Morgunblaðið - 11.04.1987, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 11. APRÍL 1987
Kúbeiníð á lofti
yfir miðbænum
Eftir að lífinu var loksins blásið
í Bemhöftstorfuna sællar minning-
ar hafa víst flestir haldið, að nú
væru skipulagsyfirvöld loksins
komin á sömu skoðun og er starfað
eftir víðast annars staðar, sumsé
þá að farsælast sé að leyfa gömlum
húsum að njóta sín og taka tillit til
þeirra þegar byggt er nýtt í gömlum
hverfum. En það virðist enn of
snemmt að varpa öndinni léttar.
Nú liggur nefnilega fyrir skipulags-
tillaga fyrir Kvosina, miðbæinn og
samkvæmt henni á enn á ný að
grípa til kúbeins og þaðan af stór-
virkari tóla, rífa niður og þurrka
út. Þeir, sem vilja halda í svipmót
miðbæjarins og dreymir um endur-
reisn hans víðar en á Bemhöftstorf-
unni, ganga því um ærið
brúnaþungir. Til að vekja athygli á
hvað stendur í raun til, verður hald-
inn baráttu- og skemmtifundur á
Hressó í dag. Það er engin tilviljun
að fundurinn er á Hressó, því það
hús er eitt ellefu húsa, sem á að
jafna við jörðu í þessari atrennu,
til að rýma fyrir nýjum, stómm og
nýtízkulegum húsum. Um leið
breytist Austurstræti í Skugga-
sund, hvort sem nafninu verður
breytt eða ekki. Húsin nýju verða
nógu há, til að loka sólina úti. Nei,
það er ekki 1. apríl.. .
Pétur Gunnarsson verður fundar-
á vel heppnaða húsavernd, þar sem
var bætt og betmmbætt, gömul hús
látin standa og ný byggð. Þar er
nú líf og starf. Hver vildi nú sjá
Bemhöftstorfuna víkja fyrir há-
reistri húsaröð? Ömgglega fáir. En
baráttan fyrir Torfunni tók líka tíu
ár. Ein þeirra, sem lét ekki sitt eft-
ir liggja var Guðrún Jónsdóttir
arkitekt. Hún er nú meðal annars
að ljúka við tillögur að hverfaskipu-
lagi svæða, sem liggja að gamla
miðbænum. Hennar forsendur fyrir
nýju skipulagi þar em svolítið aðrar
en byggt er á í Kvosarskipulaginu,
svo það er ekki úr vegi að heyra
af þeim og eins hvað hún hefur að
segja um nýja miðbæjarskipulagið.
Guðrún segir að hverfaskipulagið
sé millistig aðalskipulags, sem sýni
helztu drætti fyrirhugaðs skipulags
og svo deiliskipulags, sem taki til
skipulags og réttarstöðu hverrar
einustu lóðar. Hverfin, sem hún er
að vinna við, em gamli Vesturbær-
inn að Hringbraut og Lækjargötu,
svæðið að Snorrabraut og svo þaðan
að Nóatúni, að undanteknum mið-
bænum og Skúlagötusvæðinu. Auk
þess að gera tillögur um úrbætur
í umferðarmálum og tillögur að
útivistarsvæðum, svo eitthvað sé
nefnt er húsaverndun eitt þeirra
atriða sem em tekin fyrir. Þar em
tillögur um hvemig sé hægt að láta
gömlu húsanna. Þótt þessi tillaga
sé fallegri en fyrri tillögur, vantar
enn að tilvist gömlu húsanna sé
viðurkennd.
Það er nóg af auðum lóðum á
þessu svæði. Það mætti bytja að
byggja þar í samræmi við eldri
húsin og jafnfrúmt huga að endur-
reisn þeirra. En er það ekki bara
einhver minnimáttarkennd, sem
hverfi sínu en svo, að þeir þurfi að
leysa húsnæðisvandræði sín, með
því að láta rífa heillega húsaröð.
Af hveiju ekki að laga sig að um-
hverfinu, í stað þess að bylta því?“
Nýju tillögumar em rökstuddar
á margvíslegan hátt, svo sem að
þessar dým lóðir kalli á meiri nýt-
ingu og að hver tími eigi að fá að
móta sitt umhverfi. Hvað segir
Guðrún um þessi atriði?
„Ég vil aftur minna á, að það
em enn auðar lóðir í miðbænum,
ef þar vantar húsnæði, sem ég ef-
sem fyrir er, er vel hægt að reka
öflugan miðbæjarkjama. Margvís-
leg starfsemi hefur færzt úr
miðbænum og er vel komin annars
staðar, þar sem hún er sízt lakar
sett, enda setur byggðamynztrið
þessu svæði töluvert ákveðnar
skorður. Miðbærinn hlýtur þó að
verða stjómsýslumiðstöð landsins
hér eftir, sem hingað til. Ég tel
jafnframt að það eigi að styrkja
Það er mikið hugað að ferða-
mönnum og þó þeir skipti ekki
meginmáli í þessu sambandi er ljóst,
að ferðamenn laðast alls staðar að
gömlum og líflegum borgarhverf-
um.
Vissulega þarf hver kynslóð að
móta sitt umhverfi, enda hefur það
verið gert. En það þarf hins vegar
ekki alltaf að ryðja burt því, sem
fyrir er, til að byggja nýjar borgir.
A síðustu 25 árum hefur verið
byggt meira hér en nokkum tíma
áður. Af hveiju getum við ekki lát-
ið þetta litla svæði í friði?
Éf við lítum í kringum okkur,
má víðast sjá að það er reynt að
varðveita yfirbragð borga og bæja.
Slagorðið í gær var að rífa og
byggja nýtt og stórt, en í dag að
halda í það gamla og fella það nýja
að því. Víða má sjá hvemig sinna-
skiptin hafa orðið, þegar endur-
skipulagning hverfa var í miðjum
klíðum. Á Kristjánshöfn í Kaup-
Skólabrú, séð frá MR. Húsfriðunarnefnd undir forystu þjóðminjavarðar er ósátt við að hornhúsið hægra
megin, Lækjargata 8, verði rifið. Húsið mætti fremur færa nær fyrra lagi.
SKOLASTRÆTI nuverandi gótumynd

j n nA m _m
Ll

H BBBB 3
BBBBBflHB
ijjffl |i B
r --- c ::: m U ffl D ffiffl '
111. —-

Tillaga Guðrúnar Jónsdóttur um hvemig má samræma götumynd Skólastrætis og bæta húsin.
stjóri, dómkórinn tekur syngjandi á
móti fundargestum, Þórarinn Eld-
jám og Ingibjörg Haraldsdóttir lesa
upp, leikarar flytja leikþátt og loks
flytja ávörp þau Flosi Ólafsson,
Unnur Schram, Sigurður A. Magn-
ússon og Ásta Kristjana Sveins-
dóttir. Guðjón Friðriksson og Helgi
Þorláksson segja sögu húsanna,
sem á að rífa og kannski líka fleiri
sögur. Og allt þetta byijar kl. 3.
Núna þarf greinilega enn á ný
að sannfæra menn um réttmæti
húsavemdunar, réttmæti þess að
sníða ný hús að þeim gömlu í stað
þess að rífa þau og byggja ný. En
í þessari umferð er hægt að benda
heillegar húsaraðir halda sér og
hvernig sé hægt að breyta, byggja
og bæta í stíl við húsin sem era
fyrir, svo götumyndin verði heilleg.
„Markmið okkar er að bæta það
sem er fyrir og aðlaga ný hús að
því. í nýja Kvosarskipulaginu er
fremur verið að reyna að búa til
eitthvað nýtt. Ýmislegt er þó af
hinu góða þar, til dæmis endurbæt-
ur á götusvæðum, torgum og öðram
opnum svæðum. Tillagan er falleg
og vel gerð, ef hún ætti við nýjan
miðbæjarkjama. En nú fjallar til-
lagan hins vegar um gamla
miðbæinn í Reykjavík og þyrfti því
að endurspegla sögu og menningu
hans. Það er lítið tillit tekið til
birtist í þessum tillögum? - Ég er
ekki að boða neina afturúrmennsku,
en Reykjavík er 200 ára gömul
borg og af hveiju má það ekki sjást?
Eg skil til dæmis ekki að nokkur
láti sér detta í hug að rífa Aðal-
stræti 16, sem er hugsanlega að
hluta elzta húsið í Reykjavík. Húsa-
friðunarnefnd hefur sent álit til
skipulagsstjóra ríkisins, þar sem
þessu húsi og fleiri húsum, sem á
að rífa samkvæmt tillögunni, er
beðið griða. Kvosartillagan er áfall,
því líklega hafa flestir haldið, að
vemdunarsjónarmiðin hefðu unnið
sér fastan sess. Og það er sorglegt
að sjálfír alþingismennimir hafi
ekki meiri tilfinningu fyrir um-
miðbæinn sem menningarsöguleg-
an borgarkjama, þann merkasta
sem þjóðin á. Ennfremur má benda
á mikilvægi miðbæjarins, sem þjón-
ustukjama fyrir gömlu hverfín
austan hans og vestan. Ef það þarf
að setja stórbyggingar niður á mið-
bæjarsvæðinu, ættu þær að mínu
mati að rísa norðan Tryggvagötu
og undirstrika tengsl hafnarinnar
og miðbæjarins.
Nýbyggingar era ekki endilega
fjárhagslega hagkvæmar, því þær
þurfa að vera svo miklu stærri en
eldri húsin til að borga sig. Og
umferðarvandinn er þegar nógu ill-
leysanlegur, hvað þá ef þar verður
byggt veralega meira og stærra.
mannahöfn vora gömul pakkhús
rifín fyrir nokkram áram og ný hús
byggð í staðinn. Nú era gömlu
pakkhúsin hins vegar gerð upp og
það þykir mikill fengur að þeim.
Það er alls staðar viðleitni til að
styrkja ímynd borga og bæja, svo
hún spegli sögu og menningu stað-
arins. En í nýju Kvosartillögunum
er gengið þvert á þessa stefnu,
gömul einkenni þurrkuð út. Tillög-
umar era heldur ekki í nægilegu
samhengi við stíl svæðisins."
Nú er bara að beijast aftur og
fá nógu margatil að segja.hug sinn.
TEXTI: SIGRÚN
DAVÍÐSDÓTTIR