Menntamál - 01.04.1962, Blaðsíða 65

MENNTAMÁL
55
þjóðlífsháttunum, hefur okkur ekki tekizt að sama skapi
að efla andlegar dyggðir. Meðal annars kemur sú tak-
mörkun fram í tortryggni, — já, jafnvel í hatri. Fræði-
lega getum við viðurkennt, að sýna skuli öllum sanngirni,
en engum rangsleitni. En í reyndinni er réttur annarra
viðurkenndur í hlutfalli við það vald, sem stendur að
baki hverrar kröfu.
Við vitum vel, að það er hægt að koma í veg fyrir yfir-
vofandi ógnir og slys, ef okkur gæti tekizt að ala fólkið
upp til æðri manndóms. Vissulega lofar það góðu, að nú
krefjast margir nýrrar „siðvæðingar". En talið um sið-
væðingu minnir óþægilega á hervæðingu og sýnir glöggt,
hve okkur hættir til að leysa vandamálin með hernaðar-
legum hætti. Við hervæðumst, jafnvel þótt við ætl-
um að vinna í þágu hins góða. Hvers vegna köllum við
þetta ekki siðlegt uppeldi, siðgæðis uppeldi, eða bara
þegnlegt uppeldi?
Sanngirni, heiðarleiki og skyldurækni eru göfugar
dyggðir, en þær veita ekki nægilegt burðarmagn þeirri
brú, sem byggja þarf frá sál til sálar, frá þjóð til þjóðar.
Hún fær burðarmagn sitt frá persónuleika okkar, frá
mannúð okkar og manngildi. Og í þessu tilliti erum við
mjög langt frá takmarkinu. Til allrar hamingju geisar
hið kalda stríð ekki alls staðar, en hið kalda hlutleysi
er miklu algengara.
Leiðin til að öðlast réttan skilning og sanna sýn ligg-
ur í gegnum félagslegt uppeldi, og því fyrr, sem að því
er unnið, því betra. ,,Sá, sem ekki nýtur lagsmennsku
sem barn, kynnist henni aldrei,“ segir Cederblad í sinni
frábæru bók um lýðræðislegt uppeldi.
Heimilið leggur enn grunninn að félagslegu uppeldi
barnsins með samstarfi sínu og samskiptum við foreldra
og systkini. En nútíminn gerir miklu meiri kröfur. Skól-
inn verður að gera allt, sem í hans valdi stendur, til þess
að byggja betur á þeim grunni, sem lagður hefur verið.