Morgunblaðið - 18.12.1985, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR18. DESEMBER1985
Af hverju ráðdeild?
Um tillögur ungra sjálfstæðismanna
— eftir VUhjálm
Egilsson
Á síðustu vikum og dögum hafa
ýmis teikn verið að birtast um að
efnahagsvandamálin sem við er
að etja séu meiri en hugað var.
Hallinn á viðskiptunum við útlönd
og þar með umframeyðsla þjóðar-
innar í heild verður varla minni
er þær 5.100 milljónir króna sem
spáð var á haustmánuðum. Þessi
tala samsvarar meira en 20.000
krónum á hvert mannsbarn í
landinu. Ríkisbúskapurinn verður
með miklum halla. I síðustu Hag-
tölum mánaðarins frá Seðlabank-
anum mátti lesa að hallinn á ríkis-
sjóði fyrstu 9 mánuði ársins væri
hátt í 2.500 milljónir króna. Fram-
reikningur á þeirri tölu gefur að
hallinn verði um 2.700 milljónir
króna fyrir árið í heild, og að ríkis-
útgjöldin aukist um allt að 15%
að raungildi milli áranna 1984 og
1985. Gengi bandaríkjadollars
hefur haldið áfram að lækka, sem
minnkar útflutningstekjurnar en
hækkar verð á innflutningi. Við-
skiptakjörin verða 2% —3% lakari
en þjóðhagsáætlunin byggði á og
þessi tala er ennþá stærri sé miðað
við forsendurnar sem júnísamn-
ingarnir voru gerðir á.
Er vandinn leysanlegur?
Á spástefnu Stjórnunarfélags
fsiands fimmtudaginn 5. des. sl.
kom fram megn vantrú á getu
stjórnvalda til þess að bregðast við
vandanum. Um þetta voru flestir
sammála sem létu álit sitt í Ijós á
efnahagshorfunum. Þetta er hið
almenna viðhorf í þjóðlífinu og sú
tilfinning virðist verða æ sterkari
við vandamál okkar séu óleysan-
leg. Ráðamenn þjóðarinnar eiga
e.t.v. mestan þátt í að skapa þessa
tilfinningu. Á spástefnunni lét
forsætisráðherra m.a. svo ummælt
að gengið hefði verið eins langt í
lækkun ríkisútgjalda og unnt væri
og iðulega hefur hann talað um
að ekki væri mögulegt að ná við-
skiptahallanum niður á einu ári.
Honum er tamt að láta svo um-
mælt að erlendu skuldirnar og
aukning þeirra sé stærsta vanda-
mál þjóðarinnar, en svo segir hann
jafnan í leiðinni að lítið sé hægt
að gera meira en gert er til þess
að ná tökum á þessu vandamáli.
Jafnvel er látið líta svo út að það
séu öfgar að vilja stöðva skulda-
söfnunina.
Ennfremur hefur það mikil
áhrif á tiltrú almennings að
stjórnvöldum virðist nánast fyrir-
munað að setja fram áætlanir sem
standast. Þetta á bæði við um þjóð-
hagsáætlanir og fjárlögin. Yfir-
leitt hafa þessar áætlanir brostið
með þeim hætti að stjórnvöld hafa
misst tökin á stjórn peninga- og
lánsfjármála með þeim afleiðing-
um að eyðsla, innflutningur og
skuldasöfnun erlendis hafa orðið
meiri en ætlað var.
Á miklu veltur að sú trú glatist
ekki að vandamál okkar séu leys-
anleg. Við verðum að hafa hugfast
að það álit að ekki sé unnt að auka
ráðdeild í ríkisrekstri og lækka
útgjöld ríkisins er huglægt ástand
en ekki raunverulegt. Það er hægt
að lækka ríkisútgjöld. Það verður
að forðast að rugla saman því sem
ekki er hægt að gera og því sem
ekki næst samkomulag um að gera
eða því sem ekki er vilji til að gera.
Næsta tækifæri á
næsta áratug?
Ef niðurstaðan verður sú sem
flestir óttuðust á spástefnu Stjórn-
unarfélagsins að verðbólgan lækki
ekki á næsta ári, að ekki dragi úr
skuldasöfnun og að ekki minnki
hallinn í ríkisrekstrinum, þá er
rétt að velta því fyrir sér hvernig
ástand verður í þjóðlífinu á árinu
1987. Þá á að kjósa til Alþingis
ekki síðar en 23. apríl. Hæpið er
að reikna með því að stjórnvöld
séu tilbúin til að grípa til aðahalds-
aðgerða á því ári, fyrst þau hafa
ekki gert það á árunum 1984, 1985
og 1986. Væri þá aðhaldsaðgerða
fyrst að vænta á árinu 1988 og
jafnvel ekki fyrr en á næsta áratug
ef næsta ríkisstjórn verður eyðslu-
stjórn.
Flestir þeirra sem ennþá trúa
því að vandamál þjóðarinnar séu
leysanleg, telja að liður í því að
ná árangri sé uppstokkun í ríkis-
búskapnum. Fyrsta skrefið er að
ná endum saman og hætta lántök-
um. Síðan má ræða hvort flytja
eigi kaupmátt frá ríkinu til heimil-
anna með samhliða lækkun skatta
og útgjalda. Fjárlagagatið er stórt.
Aðeins stóraukinn innflutningur
og frekari skuldasöfnun geta vald-
ið því að hallinn á þessu ári verði
minni en 2.700 milljónir. Þetta gat
framlengist yfir á næsta ár að
öðru óbreyttu. f fjárlagafrum-
varpinu voru boðaðar ýmsar breyt-
ingar á sköttum og útgjöldum til
þess að ná endum saman. Gatið
verður hins vegar stærra en for-
sendur frumvarpsins gerðu ráð
fyrir og fallið hefur verið frá ýms-
um áformum um skattahækkanir.
Á móti hefur verið boðuð viðbótar-
lækkun ýmissa útgjalda. En eftir
stendur sú spurning hvort verið
sé að gera um þessar mundir ein-
hverjar þær grundvallarbreyingar
í ríkisumsvifunum eða skattheim-
tunni að 2.700 milljóna króna gati
verði eytt á næsta ári. 2.700 millj-
ónir eru 11% af tekjum ríkissjóðs
á þessu ári. Sé verið að gera þær
grundvallarbreytingar að 11% gat
lokist á næsta ári, þá verður ekki
dregin af því önnur ályktun en sú
að næsta auðvelt sé að ná árangri
í ríkisfjármálunum. Engin umtals-
verð umræða virðist ætla að verða
um einstaka liði eða einstök áform.
Engin veruleg mótmæli hafa
heyrst frá þrýstihópum. Stjórnar-
andstaöan hefur verið upptekin við
okurmál, gjaldþrot Hafskips og
erfiðleika Utvegsbankans. Reynd-
ar hefur enginn gefið sig fram og
sagt að í alvöru væri verið að loka
11% gati á ríkisbúskapnum.
Hugmyndir SUS
Samband ungra sjálfstæðis-
manna lagði fram hugmyndir sín-
ar um minnkun ríkisumsvifa í
auglýsingakálfi í Morgunblaðinu
miðvikudaginn 4. desember sl.
undir kjörorðinu „ráðdeild í ríkis-
rekstri". Þessar hugmyndir hafa
vakið mikla athygli. Þær voru
reyndar settar fram á forsendum
fjárlagafrumvarpsins og með það
að markmiði að færa kaupmátt
frá ríkinu til heimilanna með
samhliða lækkun skatta og út-
gjalda. En þegar upp er staðið vill
svo til að sú lækkun útgjalda sem
þar er lögð til samsvarar fjár-
lagagatinu því sem næst. Tillögur
ungra sjálfstæðismanna um ráð-
deild í ríkisrekstri virðast því í
raun vera sá kostur sem velja
verður um á móti skattahækkun-
um eða hallarekstri og lántökum.
Lækkun ríkisútgjalda er möguleg
en erfið. Því er nauðsynlegt að
áform um slíkt séu vel grunduð.
Margir þrýstihópar munu án efa
láta til sín heyra og krefjast
skattahækkana og aukningar hlut-
deildar í skatttekjunum. Mörgum
útgjaldaþáttum verður að fórna
sem sannarlega eru allra góðra
gjalda verðir og gott væri að hafa
efni á. En fleiri stjórnmálamenn
en nú verða að skilja að þeirra
hlutverk er bæði að velja og hafna,
ekki baraaðvelja.
í umræðum um hvað sé mögu-
legt og hvað ekki verður alltaf að
taka með í reikninginn alla þá
kosti sem fyrir hendi eru. Svara
verður því hvort frekar sé mögu-
legt að hækka skatta heldur en
fara ráðdeildarleiðina og svara
verður því hvort frekar sé mögu-
legt að halda hallarekstrinum
áfram heldur en að hækka skatta
eða lækka útgjöld. Þegar málin eru
skoðuð í þessu ljósi er ekki erfitt
að komast að þeirri niðurstöðu að
ráðdeildarleiðin sé frekast mögu-
leg.
Heilsumarkaðurmn kynnir >3
NALARSTUNGUEYRNALOKKINN
Hjálp í baráttunni viö aukakílóin og
reykingarnar.
Hannað og prófaö af lækni sem er sér-
fræðingur í reykinga- og offituvanda-
málum.
Algerlega hættulaust og auövelt í notk-
un. Bara þrýsta meö fingurgómunum.
Leiöbeiningar á íslensku fylgja meö.
Má setja í og taka úr aö vild.
Leitiö upplýsinga í síma 62-23-23

Hmeótnsiu Sendumípóslkröfu
þægindi Heilsumarkaðurinn
ihuga. Hafnarstræti 11
Einkaumboö á íslandi: Heilsumarkaöurinn Hafnarstræti 11.
Vilhjálmur Egilsson
„A miklu veldur aÖ sú
trú glatist ekki aö vanda-
mál okkar séu leysanleg.
Við verðum að hafa
hugfast að það álit að
ekki sé unnt að auka
ráðdeild í ríkisrekstri og
lækka útgjöld ríkisins
er huglægt ástand en
ekki raunverulegt. Það
er hægt að lækka ríkis-
útgjöld.“
í allra þágu
Ýmsir þeir sem mótmælt hafa
hugmyndum ungra sjálfstæðis-
manna hafa leyft sér að telja þær
aðför að landsbyggðinni. Þessir
sömu menn eru yfirleitt á þeirri
skoðun að hallarekstur á ríkis-
búskapnum og þjóðarbúinu í heild
sé ekkert tiltökumál. Þessir menn
einblína venjulega á einstaka liði
í tillögum ungra sjálfstæðismanna
og telja viðkomandi útgjaldaþætti
svo nauðsynlega að þá megi ekki
snerta. Þessir menn eru yfirleitt
frábitnir því að skoða hlutina í
samhengi hvern við annan. Sumir
þeirra tala jafnvel þannig að ætla
mætti að þeir vildu helst ekki
leggja saman upphæðirnar tekna-
megin og gjaldamegin hjá ríkis-
sjóði, því að þá gæti eitthvað
óþægilegt komið í ljós.
En hverjar eru afleiðingarnar
af skuldasöfnuninni erlendis?
Vaxtagreiðslurnar af erlendum
lánum nema á þessu ári um 5.800
milljónum. Til þess að gera sér
grein fyrir því hversu gífurlegan
toll af verðmætasköpun lands-
manna þessar vaxtagreiðslur eru,
þá samsvara þær meira en 11%
af öllum atvinnutekjum í landinu.
Og vextir og afborganir af erlend-
um lánum nema meira en fimmt-
ungi af öllum útflutningstekjum
vöru og þjónustu. Allar þorsk-
afurðir landsmanna hrökkva ekki
fyrir þessum vöxtum og afborgun-
um. En tollurinn af verðmæta-
sköpun þjóðarinnar er ekki eina
afleiðingin. Þegar erlenda lánsféð
streymir inn í hagkerfið skapar
það tekjur hjá ýmsum atvinnu-
greinum, sérstaklega í verslun,
þjónustu og framkvæmdum. Þess-
ar tekjur gefa fyrirtækjum í þess-
um atvinnugreinum möguleika til
þess að yfirbjóða á vinnumarkaðn-
um og kaupa allskyns þjónustu á
uppsprengdu verði. Otflutnings-
greinarnar, sér í lagi sjávarútveg-
urinn, fær ekki tekjur við inn-
streymi erlends lánsfjár og stend-
ur því höllum fæti í samkeppninni
um vinnuaflið og þjónustuna þegar
skuldum er safnað erlendis. Laun
í sjávarútvegi verða smám saman
ekki nægilega há til þess að laða
fólkið að. Sjávarútvegurinn hættir
að fá gott vinnuafl og afköstin og
framleiðnin minnka. Skuldasöfn-
unin erlendis leiðir þannig af sér
misgengi á milli sjávarútvegsins
og annarra atvinnugreina. En hún
leiðir líka af sér misgengi á vinnu-
markaðnum milli þeirra sem taka
laun samkvæmt töxtum og form-
legum launakerfum og hinna sem
eru yfirborgaðir. Hin formlegu
launakerfi eru nefnilega helst í
sjávarútvegi og öðrum fram-
leiðslugreinum og úti á lands-
byggðinni. Þetta misgengi skapar
margvísleg vandamál, en það er
hins vegar ómögulegt að leiðrétta
nema hinum vinnumarkaðslegu og
efnahagslegu forsendum sem
valda því sé breytt.
Stöðvun á innsteymi erlends
lánsfjár hefur því þríþættan til-
gang sem hlýtur að gera þaö að
forgangsverkefni að ná hallalaus-
um utanríkisviðskiptum: í fyrsta
lagi er skuldasöfnunin að taka
sífellt stærri toll af verðmæta-
sköpun þjóðarinnar og minnkar
þannig möguleikana fyrir lífs-
kjarabata í framtíðinni. Von okkar
um bætt lífskjör á næstu árum er
því fyrsti tilgangurinn. í öðru lagi
leiðir leiðir innstreymi af erlendu
Þessi glaðbeitti hópur tekur ofan jólasveinahúfurnar og setur upp studentshúfur
á laugardaginn, þegar hann útskrifast frá Menntaskólanum á Egilsstöðum.
Menntaskólinn á Egilsstöðum:
Tólf stúdentar braut-
skráðir á laugardag
MENNTASKÓLINN á Egilsstöðum útskrifar stúdenta í níunda sinn, laugardag-
inn 21. desember. Athöfnin fer fram I Egilsstaðakirkju og hefst kl. 14.00. Að
þessu sinni verða brautskráðir 12 stúdentar. Verða stúdentar brautskráðir frá
ME þá orðnir 180 talsins úr öllum landsfjórðungum. Þorri þeirra eða um 80%
eru þó af Austurlandi. Á yfirstandandi önn hafa liðlega 260 manns stundað
nám við skólann: 203 í dagskóla, 39 í öldungadeild og rúmlega 20 utanskóla.
Hið svo kallaða opna kerfi hefur næsta ári hefjist bygging kennslu-
verið þróað áfram með almennum
stuðningi nemenda og kennara. Með
því gefst nemendum kostur á að
njóta einstaklingsbundinnar að-
stoðar kennara og leita meira til
þeirra kennara, sem þeir telja sig
þurfa hjálp frá, en gerist í hefð-
bundnu kerfi. Vonir standa til að á
húss fyrir skólann, en með tilkomu
þess mun öll aðstaða til skólahalds-
ins batna að mun.
Vinir og velunnarar skólans eru
boðnir til útskriftarinnar og í kaffi-
veitingar i Menntaskólanum að
henni lokinni.
(FrétUtilkynning)