Morgunblaðið - 11.04.1987, Blaðsíða 26

26 MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 11. APRÍL 1987
Húsmæður - heimili. Eru
það nátttröllin í þjóðfél-
aginu eða homsteinarnir?
Húsmóðir - húsfreyja. Hvaða staða var það og
hvaða staða er það í dag?
eftir Gerði Pálsdóttur
Húsmæður skipuðu virðingarsess
í þjóðfélaginu alveg fram undir
þennan áratug og gera reyndar
enn, þó að vissir hópar í þjóðfélag-
inu hafí tekið upp á því að lítilsvirða
störf þeirra og tala um að þetta sé
bara húsmóðir. Húsmóðir bar mikla
ábyrgð á öllu varðandi rekstur
heimilisins, hafði á hendi verkstjóm
meðan flest var unnið heima af því
sem þurfti til fæðis og klæða. Hún
þurfti að kunna að breyta mjólk í
mat og ull í fat. Einnig að nýta
allt sem best því ekkert mátti fara
til spillis. Hún bar ábyrgð á heill
og hag allra heimilismanna.
Þetta á við enn í dag, þó í
breyttri mynd sé. Færri eru á heim-
ilum og fleira og fleira er keypt
tilbúið, sums staðar næstum allt.
Hafi húsmæður fyrri ára og alda
þurft að kunna nokkuð fyrir sér til
þessara starfa, þá þurfa húsmæður
nútímans að kunna miklu meira.
Allur búnaður heimila var einfald-
ari áður fyrr, en nú þarf að kunna
skil á meðferð margs konar muna
og tækja, hafa þekkingu á vefnað-
arvöru og fatnaði og meðferð á
þvi. Það þarf í raun og veru mikla
þekkingu til þess að kaupa í mat-
inn, því úr mörgu er að velja. Huga
þarf að hollustu, verði, gæðum,
aukaefnum og næringarefnum. Það
þarf að kunna að skipuleggja vinn-
una á heimilinu, vinni húsmóðirin
úti. Kunnáttu þarf til að láta heimil-
ispeningana endast. Svo mætti
lengi telja. Það skiptir ekki máli
hvort húsmóðirin vinnur alveg
heima eða alveg úti, eða hvort það
er karl eða kona sem heimilisstörfin
vinnur. Allir þurfa að kunna eitt-
hvað í heimilisstörfum.
Það þjóðfélag, sem ekki viður-
kennir þessa þörf á þekkingu og
sér um að hún sé fyTÍr hendi og
öllum þegnum aðgengileg, er ekki
á réttri leið. Það er heldur ekki á
réttri leið ef þeir sem vilja geta
ekki verið heima og sinnt þörfum
heimilisins, uppeldi barna og
umönnun aldraðra án þess að verða
fyrir aðkasti. Margar hliðar eru á
því máli hvetjir eru heima- eða
ekki heimavinnandi. Verður það
ekki rakið hér, né þeir þættir sem
því ráða.
Þörf umræða
í fyrsta tölublaði Húsfreyjunnar,
tímarits Kvenfélagasambands ís-
lands, er þáttur sem heitir „Hús-
móðurstarfið". Þar eru settar fram
nokkrar spumingar og leitað svara
hjá tveim körlum og tveimur kon-
um. Spurt var „hvort húsmóður-
starfið væri vanmetið", „hvemig
auka mætti virðingu þess og hver
væri staða húsfreyjunnar í þjóð-
félaginu í dag“ og einnig „hvemig
mætti endurmennta þær konur sem
vildu fara út á vinnumarkaðinn eft-
ir að hafa helgað sig heimili og
bömum“.
Þama komu fram mismunandi
viðhorf til spuminga sem ættu að
vera í brennidepli einmitt núna þeg-
ar kosningar til Alþingis fara í hönd.
í kosningabaráttunni dásama fram-
bjóðendur allra stjómmálaflokka
heimilin sem homsteina þjóðfélags-
ins og. þykjast allir ætla að hafa
hag þeirra að leiðarljósi, komist
þeir á þing.
Svörin, sem þama komu fram,
sýndu glöggt mismunandi skoðanir
á stöðu húsmæðra og heimila sem
ríkja í þjóðfélaginu í dag. Þeir sem
svöruðu voru Víglundur Þorsteins-
son, formaður Félags íslenskra
iðnrekenda, Eiríkur Ingólfsson,
formaður Æskulýðssambands Is-
lands, Helga Guðmundsdóttir,
varaformaður Bandalags kvenna í
Reykjavík, og Herdís Pétursdóttir,
fóstra. Helst mætti finna það að
þættinum að þetta er allt fólk úr
Reykjavík og enginn úr dreifbýli
eða öðrum byggðarlögum þar sem
ef tii vill væru önnur viðhorf.
Þama var drepið á misrétti í
skattlagningu, tryggingum, fæð-
ingarorlofí og fleira sem heimavinn-
andi konur verða að þola. Bent var
á þann mikla áróður sem hópur
kvenna hefur í frammi til þess að
koma í veg fyrir að þær konur sem
það vilja og geta fái frið til þess
að vera heima. Einn taldi að ekkert
væri að athuga við réttarstöðu
heimavinnandi húsmæðra. Rætt var
um endurmenntun og það hver séu
hin raunverulegu lífsgæði og hvort
ef til vill væri hægt að neita sér
um eitthvað til þess að njóta þess
að sinna bömum og heimili og
margt fleira. Ég vona að sem flest-
ir lesi þennan ágæta þátt og taki
þátt í umræðu um það sem þar
kemur fram.
Nátttröllin í
menntakerfinu?
Ekki er úr vegi að athuga hvem-
ig viðhorf ráðamanna þjóðarinnar
hafa verið undanfarin 15 til 20 ár
til þeirrar stéttar sem kallast einu
nafni húsmæður og þá sérstaklega
þeirra sem eru alveg heima.
Menntamálaráðherra sendi íslensk-
um húsmæðmm og samtökum
þeirra kveðju, nú ekki alls fyrir
löngu, til viðbótar þeim kveðjum
sem hann var áður búinn að senda
þegar hann lokaði þremur hús-
mæðraskólum fyrir ári. Ráðherra
taldi sig hafa unnið þar þarft verk
og einmitt fundið sökudólgana,
nátttröllin í menntakerfinu. Með
þessu sparaðist mikið fé sem nota
mætti á arðbærari hátt. Með þessu
er dómurinn yfír heimavinnandi
húsmæðrum fallinn. Þær eru líka
nátttröllin í þjóðfélaginu. Þær sitji
heima í stað þess að vinna. Það er
orðin ófrávíkjanleg skoðun margra
að heimilisstörf séu ekki vinna og
að þeir sem að þeim starfa séu að
svíkjast um. Að þeirra mati er aðal-
vandinn sá að koma öllum konum
út á vinnumarkaðinn, en gefa þeim
samt kost á því að eiga böm svo
þjóðinni fækki ekki. Við bömum
tækju síðan dagheimili og leikskólar
og aðrar uppeldisstofnanir.
í vetur gaf heilbrigðisráðuneytið
út tilkynningu þess efnis, að gera
ætti mikið átak í manneldis- og
heilbrigðismálum til þess að auka
heilbrigði og er þetta til samræmis
við alþjóðlegt átak þar sem lq'örorð-
ið er „Allir heilbrigðir árið 2000“.
Leggja ætti sérstaka áherslu á
þekkingu í næringarfræði og heilsu-
gæslu á heimilum og stuðla að
bættu mataræði og þekkingu á
hollum lifnaðarháttum.
Það er erfitt að sjá hvar ráðu-
neytið hyggst koma þessari þekk-
ingu til skila þegar verið er að enda
við að loka þeim skólum þar sem
„Skilaþarf afturþeim
góðu menntastofnunum
sem menntuðu fólk,
konur eða karla, til
heimilisstarfa. Meta
þarf hússtjórnarnám til
launa á vinnumarkaði.
Mikil þörf er fyrir þetta
nám við fjölmörg- störf
í þjóðfélaginu.“
þetta var kennt og hefur alla tíð
verið frá því þeir fyrstu voru stofn-
aðir fyrir rúmri öld, en það eru
húsmæðraskólamir. Einnig er hætt
að mennta kennara til þess að
kenna hússtjómargreinar í fram-
haldsskólum. Sennilega á að bæta
þessari fræðslu inn í grunnskólana,
sem þó ekki anna því sem þeim er
þegar ætlað.
Það skyldi þó aldrei koma í Ijós
að skortur er orðinn á kennslu í
öllu því sem kennt var í þessum
ágætu skólum. Það heyrist í öllum
þeim þáttum í útvarpi og sjónvarpi
sem fjalla um efni sem tengist upp-
eldisstarfí og heimilum. Það vantar
fræðslu í vöruþekkingu, næringar-
fræði, uppeldisfræði, heilsufræði og
umhverfísvemd. Það vantar kunn-
áttu í matreiðslu á hollum heimilis-
mat, heimilishagfræði, meðferð
ungbama og aðbúnaði bama svo
þau verði þroskaðir og góðir þjóð-
félagsþegnar.
Það er viðurkennt að grunnurinn
að skilningi, eftirtekt, málþroska
og heilsu bama er Iagður á heimil-
unum, þegar frá fæðingu og lengi
býr að fyrstu gerð. Reglusemi, góð-
ar svefnvenjur og matarvenjur er
mótað strax í bemsku og endist oft
alla ævi. Enginn af því ágæta fólki,
sem stjórnar öllum þeim þáttum þar
sem þetta hefur komið fram, virðist
vita að þetta hafí verið kennt í
hússtjómarskólum landsins. Það
Ekkí eyðileggja allt, krakkar!
eftir Valdimar
Svavarsson
Nú rétt fyrir kosningar velta
margir fyrir sér hvað þeir eigi að
lqósa. Ég er nú að kjósa í fyrsta
sinn en ég hef lengi vitað hvað ég
ætla að kjósa, Sjálfstæðisflokkinn.
En af hveiju er ég svona viss?
Jú, það er engin tilviljun að hann
er stærsti stjómmálaflokkur lands-
ins.
Stefnuskrá hans höfðar til allra
aldurshópa karla og kvenna og allra
stétta, enda lqororð hans stétt með
stétt en ekki að etja hópum saman
eins og vinstri flokkamir beint og
óbeint boða.
Mér fínnst stefnuskrá Sjálfstæð-
isflokksins höfða mest til mín. Eins
og til dæmis að einstaklingurinn
og einkaframtakið fái að njóta sín
því ekkert þroskar ungt fólk meira
en að þurfa að standa á eigin fótum
og koma sér sjálfur áfram í lífinu. *
Ég er einnig á móti því að allir eigi
að vera jafnir. Að sjálfsögðu skulu
allir hafa jafnan rétt til náms og
starfa eins og raunar sjálfstæðis-
stefnan boðar. Þó á fólk að fá að
skara fram úr og verða þar með
„Mér finnst stefnuskrá
Sjálfstæðisflokksins
höfða mest til mín. Eins
og til dæmis að ein-
staklingurinn og einka-
framtakið fái að njóta
sín því ekkert þroskar
ungt fólk meira en að
þurfa að standa á eigin
fótum og koma sér
sjálfur áfram í lífinu.“
fyrirmynd annarra. Til dæmis vilja
sumir leggja niður próf til þess að
það sjáist ekki hverjir eru bestir í
hinum ýmsu greinum. Að sjálfsögðu
eru alltaf til einstaklingar sem
vegna veikinda eða annarra
ástæðna standa halloka í lífínu, og
ber okkur vissulega að hjálpa því
fólki sérstaklega. Flokkana greinir
á um hvemig slíkt skuli gera, en
mín skoðun fer algjörlega saman
með stefnu Sjálfstæðisflokksins, að
hjálpa öðmm að hjálpa sér sjálfír.
En víkjum nú að öðru. í stjóm-
artíð núverandi ríkisstjómar hefur
margt gengið til betri vegar og
fínnst mér fólk hafa gleymt því í
umræðunni undanfarið.
Baráttan við verðbólguna og fyr-
ir efnahagslegu sjálfstæði þjóðar-
innar hefur verið meginverkefni
Sjálfstæðisflokksins í ríkisstjóm
síðastliðin fjögur ár. Tekist hefur
að ná verðbólgunni niður, úr 130%
í 13%, atvinnuleysi hefur verið af-
stýrt, hagvöxtur hefur aukist og
erlendar lántökur hafa minnkað.
Af öðmm málum má nefna að ný
útvarpslög hafa verið samþykkt
sem leiða af sér að nú getur alþjóð
hlustað og horft á aðrar útvarps-
og sjónvarpsstöðvar en þær sem era
ríkisreiknar, staðgreiðsla skatta,
notkun greiðslukorta, ný flugstöð
og síðast en ekki síst er nú orðið
með nýjum lögum mun aðveldara
en áður að eignast húsnæði.
Það er því augljóst að kosning-
amar munu snúast um það hvort
fólk vill halda áfram á sömu braut
og tryggja þar með áframhaldandi
setu Sjálfstæðisflokksins í ríkis-
stjóm eða hvort fólk vill stjóm
margra smáflokka sem era allir í
að pota sínum sérmálum fram. Það
hlýtur að kosta það að seilst verður
dýpra í vasa skattborgaranna og
verðbólgan fer þá væntanlega í
sama gamla farið.
Kæm landar og sérstaklega við
sem erfa eigum landið, unga fólkið.
Sjáum til þess að Sjálfstæðisflokk-
urinn verði sigurvegari næstu
kosninga og tryggjum þar með
áframhaldandi góðæri. X-D.
væri freistandi að halda að ein-
hveijir hafí bannað að nefna þessar
menntastofnanir opinberlega.
Stefna í framhaldsnámi
Undanfama tvo áratugi og ef til
vill lengur hefur enginn stefna ver-
ið til í framhaldsskólamálum
þjóðarinnar, enda er árangurinn
eftir því. Ég ætla ekki að skrifa
neitt um það hér, en huga nánar
að fyrmefndum skólum sem ráð-
herrann nefndi nátttröllin í mennta-
kerfínu og tengslum þeirra við
heimili og heimilismenningu lands-
ins.
Greinilega hefur komið í ljós að
á þessum akri, sem heitir menntun
til heimilisstarfa og þar með talið
allt sem telst til heimilismenningar
landsins, hefur ekkert mátt vinna
í hátt í tvo áratugi. Sá akur hefur
verið iátinn óvökvaður og ósáinn
og þar sem engu er sáð verður iítið
upp skorið.
Með þessu hefur verið skorið á
þær lífæðar sem áttu að tryggja
að þessi hluti íslenskrar verk- og
heimilismenningar komist til skila
á milli kynslóða. Áður skiluðu einn-
ig heimilin þessari kunnáttu til
næstu kynslóðar, en sú leið lokast
óðfluga vegna þess að samband og
samvera fólks á heimilum minnkar,
sérstaklega í þéttbýlinu.
Menntamálaráðuneytið og al-
þingismenn hafa engan skilning
sýnt og snúið blindum augum og
heymarlausum eymm við þeim sem
reynt hafa að fá áheym. Ályktunum
og bréfum er ekki svarað. Má þar
benda á baráttu þeirra sem ekki
hafa viljað sætta sig við síðustu
aðgerðir ráðuneytisins í málum hús-
mæðrafræðslunnar.
Kvenfélög og kvenfélagasam-
bönd stóðu að stofnun hússtjómar-
skólanna og gáfu til þeirra fé og
vinnu. Ríkið tók síðan við rekstri
þeirra og greiddi byggingarkostnað
á móti sveitarfélögum. Engum sem
að þessu stóðu hefur dottið annað
í hug, en að þar með væri þessum
þætti íslenskrar menningar vel
borgið. Annað virðist hafa verið upp
á teningnum síðustu áratugi. Störf
húsmæðra hafa verið minna og
minna metin og þær hvergi taldar
með, störf þeirra ekki reiknuð til
arðsemi í þjóðfélaginu. Þær hafa
verið eins og óhreinu bömin hennar
Evu. Ósýnilegar í augum ráða-
manna, en þó til. Það gefur augaleið
að það er ekki ástæða til þess að
halda uppi skólastofnunum fyrir
þetta ósýnilega fólk sem engum
arði skilar í þjóðfélagið að mati
ráðamanna.
Hvað þarf að gera?
Spumingin er hvað þarf að gera
til þess að hlynna að heimilunum,
máttarstólpum þjóðfélagsins númer
eitt.
Fyrst og fremst þarf sú hugar-
farsbreyting sem nú virðist örla á
varðandi mikilvægi heimilanna að
stóraukast. Augu stjómmálamanna
og almennings þurfa að opnast fyr-
ir því hve mikla fjármuni heima-
vinnandi húsmæður spara þjóðfé-
laginu. Meta þarf að verðleikum þau
margþættu störf sem unnin em á
heimilunum, má þar nefna uppeldis-
störf og heilsuvemd. Stór hluti af
fjármálunum þjóðarinnar fer í
gegnum hendur þeirra sem heimil-
unum stjóma og til þess að ráðstafa
þeim þarf kunnáttu.
Skila þarf aftur þeim góðu
menntastofnunum sem menntuðu
fólk, konur eða karla, til heimilis-
starfa. Meta þarf hússtjómamám
til launa á vinnumarkaði. Mikil þörf
er fyrir þetta nám við fjölmörg störf
í þjóðfélaginu.
Gera þarf hússtjómamámið að
hálf- til heilsvetrar námi eða
tveggja vetra námi í framhalds-
skóla. Það yrði sérstök námsbraut
sem haldið gæti áfram sem háskóla-
nám í sérfræðigreinum. Þar má
fyrst nefna hússtjómarkennslu,
hannyrða-, vefnaðar- og heimilis-
iðnaðarkennslu, sérmenntun heimil-
isráðunauta, matvæla- og
næringarfræðinga og ýmsa sér-
ménntun á sviði matvælafram-
leiðslu og heimilisiðnaðar og
heimilismenningar landsins fyrr og
nú.