Skagfirðingabók - 01.01.1975, Blaðsíða 45
ELLEFU ALDA MANNVIST í LANDI
eigi meira upp en helming manna. Bjarni mælti þá, að menn
skyldi fara í bátinn, og skyldi það fara að hlutföllum, en eigi mann-
virðingum“.
Því miður hef ég ekki enn kynnzt erindi Bjarna Einarssonar
nema af afspurn, en ef hún er rétt, telur Bjarni, að höfundur Þor-
finnssögu hafi skráð frásögn sína og stefnt henni gegn frásögn
Maríusögu til að tjá íslenzkan skilning á manngildi.
Mér þykir sjónarmið Bjarna mjög til þess fallið að vera kjarni
íhugunar í minningu byggðar á Islandi. Er þá sneitt hjá misfrjóu
þvargi um sannfræði og skáldskap í fornum heimildum, en at-
hygli beint að því, hvað knúði höfund til sagnaritunar, hvaða boð
bjuggu undir frásögninni, hver móður svall honum í brjósti,
hvers konar mannlíf hann kaus í þessu landi. I þeim skilningi eru
afmælisheimildir okkar jafntraustar og við erum læs til.
Túlkun og mat á gerðum manna og hlutskipti þeirra veltur
mjög á viðmiðun og samanburði, en oft er torvelt að koma því
við, til að mynda þegar spurt er: Dafnaði slíkt mannlíf á íslandi,
að vert sé að minnast þess á hátíðisstund, að landið var numið og
því trúað fyrir öldnum og óbornum?
Aldrei er auðvelt að bera saman viðbrögð manna og hlutskipti
á ólíkum stöðum og tímum. Þó eru sumar aðstæður og atvik svo
afgerandi, að samanburður er engum vandkvæðum bundinn. Svo
er dauðinn í mörgum tilvikum. Horf manna við dauða verður
sjálfkrafa horf þeirra við lífi. Dauðinn bauð jórsalafara í Mið-
jarðarsjó sömu kosti og Islendingi í maðksjó. Því má bera sam-
an hversu þeir bregðast við dauða sínum svo að fullt mark sé á
takandi. Munur á viðbrögðum þeirra verður því einræður kvarði
á mat þeirra á manngildi, á mannlífi.
I Miðjarðarsjó skyldu þeir menn einir eiga rúm í skipsbátnum,
er mest háttar voru, í maðksjó réði hlutkesti, en ekki mannvirð-
ingar.
Eg hef þegar lýst því, að mér er ekki annast um sannfræði þess-
ara frásagna, heldur íslenzkt lífsviðhorf höfundar. Mun ég enn
43