Árbók VFÍ/TFÍ - 01.06.2007, Blaðsíða 322
um ásrafal var að ræða) og brúttótonnatölu skips. Auk þess var hægt að velja á hvaða hlut-
fallslegu álagi aðalvélin var keyrð. Eins og sjá má er snúningshraða skrúfu sleppt hér, en
segja má að hann sé innbyggður í þvermálið, vaxandi þvermál - minnkandi snúningshraði.
Grunnstærð í toggetu-reiknilíkaninu er svonefnd bryggjuspyrna og þróaði greinarhöf-
undur eftirfarandi formúlu:
T = (0,0116 x D2 + 0,076) x (1,15 - 0,1 x D) x Pj0,69 x S (1)
Þar sem T stendur fyrir nýtanlega bryggjuspyrnu (bollard pull) í tonnum, D fyrir þver-
mál skrúfu í metrum, Pb fyrir bremsuafl yfirfært frá vél til skrúfu í hestöflum og S er
stuðull fyrir skrúfuhring (S=l fyrir hring, 0,71 án hrings).
Með umbreytingarstuðlum sem taka mið af hraða skips í gegnum sjóinn (og hraða í
vinnusvæði skrúfu) reiknar hermirinn skrúfuspyrnu fyrir einstakar aðgerðir. Það hefði að
sjálfsögðu verið fullkomnara að bjóða upp á fjölbreytileika í skrúfuforritum: 3ja til 5 blaða
skrúfur með og án hrings með breytilegu flatarmálshlutfalli, jafnvel blaðlögun. Hins
vegar er algenga skrúfan í íslenskum togskipum 4ra blaða í hring með um 55-60%
blaðflatarmálshlutfall og því var þessi hluti innsetningar og útreikninga einfaldaður eins
og hægt var. Auk þess var verulegur kostnaðarauki í fullkomnum skrúfuforritum.
Rannsóknin í Granda-skipunum
Ekki er úr vegi að gera í stuttu máli grein fyrir rannsókninni á orkubúskap vinnslutogara
Granda, sem áður er getið. Lagt var upp með viðamikla gagnaöflun og mælingar um
borð í skipunum, sem stóð í um sex mánuði í hverju skipi, og var safnað um og yfir 600
„mælisettum" að meðaltali í hverju skipi. Auk þessarar grunnsöfnunar voru gerðar
sértækar mælingar á sjó og í landi. Skráning var tvíþætt, þ.e. vélarrúmsskráning og
brúarskráning og var skráning gerð samtímis í vélarrúmi og brú. Allt að 33 þættir voru
skráðir samtímis í sérhverri skráningu, þ.e. á togi. Að meðaltali voru gerðar 3-4 skrán-
ingar hvern sjódag. Auk þess var haldið utan um afla upp úr sjó, afurðir, tankanir o.fl. [3].
Rétt þykir að gefa nokkra hugmynd um aðferðafræðina við úrvinnslu út frá innsettum
skráningum (skráð gildi). I fyrsta lagi voru ýmsar tæknilegar stærðir fyrir skipið settar
inn í gagnagrunninn sem hjálparstærðir; í öðru lagi voru gerðar
ýmsar sértækar mælingar um borð í skipunum; og í þriðja lagi var
byggt upp reiknilíkan sem hélt utan um útreikningana [3].
Ýmsar tæknilegar stærðir: Hér má nefna aðalmál og rúmfræðilegar
stærðir skrokks, svo og svonefnda skrokkstuðla (rýmdar-, prisma-
og grannleikastuðul), blautt yfirborð skrokks (neðan sjólínu), vind-
fang (langskips- og þverskips). Af véltæknilegum þáttum má
nefna ítarlegar upplýsingar um skrúfuþætti; stærð rafals og
tilheyrandi nýtnistuðla; tæknilega þætti vindubúnaðar [3].
Sértækar mælingar: Þær voru fjölmargar sértæku mælingarnar sem
gerðar voru um borð í skipunum, og höfðu m.a. þann tilgang að
kvarða aflestrar- og mælitæki skips.
Má þar nefna samband vegmælis (hraða í gegnum sjó) og GPS-
mælitækis; samband víraátaks, vinnuþrýstings og víralengdar úti
á togi. Vinduátaksmæling í höfn, hafði þann tilgang að kvarða
togvindur skipanna gagnvart átaksmæli sem er í Brattvág-átaks-
jöfnunarbúnaði skipanna, og er í reynd ítarlegri samanburðar-
mæling en gerð var í veiðiferð. Mótstöðumæling skips (sjá mynd
4) var óhefðbundin, en gerðar voru mælingar á mótstöðu skipanna
á lágum hraða (toghraðasvið) með því að draga þau af dráttarbáti
úti á Faxaflóa. Átaksmælir var tengdur við dráttarkrók dráttar-
bátsins og tekið dráttartóg frá skipi [3].
Mynd 4. Þerney RE 101 í dráttarmótstöðu-
mælingu (júlí 1997,dregin af dráttarbáti.
Fjarlægð á milli skipa er um 130 m.
3 2 0
Arbók V F í / T F I 2007