Árbók VFÍ/TFÍ - 01.06.2007, Blaðsíða 312

bundnar við Li-ion-rafhlöður, en þar er í raun átt við heilt ættartré af rafhlöðum þar sem
annað rafskautið er gert úr liþíum-málmblöndu. Þekktasta og algengasta tegund þessara
rafhlaðna er liþíum kóbalt-rafhlaðan. Hún er í flestum gerðum farsíma og fartölva, enda
hefur hún hærri orkuþéttleika en flestar aðrar rafhlöður og lengri líftíma. Hins vegar
þolir hún ekki mikinn straum og þekkt eru dæmi þess að kviknað hafi í út frá slíkum
rafhlöðum. Sú tegund Li-ion-rafhlaðna sem hvað mestar vonir eru bundnar við varðandi
rafbíla eða tengiltvinnbíla er hins vegar liþíum jámfosfat-rafhlaðan. Sú er öruggari en
kóbalt-gerðin, þolir hærri straum og spennu en hefur styttri líftíma. Einnig hafa komið
fram vandamál með járnfosfat-rafhlöðuna vegna einkaleyfa og málaferla þeim tengdum
sem enn sér ekki fyrir endann á. Það hefur leitt til þess að bílaframleiðendur hafa einbeitt
sér að kóbalt-gerðinni, þrátt fyrir augljósa kosti jámfosfatsins. Til eru aðrar gerðir liþíum-
rafhlaðna, svo sem mangan og nikkel kóbalt mangan en þær hafa verið minna í
umræðunni, hugsanlega vegna þess að þessar gerðir eru að taka við sér á farsíma- og
fartölvumarkaði, og framleiðendur anna ekki eftirspurn.
Það hefur sýnt sig að rafhlöður sem henta vel fyrir farsíma og fartölvur henta ekki endi-
lega vel fyrir rafbíla og því hefur sú öra þróun sem orðið hefur í rafhlöðum ekki skilað
sér beint til bættra samgangna. Hins vegar er stóraukinn áhugi meðal bílaframleiðenda á
rafbílum að skila sér í kraftmiklum rannsóknum á raflilöðum sem geta hentað bílum. Það
er þó ekki líklegt að stórir bílar búnir rafhlöðum eingöngu komi á markaðinn á næstu
árum. Enn lengra er í rafskip og rafknúnar flugvélar.
Tvinnbílar
Tvinnbílar, þ.e. bílar sem bæði hafa rafhreyfil og bensín- eða dísilvél sem aflgjafa, eru nú
þegar á markaði og fór fyrsti fjöldaframleiddi tvinnbíllinn á götuna 1997. Rafmagnið er
framleitt umborð þannig að sprengihreyfill bílsins er um leið rafstöð, en auk þess er safn-
að saman þeirri orku sem fellur til þegar hemlað er og henni breytt í rafmagn. Þetta eru
því ekki eiginlegir rafmagnsbílar í þeim skilningi að orkugjafinn sé rafmagn, en þessir
bílar eru spameytnari en venjulegir sprengihreyfilsbílar, einkum vegna þess að hreyfill-
inn getur gengið með jafnara álagi en ella þar sem rafhreyfillinn tekur á sig álagstoppana,
svo sem þegar hraði er apjdnn. Þessir bílar eru lítið eitt dýrari í innkaupum en sambæri-
legir bílar, enda kemur hinn sérstæði rafbúnaður til viðbótar öðrum hlutum venjulegs
bíls. Þrátt fyrir verðmuninn njóta tvinnbílar æ meiri vinsælda hér á landi sem annars
staðar og sífellt fleiri bílaframleiðendur bjóða fram tvinnbíla eða eru með áform um slíkt.
Hér á landi hefur verið gefinn afsláttur af vörugjöldum fyrir tvinnbílana sem og aðra
vistvæna bíla og hefur afslátturinn komist nálægt því að vega upp á móti verðmuninum.
Tvinnbílar, eins og þeir eru í dag, geta ekki talist nýta innlendar orkulindir, heldur eru
þeir sparneytnir eldsneytisbílar1 . Það sem þó gerir þá áhugaverða er að með þeim er
þróuð tækni í áttina að enn vistvænni bílum, svo sem tengiltvinnbílum eða vetnisbílum,
sbr. það sem á eftir segir. Þannig gæti það verið skynsamlegt að stuðla að notkun þeirra
sem lið í þróun vistvænna bíla og um leið að efla þjálfun starfsmanna í bifreiðaþjónustu
í þeirri tækni sem koma skal; rafbílatækni, hugsanlega með vetnisívafi.
Tengiltvinnbílar
Tengiltvinnbílar, þ.e. tvinnbílar sem stinga má í samband, en ganga líka fyrir öðru elds-
neyti s.s. bensíni, eru tæknilega mögulegir og fjöldaframleiðsla þeirra er talin vera hand-
an við hornið. Munurinn á tengiltvinnbíl og tvinnbílsgerð þeirri sem lýst er að framan er
nær einvörðungu fólginn í því að tengiltvinnbílinn hefur öflugri rafhlöðu, sem gerir það
kleift að hlaða bílinn með rafmagni beint úr rafkerfinu, úr „tengli", svo sem um nætur.
Þannig má aka hluta af daglegri vegalengd á rafmagni sem á uppruna sinn í hinu
almenna rafkerfi, en ekki úr rafstöðinni í bílnum sjálfum. Því öflugri sem rafhlaðan er
þeim mun nær því er tengiltvinnbíllinn að vera hreinn rafbíll. Athyglisvert er að mikið af
1 Tvinnbíll sem gengi fyrir innlendu eldsneyti myndi að sjálfsögðu ekki falla undir þessa skilgreiningu.
31 01 Arbók VFf/TFl 2007