Árbók VFÍ/TFÍ - 01.06.2007, Blaðsíða 88

ríkissjóðs nú áætlaður 53 milljarðar króna eða 4,6% af landsframleiðslu. Samanlagður
tekjuafgangur ríkissjóðs tvö undangengin ár nemur því tæpum 100 milljörðum króna.
Bráðabirgðatölur Hagstofu íslands fyrir árið 2006 staðfesta eins og áður sagði góða af-
komu ríkissjóðs en þær sýna jafnframt að raunvöxtur tekna ríkissjóðs stendur í stað á
milli ára á meðan raunvöxtur gjalda er neikvæður um 1,2%. Utgjöld ríkissjóðs hafa ekki
dregist saman að raungildi í nær áratug eða síðan 1997. Tekjur og gjöld ríkissjóðs sem
hlutfall af landsframleiðslu lækka því um 1% milli ára. Frá því að núverandi hagvaxtar-
skeið hófst árið 2003 hefur raunvöxtur tekna numið samtals 28,3% en útgjalda aðeins
5,1% samhliða 18,6% hagvexti. Gjöld ríkissjóðs sem hlutfall af landsframleiðslu hafa því
farið úr 33,7% árið 2003 niður í 30% árið 2006. Tekjur hafa hins vegar vaxið úr 31,9% af
landsframleiðslu árið 2003 í 34,6% árið 2006. Gjöld ríkissjóðs féllu því um 3,7% á sama
tíma og tekjur uxu um 2,7% af landsframleiðslu. Það er því ljóst að bætta afkomu ríkis-
sjóðs frá 2003 til 2006 má að jöfnu rekja til meiri tekna í uppsveiflu annars vegar og aukins
aðhalds í útgjöldum hins vegar.
Uppsafnaður tekjuafgangur ríkissjóðs yfir sama tíma sem hlutfall af landsframleiðslu er
10,1% og endurspeglar það fyrst og fremst sveiflujafnandi uppbyggingu ríkisfjármála.
Mikil tekjuaukning af tekju- og veltusköttum og einkavæðing ríkisfyrirtækja samhliða
fastari tökum á útgjöldum en áður hefur skilað sér í metafgangi sem ráðstafað hefur verið
til niðurgreiðslu á skuldum ríkissjóðs og sjóðsmyndunar í Seðlabanka. En að öðru
óbreyttu er sterkari efnahagur og meiri afgangur á rekstri ríkissjóðs til þess fallinn að
draga úr eftirspurnargetu hagkerfisins. Sterkari efnahagur ríkissjóðs og mikil lántöku-
geta hans erlendis hefur þannig verkað til mótvægis við ytra ójafnvægi þjóðarbúskap-
arins. Við fjármögnun á miklum viðskiptahalla hafa alþjóðlegir fjárfestar og lánveitendur
horft til arðsemi fjárfestingar og hárra stýrivaxta, en þeir hafa einnig tekið tillit til sterkrar
stöðu ríkissjóðs.
Sértækar aðgerðir sem hafa haft áhrif á skatttekjur ríkissjóðs eru í samræmi við stefnu-
yfirlýsingu ríkisstjórnarinnar frá árinu 2003 og því fyrirséðar. Raunvöxtur samneyslu,
almannatrygginga og tekjutilfærslna hefur verið yfir því sem stefnt er að í langtíma-
áætlun í ríkisfjármálum, meðal annars vegna brotthvarfs varnarliðsins og samkomulaga
sem gerð voru við annars vegar Landssamband eldri borgara og hins vegar aðila vinnu-
markaðarins til að koma í veg fyrir uppsögn kjarasamninga í lok ársins 2006. Mikil
spenna á vinnumarkaði hefur jafnframt skapað þrýsting á hækkun kaupgjalds umfram
kjarasamningsbundnar hækkanir. En eins og kunnugt er eru útgjöld ríkissjóðs að stærst-
um hluta launakostnaður sem kemur fram í samneysluútgjöldum. Til að vega þar á móti
var gripið til sértækrar frestunar framkvæmda og fjárfestingarútgjalda fram yfir lok
stóriðjuframkvæmdanna með þeim árangri að raunvöxtur heildarútgjalda ríkissjóðs var
neikvæður um 1,2% í fyrra.
Sveitarfélög
Endurskoðun samkvæmt nýrri aðferðafræði Hagstofu íslands varð til þess að tekjur og
þá um leið afkoma sveitarfélaganna er nú metin tæpum 9 milljörðum betri en fyrri tölur
höfðu gefið til kynna. Tekjuafgangur árið 2005 er nú talinn hafa numið 4,4 milljörðum
króna í stað 4 milljarða króna halla á rekstri áður. Afkomubati sveitarfélaganna vegna
endurskoðunar svarar til 0,8% af landsframleiðslu og er tekjuafgangur sveitarfélaga nú
talinn nema 0,4% af landsframleiðslu. Bráðabrigðatölur fyrir árið 2006 sýna jafnframt
rúmlega 5 milljarða króna afgang á rekstri sveitarfélaga eða 0,5% af landsframleiðslu. Tvö
undangengin ár marka því ánægjuleg tímamót í rekstri sveitarfélaga því bundinn hefur
verið endir á áralangan taprekstur þeirra. Ur nýjum tölum Hagstofunnar má jafnframt
lesa að frá því að núverandi hagvaxtarskeið hófst árið 2003 hefur raunvöxtur tekna
sveitarfélaga verið 27,7% samanborið við 28,3% vöxt hjá ríkissjóði. Yfir sama tímabil var
raunvöxtur útgjalda hins vegar 16,1% samanborið við aðeins 5,1% vöxt hjá ríkissjóði.
Mikil fjárfesting sveitarfélaganna skýrir að mestu mikinn útgjaldavöxt.
8 6 | Á r b ó k VFl/TFl 2007