningar eða orðasam-
bönd, ef svo ber undir.
Til glöggvunar á notkunarmögu-
leikum disksins má taka lítið dæmi.
I Egils sögu er sagt frá því þegar
Egill Skallagrímsson drepur Atla
hinn skamma með því að bíta hann
á barkann. Frásögn þessi virðist svo
vera endurtekin í Hávarðar sögu Is-
firðings, með nokkuð breyttum
áherslum þó. Þar er það ekki nein
hetja á borð við Egil sem vinnur
verkið heldur ragmennið og ræf-
ilstuskan hann Atli í Otradal. Frá-
sögnin í Egils sögu lýsir hreysti og
atgervi hetjunnar en frásögnin í
Hávarðar sögu er hreinn útúrsnún-
ingur á hetjuímyndinni, virðist með
öðrum orðum vera hrein paródía á
frásögn Eglu (orðalag er að nokkru
hið sama, aðstæður eru svipaðar,
nafnið Atli kemur fyrir í báðum frá-
sögnunum o.s.frv.). En nú er spurt:
Skyldi einhver svipuð frásögn koma
fyrir í öðrum sögum? Eftir að hafa
slegið inn orðunum „bíta á bark-
ann“ og láta forritið leita í sögunum
koma átta færslur upp á skjáinn og
í sex þeirra er sagt mjög svipað
(hvað varðar orðalag og aðstæður)
frá drápi þar sem maður bítur ann-
an á barkann. Auk fyrmefndra
dæma eru tvö úr Finnboga sögu
ramma, eitt úr Jökuls þætti Búa-
sonar og eitt úr Harðar sögu og
Hólmverja. Allar þessar sögur eiga
það sameiginlegt með Hávarðar
sögu að vera ungar, yngri en Egla.
Vissulega vekur þetta upp nokkrar
spurningar um skyldleika og áhrif,
um paródíska tilburði höfunda
yngri Islendinga sagna sem mætti
segja að benti til skáldsöguvitundar
þeirra, um stíl og stílþróun og
fleira. I þessu eina dæmi er því ým-
islegt sem mætti skoða betur.
Við fyrstu sýn koma ekki fram
neinir stórvægilegir annmarkar á
diskinum þótt kvarta megi yfir smá-
vægilegum göllum eins og þeim að
uppflettiorð í dæminu hér að fram-
an eru ekki feitietruð þegar maður
skoðar þau á síðu, sem væri auðvit-
að tímaspamaður. Hér er heldur
ekki hægt að gera neina heildarút-
tekt á diskinum og notkunannögu-
leikum hans, en hann er góður í við-
kynningu, ef svo má segja, einfaldur
í notkun. Þótt menn hræðist slíka
útgáfu eilítið, bókarinnar vegna, er
full ástæða til þess að fagna því að
hún er komin á markað fyrir al-
menning, einkum og sér í lagi fræð-
anna vegna.
Þröstur Helgason
KJUREGE J Alexandra Argunova
heldur myndlistarsýningu í Grafar-
vogskirkju á 19 verkum sem unnin
era í efni (application) og mosaík.
Sýningin er haldin á jarðhæð Graf-
arvogskirkju og verður opin fram í
júní.
Kjuregej Alexandra er fædd í
Jakútíu í norð-austur Síberíu. Hún
lauk söng- og leiklistarnámi í
Moskvu 1966 og kom það sama ár
til íslands.
Kjuregej hefur starfað með
mörgum leikhópum erlendis og
hérlendis. Hún hefur fengist við
ýmis myndlistarform, en hin síðari
ár einkum unnið með tækni sem
nefnist „application“ eða mynd-
sköpun í efni og er hún brautryðj-
andi á því sviði hérlendis.
Hún hefur þróaað með sér per-
sónulegan stíl í þessari grein þar
sem fléttast saman áhrif ættjarðar-
innar í austri og heimkynnanna
norður í Atlantshafi.
Kjuregej hefur haldið fjölda sýn-
inga frá árinu 1984.
Vatnaskógur
Sumarbúðir KFUM
Skráning er hafin á skrifstofu KFUM og KFUK
við Holtaveg (gegnt Langholtsskóla).
Opið kl. 8-16. Einnig er skráð
í síma 588 8899 og 588 1999.
Skráum í dag frá kl. 10-16!
Flokkaskrá sumarsins er á bls. 629 í textavarpi
sjónvarpsins og á heimasíðu KFUM og KFUK
www.kfum.is.
Munið kaffisölu Skógarmanna í
Aðalstöðvum KFUM og KFUK við
Holtaveg í dag kl. 14-18.
Skagfirska
söngsveitin
með vortón-
leika í Lang-
holtskirkju
HINIR árlegu vortónleikar Skag-
firsku söngsveitarinnar í Reykjavík
verða haldnir í Langholtskirkju
fímmtudaginn 23. apríi, sumardag-
inn fyrsta og laugardaginn 25. apríl
og hefjast báðir tónleikarnir kl. 17.
Á efnisskránni verða ýmis inn-
lend og erlend kórlög, einsöngs- og
tvísöngslög, m.a. flytur kórinn Hall-
elúja-kórinn úr Messíasi eftir F.G.
Handel og lokakórinn úr
Matteusarpassíunni eftir J.S. Bach.
Einsöngvarar eru þau Guðmundur
Sigurðsson tenór og Kristín Sigurð-
ardóttir sópran.
Kórstarf Skagfírsku söngsveitar-
innar hefur verið öflugt í vetur. í
kómum eru um það bil 80 félagar.
Starfsárinu lýkur með utanlands-
ferð og er ferðinni heitið til Prag,
Búdapest, Salzburg og Vínarborgar
þar sem haldnir verða tónleikar.
Stjómandi kórsins er Björgvin Þ.
Valdimarsson og undirleikari er
Sigurður Marteinsson.
www.mbl.is
Umboðsaðilar:
Akureyri: Höldur, s: 461 014 • Akranes: Bitver, i: 431 1935 * ísafjörður: Bílasata Jóels, s: 156 1712
Keflavík: B.G. Bil.ikri'nglan, s: 421 12’»o * igilsstðöir: Oíta og Búvélasatan. 471 2011
H O N D A
12 8 h e s t ö f t
Fjórhjóladrifinn fjölskyldubíll - hannaður fyrir íslenskar aðstæður
Innifalið í verði bílsins
v 2.01 4 strokka 16 ventla láttmálmsvél
v' Loftpúðar fyrir ökumann og farþega
V Rafdrifnar rúður og speglar
v ABS bremsukerfi
v' Veghæð: 20,5 cm
s Fjórhjóladrif
v' Samlæsingar
V Ryðvörn og skráning
s Útvarp og kassettutæki
V Hjólhaf: 2.62 m
v Lengd: 4.52m, Breidd: 1.75m, Hæð: 1.675m
Verð á götuna: 2.285.000.- með abs
Sjálfskipting kostar 80.000,-
Síml: 520 1100