Morgunblaðið - 20.09.1988, Blaðsíða 14

14_________________MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 20 SEPTEMBER 1988_
Ritstörf Péturs Ottesen
eftirÞórð
Kristleifsson
Nýlega var þess minnst í Morg-
unblaðinu að Pétur Ottesen, fyrr-
verandi alþingismaður og bóndi að
Ytra-Hólmi, hefði orðið 100 ára á
þessu ári hefði hann lifað. Pétur
var mikilhæfur maður og skilaði
merku ævistarfí, en einn er sá þátt-
ur — og ekki sá ómerkasti - sem
gera mætti betri skil, en það eru
ritstörf hans.
Nálega fjóra áratugi ritaði Pétur
Ottesen alþingismaður fjöldamarg-
ar afmælisgreinar og minningar í
Morgunblaðið. Með skörpum og
skýrum pennadráttum dregur hann
þar upp lífrænar myndir og sannar
af fólki því, sem hann ritar um. Svo
glöggt er auga Péturs fyrir sér-
kennum manna, skapferli, hugsun-
arhætti, áhugamálum og ævistarfí
hvers og eins, að aldrei hættir hon-
um til að endurtaka sig í hinum
Qölmörgu og ýtarlegu persónulýs-
ingum sínum. — Pétur er gagn-
kunnugur þessu fólki og fagnar ein-
læglega markvissri sókn þess fram
á leið, úr frumbýlingshætti og fá-
tækt til velmegunar og efíiahags-
legs sjálfstæðis.
Af sömu nærfæminni og jafn-
auðveldlega setur hann sig í spor
afdalabóndans, sem sér til lífsbjarg-
ar verður að sækja hejrfeng sinn í
votlendis mýrarsund lengst á heiðar
upp, sem hins, sem með hugdirfð
dregur björg í bú úr djúpi ægis og
sér sjálfum sér og sínum farborða
með einbeitni og dáðríku starfí.
Pétur hefur jafnan nóg af frá-
sagnarverðu efrii á takteinum, en
forðast allt innantómt skvaldur til
þess að teygja málið á langinn.
Þótt hann ræði atburði, sem snerta
viðkvæma strengi, þegar velunnar-
ar og vinir eru kvaddir hinztu
kveðju, þá er ætíð karlmennsku-
hreimur í máli Péturs, þar er ekk-
ert viðkvæmnishjal né klökkvi í
rómi. — Mannvit og hönd, sem
bendir með bjartsýni fram á leið,
stjóma pennanum. — Hitt leynir sér
þó sízt, að heitt hjarta slær undir
af fölskvalausri samhygð og ein-
lægri vináttu. — FYásagnarmáti
Péturs er gjörsamlega tilgerðar-
laus, málið tært og misfellulaust,
öllu stillt í hóf af einskærri háttvísi
höfundarins.
Það, sem Pétur sér og heyrir á
langri ævi, á ekkert skylt við hvik-
ult flökt á sjónvarpsskífu. Hann er
ávallt í lífrænum tengslum við
samtíðarfólkið jafnt til sjávar og
sveita. Skilur út í æsar hugðarefni
þess og lífshræringar, virðir og
metur réttilega iðjusemi þess og
manndáð, félagslyndi og fróðleiks-
þrá. Ekki verður um það deilt, að
í slíkum frásögnum felst mikilvæg-
ur þjóðlegur fróðleikur, þær em
gæddar merkum heimildum, sem
hvergi annars staðar era skráðar.
Pétur hefur eigi aðeins frábært
skyggni til alira átta úr Hliðskjálf
sinni, heldur er og minni hans svo
furðulegt, að ekki verður annað
Þórður Kristleifsson
greint en það geymi síferskt og til-
tækilegt flest það, sem einhveiju
sinni hefur fyrir hann borið, ef hon-
um þykir það þess vert, að í minnum
sé haft og því til skila haldið. —
Þessi eiginleiki höfundarins kemur
greinilega í ljós í aldarminningum
hans um menn, sem horfnir em
fyrir áratugum yfír móðuna miklu
og við fáar heimildir aðrar er að
styðjast en eigið minni. — Pétur
Ottesen var sá gæfumaður að vera
gæddur sífelldri æsku, ólgandi
lífsfjöri og óstöðvandi athafnaþrá.
Ósérplægni hans og fómfúst eðli
var þess megnugt að styðja aðra
og styrkja á marga lund, og þá
„Pétur hefur jafnan
nóg af frásagnarverðu
efni á takteinum, en
forðast allt innantómt
skvaldur til þess að
teygja málið á langinn.
Þótt hann ræði atburði,
sem snerta viðkvæma
strengi, þegar velunn-
arar og vinir eru
kvaddir hinztu kveðju,
þá er ætíð karl-
mennskuhreimur í máli
Péturs, þar er ekkert
viðkvæmnishjal né
klökkvi í rómi.“
mest og bezt, er miklu varðaði að
glæða trú á lífíð og framtfðina,
þótt él gengju yfír og í álinn syrti.
Orðum Péturs er vissulega fylgt
eftir af sannfæringarhita, þegar
hann segin „Án verkefna er lífið
innihaldslaust og tilgangslaust, og
án starfa og starfsgleði er það ekk-
ert annað en helber eyðimörk."
En rithöfundarhæfíleikar Péturs
lýsa sér víðar en í mannlýsingum
hans og sagnfræði. — Náttúmlýs-
ingar hans em með þeim einkenn-
um að landið stendur lesandanum
ljóslifandi fyrir hugskotssjónum.
Sem dæmi má benda á eftir far-
andi svipmynd: „Allt miðbik hins
svipmikla Borgarfjarðarhéraðs ber
þar fyrir sjónir. Reykjadalsá liðast
blátær í ótal bugðum nokkm neðan
við bæinn um gróðursælt flatlendið,
unz hún fellur í faðm Hvítár og
markar þar bláa rönd í jökulgmgg-
ið fyrsta spölinn neðan ármynnis. —
Fjallasýn í vestur- og norðurátt er
hin fegursta. Á góðviðrisdögum á
summm ber þar fyrir augu furðu-
legar sýnir. Það er eins og allt
umhverfíð nær og fjær losni úr
tengslum. Hæðir, leiti og bæir líða
í loft upp og svífa þar eins og í
öldum með tíðum og furðulegum
svipbrigðum. Þá er tíbrá í lofti.
Mest og tíðast er þetta fyrirbrigði
í stefnu til sjávar."
Pétur var kominn á sjötugsaldur,
þegar hann hóf utanferðir sínar.
Eftir það gjörðist hann víðfömll
mjög um framandi lönd. Ferðaþætt-
ir hans t.d. úr ferð hans til Pa-
lestínu árið 1960 og Grænlands
sumarið 1968 bera eigi síður ótví-
rætt vitni um ritleikni hans og fág-
aða frásagnarlist en æviminningar
hans og ræður. — Það vakti umtal
og aðdáun ferðafélaga Péturs, að
hann lét ekkert tækifæri ónotað til
þess að kynnast sem allrabezt hátt-
um framandi þjóða, hagrænum
vinnubrögðum, helztu siðum og
þjóðmenningu.
Fyrir allar aldir reis Pétur úr
rekkju í kynnisferðum sínum og
hafði í orðsins fyllstu merkingu:
„aukið degi í æviþátt, aðrir þegar
stóðu á fætur“. — Og hinir fágætu
L. Alcopley
Una Dóra Copley
Röð tilviljana gerði þess-
ar sýningar að veruleika
Rætt við L. Al-
copley og Unu
Dóru Copley
Sá sérstæði atburður átti sér
stað laugardaginn 17. septem-
ber að opnaðar voru í
Reykjavík þijár myndlistar-
sýningar með verkum eftir
fólk úr sömu Qölskyldu. í Ný-
höfn var opnuð sýning á verk-
um Nínu Tryggvadóttur, í
Norræna húsinu á verkum L.
Alcopleys og f Galleríi Gang-
skör opnaði dóttir þeirra, Una
Dóra Copley, sýningu. L. Al-
copley og Una Dóra eru stödd
hérlendis í tilefni af sýningun-
um og blaðamaður mælti sér
mót við þau og forvitnaðist um
tildrög þess að þessar sýningar
eru haldnar.
Það er Alcopley sem verður
fyrir svömm: „Ég var staddur
hér í sumar í minni árlegu heim-
sókn þegar Knut Ödegard, for-
stjóri Norræna hússins, færði það
í tal við mig að hann hefði áhuga
á að halda sýningu á verkum
mínum. Fýrirvarinn var stuttur,
aðeins sjö vikur, en ég ákvað að
slá til, þótt ég hafi aldrei undir-
búið sýningu á styttri tíma en
þremur mánuðum. Síðan leiddi
eitt af öðru. Forstöðumenn Ný-
hafnar boðuðu mig á sinn fund
og lýstu áhuga sfnum á að fá
verk Nínu til sýningar og þegar
ég samþykkti það var ákveðið
að þessar tvær sýningar skyldu
opna sama daginn. Fyrir rúmum
mánuði var svo Aðalsteinn Ing-
ólfsson staddur í New York og
leit inn til mín. Una Dóra var
þar stödd og þessar sýningar
okkar Nínu bámst í tal. Þá kom
upp sú hugmynd að Una Dóra
héldi sýningu líka og þegar ljóst
var að Gangskör hefði lausan sal
á þessum tíma var málið af-
greitt."
Una Dóra: „Þetta var röð til-
viljana, en það er vissulega afar
skemmtilegt fyrir okkur að þess-
ar sýningar skyldu verða að vem-
leika. Eg hélt einkasýningu í New
York fyrr á þessu ári og hafði
ekki hugsað mér að sýna strax
aftur, en þetta tækifæri var allt-
of gott til þess að láta það ganga
sér úr greipum".
Hvað getið þið sagt mér um
verkin á þessum sýningum?
Una Dóra: „Ég sýni sextán
myndir, blöndu samklipps og
málverks, allar frá síðustu tveim-
ur áram. Þetta em svipaðar
myndir og ég sýndi í New York
í vor, en ekki þær sömu. ísland
hefur mjög sterk áhrif á verk
mín og ég kom hingað með þær
myndir sem tengjast íslandi
mest.“
Alcopley: „Á minni sýningu
em 76 verk, málverk, teikningar
og grafík, flest unnin á undanf-
ömum ámm en nokkur eldri.
Þetta em allt litlar myndir, það
er ekki hægt að sýna stór verk
hér í anddyri Norræna hússins.
Það var yfirlitssýning á verkum
mínum á Kjarvalsstöðum 1977
þar sem ég sýndi 304 verk frá
ámnum 1944—1977 og þar var
stærsta myndin 28 metrar að
lengd, en hér sýni ég sem sagt
aðallega smámyndir."
Hvað um sýningu Nínu?
Alcopley: „Við reyndum að
láta breiddina í list hennar njóta
sín, þar em olíumálverk, teikn-
ingar og samklipp. Flest ver-
kanna em frá síðustu áram henn-
ar, hún hætti að mála árið 1967
og ein af hennar síðustu myndum
er á þessari sýningu. Ég lofaði
forráðamönnum Nýhafnar að
senda þeim verk sem syngju og
þær em mér sammála um að það
hafí tekist".
Varst þú alltaf ákveðin í að
feta í fótspor foreldra þinna Una
Dóra?
„Nei, alls ekki. Ég lærði lista-
sögu í háskóla, ætlaði að verða
listfræðingur, en svo byijaði ég
að mála og þá varð ekki aftur
snúið. Ég sótti tíma hjá nokkmm
málurum um tveggja ára skeið,
en komst að því að þessa hluti
varð ég að fínna hjá sjálfri mér
og síðan hef ég eytt mestum tíma
í vinnustofu minni, við að reyna
að átta mig á því hvað ég vil
segja og hvemig."
Alcopley: „Til að ná árangri
verða málarar að vera trúir sjálf-
um sér, mála með eigin huga.
Málari upplifír veröldina á sér-
stakan hátt, sjónrænan og per-
sónulegan. Það sem ég er að
reyna að gera í mínum verkum
er að tengja alheiminn í okkur
sjálfum alheiminum í kringum
okkur. Mig langar að leggja
áherslu á að heimurinn og allt
sem í honum er er ein heild, jafn-
vel geimurinn sem er okkur svo
framandi og vekur mörgum ugg
er af sama meiði og innviðir okk-
ar sjálfra. Náttúran í okkur og
náttúran umhverfís okkur, allt
myndar órofa heild."
Var aldrei erfítt fyrir ykkur
Nínu að vera í sömu listgrein?
Alcopley: „Nei, siður en svo.
Það er viss hætta á því að fólk
í sömu listgrein sem giftist mjög
ungt verði afbrýðisamt út í frama
hvors annars, en þegar við Nína
kynntumst vomm við bæði full-
þroska listamenn og virtum hvort
annað á því sviði. Nína var ein
af merkustu myndlistarkonum
aldarinnar og það er aldrei nóg
af góðum málumm, svo sam-
keppni okkar í milli kom aldrei
til greina."