Árbók VFÍ/TFÍ - 01.06.2007, Blaðsíða 318
Af framangreindu má sjá að aðgerðirnar eru margar, og þær geta verið breytilegar frá
einu skipi til annars, jafnt sem frá einum tíma til annars fyrir sama skipið. Vegalengd á
fiskimið er mikil fyrir sum skip með tilheyrandi þýðingu siglingaaðgerðanna. Við vissar
veiðar er fiskileit snar þáttur með tilheyrandi tíma- og orkunotkun. Vinnsla sjávarafurða
um borð kallar á viðbótar-raforkunotkun. Varðveisla afurðanna í lestum er misorkufrek, allt frá
engri notkun þar sem um loðnuveiðar til bræðslu er að ræða, upp í varðveislu frystra afurða.
Veiðarfærin eru misorkufrek og kalla á mismunandi beitingu skips. Veiðarfærum má
skipta í ýmsa meginflokka, dæmi: Dregin veiðarfæri (togveiðarfæri); umlykjandi veiðar-
færi (nætur), kyrrstæð veiðarfæri (lína, net o.fl.) og ýmis hreyfanleg veiðarfæri.
Mikill munur er á línuveiðum og togveiðum. Þá eru
togveiðar stundaðar með breytilegum hætti, þ.e. eitt
skip sem dregur eina vörpu almennt, hugsanlega tvær,
jafnvel þrjár; eða þá tvö skip sem draga eina vörpu
(tvílembingsveiðar). Það veiðarfæri sem nota á er því
mikilvægur þáttur hermis, svo og þær fisktegundir sem
veiða á. Veiðigetan (afli á tímaeiningu) er breytileg,
einnig nýtingarprósenta fisktegundanna o.fl. Veiðarnar
eiga sér stað við mismunandi veðurskilyrði og umhverfis-
aðstæður, þ.e. vindstig og sjólag, veiðidýpi o.fl., allt eru
þetta þættir sem hafa áhrif á orkunotkunina.
Hlutfallsleg veiðarfæraskipting
olíunotkunar 1991 -2005
1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005
Ár
D Tog d Orkugrönn □ Nót
/lynd 2. Hlutfallsleg skipting heildarolíu-
lotkunar eftir veiðarfæraflokkum, 1991-2005.
Vegna hins mikla breytileika í fiskveiðunum er orkumynstrið mun
flóknara en sem dæmi í flutningaskipum. Þar er hið algenga
mynstur beitingar að skipið yfirgefur höfn og siglir í þá næstu,
mjög gjaman með stöðugu álagi miðað við eðlilegar aðstæður.
Þessu er öfugt farið í fiskiskipinu, breytilegt álag á skrúfu (eftir
aðgerðum) og breytileg orkuþörf um borð.
Þar sem verkefninu voru settar ákveðnar skorður kostnaðarlega
séð þótti sýnt að takmarka yrði þá möguleika sem hermirinn byði
upp á. Fyrir valinu varð að byggja á dregnum veiðarfærum. Það
var ekki óeðlilegt þegar höfð er í huga hlutdeild togveiðiskipa í
olíunotkun fiskiskipaflotans undanfarna áratugi. Á 15 ára tímabili
(1991-2005) reyndist hún að meðaltali vera um 78% samkvæmt
rannsókn greinarhöfundar [6].
Uppbygging hermis
Almennt
Fyrir lá að hermir eins og hér um ræðir ætti að líkja eftir rekstri og beitingu togskips í til-
fallandi sjóferð með tilheyrandi veiddu magni fiskjar í tonnum, og afurðum þar sem það
á við, og um leið reikna út orku- og olíunotkun skipsins, svo og útlosun gróðurhúsaloft-
tegunda, sem því fylgir. Þannig varð hermirinn að halda utan um báða þætti og mögu-
legur ávinningur í minni orkunotkun skoðaður í samhengi við veiðarnar. Það er auðvelt
að minnka olíunotkun með því að draga úr hraða skips, en um leið eykst siglingatíminn
á kostnað veiðitímans. Að draga léttari vörpu hefur og áhrif á olíunotkunina til lækkunar,
en spurning er hvaða áhrif það hefur á afla á togtíma.
Hermir sem þessi verður að ná yfir nokkuð breitt svið í skips-, vélar- og veiðarfærastærð
til að hafa sem mest notagildi. Þá er ljóst að ákveðinn lágmarksfjölda tæknilegra gilda
fyrir ofangreinda meginþætti þarf að setja inn í herminn til að reikna út afkastagetu með
tengingu við orkunotkun. Því fleiri innsetningargildi, þeim mun nákvæmari niðurstöður
alla jafna. Hins vegar má hermir ekki vera of þungur í vöfum.
316i Arbók VFl/TFl 2007