Morgunblaðið - 11.04.1987, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 11. APRÍL 1987
25
mengunar, að þeirra biði ekkert
nema nöturlegur dauðdagi.
Mengiin, skipulag,
dýravernd
Þessi grein átti ekki að verða
skáldsaga og er það ekki reyndar.
Þótt dæmisagan hér að ofan sé
ekki sannleikanum samkvæm, þá
er hún þó rétt að því leytinu til,
að mengun og mengunarvamir falla
undir þær stofnanir sem þar em
nefndar, fimm mismunandi stofn-
anir sem tilheyra fjórum ráðuneyt-
um. Og mengun er aðeins einn
angi umhverfismála. Sambærilegar
sögur mætti flétta um yfirstjóm
flestra sviða umhverfismála hér-
lendis.
Framtíð mannkyns veltur á því
hvort menn fá tamið sér umhverfis-
vemd, það að ganga um hveija
auðlind jarðar með virðingu og
nærgætni, taka aðeins vextina en
láta höfuðstólinn ósnertan. Mikil-
vægur liður í umhverfisvemd er góð
og markviss skipulagning landnýt-
ingar. Skipulagning byggist á
góðum kortum sem sýna ekki að-
eins holt og hæðir heldur líka
gróður, jarðveg, núverandi landnýt-
ingu, æskilega landnýtingu o.m.fl.
en svona kortagerð byggist á góð-
um náttúrufarskönnunum. Skipu-
lag ríkisins er undir félagsmála-
ráðuneyti, umhverfiskannanir að
miklu leyti í höndum stofnana, sem
em undir menntamálaráðuneyti og
iðnaðarráðuneyti, og landmælingar
og kortagerð em hlutverk Land-
mælinga Islands, en þær em undir
samgönguráðuneyti.
Það búa fleiri á okkar ágæta
landi en mannfólkið eitt. Löngu
áður en menn stigu hér á land höfðu
fuglar og spendýr numið hér land
eða byltu sér í sjónum umhverfis
landið. Önnur dýr fluttu menn með
sér viljandi eða óviljandi.
Með þessa villtu samborgara
okkar ráðskumst við á ýmsa lund.
Suma fóðmm við svo rækilega að
fjöldi þeirra hefur margfaldast. Á
aðra hefur verið ráðist, jafnvel svo
heiftarlega að til útrýmingar gæti
horft hjá fleirum en geirfuglinum,
án ábyrgðar nokkurs eins aðila í
kerfinu, því að málaflokkurinn fell-
ur undir a.m.k. fjögur ráðuneyti.
Refur, minkur og sumir fuglar und-
ir landbúnaðarráðuneyti, hreindýr
og aðrir fuglar undir menntamála-
ráðuneyti, mýs og rottur undir
heilbrigðisráðuneyti, hvalir undir
sjávarútvegsráðuneyti og selir, ja
menn rífast endalaust um þá.
Yfirstjórn umhverfis-
mála í molum
Það em a.m.k. 15 ár síðan radd-
ir fóm að heyrast um það opin-
berlega, að þörf væri á samræmdri
yfírstjóm umhverfísmála á Islandi.
Hér að framan hafa verið nefnd
nokkur dæmi um það hvemig stjóm
þessa mikilvæga málaflokks er í
molum um allt stjómkerfíð og fleiri
dæmum mætti bæta við, ekki síður
mikilvægum, þótt það verði ekki
gert nú. Þessi óstjóm í umhverfís-
málum er okkur landsmönnum
ákaflega dýr. Sumir málaflokkar
falla undir nokkra aðila með óljósa
og jafnvel skaraða verkaskiptingu
þannig að ákveðinni sérþekkingu
og jafnvel líka tækjum og búnaði
er komið upp á mörgum stöðum.
Aðrir málaflokkar detta á milli
stofnana, verða útundan og það er
okkur jafnvel enn dýrara en skörun-
in.
Á undanförnum áratug hafa
nokkmm sinnum komið fram tillög-
ur á þingi og jafnvel fmmvörp, um
endurbætur á yfirstjóm umhverfis-
mála. Hins vegar hafa þau mál
aldrei fengist samþykkt og hefur
einu gilt hvaða ríkisstjóm hefur
setið að völdum. Fyrirstöðumenn
em af tvennum toga. í fyrsta lagi
staðnaðir kerfískarlar (sumir ungir
því miður), sem halda fast í sín
verkefni og era á móti breytingun-
um breytinganna vegna og í öðm
lagi em þeir sem halda að samræmd
yfírstjóm umhverfísmála þýði eitt-
hvert aukabákn í kerfínu. Slík
skoðun hlýtur fyrst og fremst að
stafa af skilningsleysi og vanþekk-
ingu. Trúa þessir sömu menn því
að hagkvæmast væri að yfírstjóm
gmnnskóla væri í einu ráðuneyti,
framhaldsskóla í öðm og háskóla í
því þriðja eða vildi samgönguráð-
herra að millilandaflug væri í einu
ráðuneyti, innanlandsflug í öðm og
að flugvellir féllu undir það þriðja?
Kvennalistinn vill, að sett verði
heildarlög um umhverfismál og
stofnað verði sérstakt ráðuneyti
umhverfísmála. Undir það ráðu-
neyti yrðu settar ýmsar stofnanir
sem nú em undir öðmm ráðuneyt-
um s.s. Skipulag ríkisins, Land-
græðslan og Náttúmvemdarráð,
einnig ákveðnar deildir annarra
stofnana s.s. mengunarvamadeild
Hollustuvemdar ríkisins og sú deild
Siglingamálastofnunar sem hefur
með að gera vamir gegn mengun
sjávar. Þannig mætti lengi telja,
því núna em níu ráðuneyti að ein-
hveiju leyti að vasast í umhverfis-
málum. Sameining allra verkefna á
sviði umhverfismála undir eitt ráðu-
neyti þýddi ekki aðeins virkari og
hagkvæmari stjóm umhverfísmála
en nú er, heldur leiddi einnig til
aukinnar umhverfisverndar. Það er
lífsspursmál. Við skulum vona að
kerfískarlamir sjái að sér, áður en
atburðir gerast sambærilegir þeim
sem lýst var í upphafi þessarar
greinar.
Höfundur er líffrœðingur og um-
hverfisfræðingur en starfar nú
sem húsmóðir íReykjavík. Hún
skipar 7. sæti Kvennalistans í
Reykjavík.
Vol/\ ICllW hurðadælur
Ya\e gæði
byggingavöruverslunum.
Yale Yale Yale Yale Yale Yale

Heildsölubirgðir 35 JÓHANN ÓLAFSSON & CO. HF.
Matthías Á. Mathiesen skipar efsta sæti
D-listans í Reykjaneskjördæmi. Hann gegndi
fyrst embætti viöskiptaráðherra og gegnir nú
embætti utanríkisráðherra. Hann hefur með
störfum sínum reynst traustur stjórnmála-
maður, sterkur samningamaður og afkasta-
mikill ráðherra.
RÍYKJANES A RETTRILEIÐ