Morgunblaðið - 20.09.1988, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 20 SEPTEMBER 1988
Nýtt hræðslubandalag
hefur verið myndað
Aðdragandinn sá sami og ný ríkisstjórn á teikniborðinu eins og 1956
eftir Halldór Blöndal
Fyrir viku rakti ég hér f Morgun-
blaðinu skrif Pressunnar, málgagns
Alþýðuflokksins, frá 9. september
þar sem talað er um „baktjaldamakk
Framsóknar og Alþýðuflokks", sem
rekja megi til fyrrihluta ágústmán-
aðar. Ómar Friðriksson blaðamaður
ítrekar í Morgunblaðinu sl. fimmtu-
dag að hann hefði „traustar heimild-
ir“ fyrir því sem hann ritaði í Press-
una um það sem hann kallar enn
„baktjaldamakkið á stjómarheimil-
inu“. Þessi endurteknu ummæli
blaðamannsins um „baktjaldamakk"
skýrast af atburðum síðustu daga.
Niðurfærsluleiðin
Það er álitamál hvar fyrst eigi að
bera niður þegar atburðarásin er
rifjuð upp, sú sem að síðustu leiddi
til þess að Steingrímur Hermanns-
son og Jón Baldvin Hannibalsson
gengu á fund forsætisráðherra til
þess að slíta stjómarsamstarfinu.
Það liggur þó ljóst fyrir, að alvarleg-
ir brestir vom komnir í stjómarsam-
starfið sl. vor. Þá vom Framsókn
og Alþýðuflokkur sitt hvomm megin
við Sjálfstæðisflokkinn eins og jafn-
an í þessu stjómarsamstarfi, lögðu
fram sýndartillögur og Steingrímur
og Jón bám sig illa í fjölmiðlum.
Forsætisráðherra varð að hætta við
opinbera heimsókn til Bandaríkjanna
en að síðustu náðist samkomulag
um bráðabirgðalaUsn, sem þó var
ófullnægjandi fyrir sjávarútveginn.
Síðan hafa þeir Alþýðuflokksmenn
ekki verið til viðtals um annað en
áframhaldandi hallarekstur sjávar-
útvegsins en sjávarútvegsráðherra
hefur skýlt sér á bak við Steingrím
Hermannsson og engar tillögur gert
til Iausnar á vanda sjávarútvegsins.
Forsætisráðherra skipaði efna-
hagsnefnd í byijun ágúst sem lagði
til, að kaupgjald í landinu yrði lækk-
að um 9% frá 1. september. Það
þýddi m.ö.o. að allar kauphækkanir
á árinu yrði teknar til baka og samn-
ingamir frá því í marz ógiltir. Fram-
sóknarflokkur og Alþýðuflokkur
vildu halda sig við þessar tillögur,
sem fólu í sér meira misrétti en
nokkur ein aðgerð hefur gert í sögu
Iýðveldisins. Fyrir lá að verkalýðs-
hreyfingin myndi ekki sætta sig við
niðurfærsluleiðina. Enn fremur hafði
komið fram í ríkisstjóminni, að AI-
þýðuflokkur var ekki til viðtals um
breytt skiptakjör sjómanna en Hall-
dór Ásgrímsson hélt sig við 5% lækk-
un fiskverðs. Þetta þýddi að sumir
sjómenn, t.d. þeir sem sigldu eða
settu í gáma, fengju enga kauplækk-
un, aðrir sem legðu upp hjá frysti-
húsunum 5% kauplækkun en verka-
fólk við fiskvinnsluna 9% kauplækk-
un. Auðvitað gat þetta dæmi ekki
gengið upp. Fiystihúsin hefðu stöðv-
ast á fyrsta degi og komið til alls-
heijarátaka á vinnumarkaði. Það er
af þessum ástæðum sem þeir
Steingrímur og Jón Baldvin hafa nú
afskrifað niðurfærsluleiðina, enda
þjónar engum tilgangi lengur að
þykjast vera með henni eftir að þeir
slitu stjómarsamstarfinu. Það er lýs-
andi fyrir þá félaga, að þeir skyldu
nota fyrsta tækifærið í flölmiðlum
til að afskirfa niðurfærsluleiðina.
Sviðssetning í fjölmiðlum
Eins og Steingrímur Hermanns-
son viðurkenndi í sjónvarpi sl. laug-
ardag kom niðurfærslan ekki til
greina eftir að viðbrögð stjómar
Alþýðusambandsins lágu fyrir. Samt
sem áður lagði hann niðurfærsluna
til í ríkisstjóminni 8. september og
lét sem hún væri tillaga Framsókn-
arflokksins, sem Framsóknarflokk-
urinn vildi halda sig við.
Á sama fundi lagði Alþýðuflokk-
urinn fram fullfrágenginn texta að
bráðabirgðalögum, sem umsvifa-
laust var birtur í fjölmiðlum enda
saminn fyrir þá en ekki ríkisstjóm-
ina.
Loks lagði forsætisráðherra fram
tillögur að efnahagsaðgerðum, sem
voru hugsaðar sem umræðugrund-
völlur eins og' tíðkast í þeim ríkis-
stjómum þar sem heilindi eru. Það
var spaugilegt um kvöldið að hlusta
á Jón Baldvin í sjónvarpinu, þegar
hann tók sérstaklega fram að for-
sætisráðherra hefði ekki lagt fram
tillögur heldur hugmyndir og kvart-
aði undan því, að hugmyndir forsæt-
isráðherra skyldu ekki útfærðar í
einstökum atriðum. Það átti eftir að
þjóta öðmvísi í þeim skjá nokkmm
dögum síðar.
Hinn 12. september lagði forsæt-
isráðherra fram útfærðar tillögur í
ríkisstjóminni, sem höfðu það að
markmiði að leggja gmnn að stöðug-
leika í efnhagslífinu og styrkja af-
komu atvinnuveganna, draga úr
verðbólgu og lækka vexti. Af því
tilefni hafði Dagur, málgagn Fram-
sóknarflokksins, eftirfarandi eftir
Steingrími Hermannssyni innan
gæsalappa: „Því miður er þetta ekk-
ert nema millifærsla sem ég hélt að
menn hefðu afskrifað í kringum
1960. Það er ekki samstaða um nið-
urfærsluna en ég er sannfærður um,
eftir að hafa lesið tillögumar, að
niðurfærsla er eina færa leiðin eða
a.m.k. sú leið sem vert er að reyna.
Sjálfstæðisflokkurinn hefur nú hafn-
að þeirri leið og mér finnst það satt
að segja svo sorglegt að horfa á
þessar tillögur að ég á varla orð.
„Þessi ummæli fengu vængi og flugu
á öldum ljósvakans um allt land.
Hinn 13. september lögðu kratar
fram breytingartillögur við tillögur
forsætisráðherra og Framsókn degi
síðar með tilheyrandi útleggingum í
íjölmiðlum. Eins og endranær voru
tillögumar á báðar síður við Sjálf-
stæðisflokkinn. Og svo var þess
krafist að forsætisráðherra sam-
ræmdi sjónarmiðin. Sama uppsetn-
ingin og í maí og í ótal, ótal skipti
önnur. Og nú dregur senn að loka-
kaflanum.
Sáttatillaga
forsætisráðherra
Sú mynd sem Steingrímur Her-
mannsson og Jón Baldvin drógu upp
af tillögum forsætisráðherra var
ófögur: Hærri vextir og meiri verð-
bólga, verri staða atvinnuvega og
heimila, en þeir vildu allt hið gagn-
stæða. Við þessi skilyrði lagði for-
sætisráðherra fram sáttatillögu sína
og verður nú gerð grein fyrir helstu
atriðum hennar og þeirri hugsun sem
Iá til grundvallar.
Framsóknarmenn lögðu áherslu á
bætta stöðu sjávarútvegs og ullar-
iðnaðar, sem átti að Ieysa með milli-
færslum. Við sjálfstæðismenn gát-
um ekki fallist á þá miklu fjármagns-
flutninga, sem slíkri leið fylgdi, enda
gagnaðist hún ekki nema hluta at-
vinnulífsins. Þess vegna lagði for-
sætisráðherra til almenna leið, sem
gagnaðist atvinnulífínu í heild og
styrkti stöðu iðnaðarins gagnvart
innflutningnum. Hún var fólgin í því
að lækka gengið um 6% um leið og
lögð var áhersla á lækkun vaxta
með skírskotun til samþykktar ríkis-
stjómarinnar frá því í ágúst um inn-
grip Seðlabanka ef nauðsyn krefði.
Jaftiframt var gert ráð fyrir greiðsl-
um úr verðjöfnunarsjóði fiskiðnaðar-
ins vegna frystingarinnar og rækju-
framleiðenda.
Kratar höfðu lagt höfuðáherslu
á, að aðgerðimar hefðu ekki verð-
bólguáhrif í för með sér og ítrekað
lagt til hækkun tekjuskatts. Til að
koma til móts við þessi sjónarmið
lagði forsætisráðherra til að lækka
matarskattinn en hækka tekjuskatt
til þess að eyða verðlagsáhrifunum
og bæta ríkissjóði telqumissinn. Það
vom mjög eðlilegar tillögur í þessari
stöðu sem höfðu það ekki síst til
síns ágætis að rétta hlut þeirra sem
munnana hafa flesta til að fæða en
færa byrðamar yfir á þá, sem meiri
hafa tekjumar.
Persónugervingar
matarskattsins
Nú er nauðsynlegt að riíja upp
að bæði Steingrímur Hermannsson
og Jón Baldvin fundu mjög að því
eftir fund ríkisstjómarinnar 8. sept-
ember sl. að tillögur forsætisráð-
herra skyldu ekki vera útfærðar í
einstökum atriðum. Sjálfsagt var að
mæta þessari gagnrýni með því að
lokatillögur forsætisráðherra yrðu
útfærðar í einstökum atriðum en
jafnframt lögð áhersla á, að þær
væm ekki úrslitakostir heldur til
umræðu og efnislegrar meðferðar.
Vegna þeirra breytinga, sem vörð-
uðu skattheimtuna sérstaklega,
kynnti forsætisráðherra íjármála-
ráðherra tillögumar fyrst. Það er
auðvitað algjörlega út í hött og
hreinn útúrsnúningur að í því felist
ódrengskapur að Sjálfstæðisflokkur-
inn hafi skoðun á skattamálum.
Hin harkalegu viðbrögð fjármála-
ráðherra og utanríkissráðherra em
óskiljanleg nema forsagan sé höfð í
huga en skýrir raunar margt, sem
enn liggur í láginni eða er smám
saman að koma upp á yfirborðið.
Verstur var þó frasinn um
hnífsstunguna. Ef tillögur sjálfstæð-
ismanna vom hnífsstunga í bak fjár-
málaráðherra er saklaust að spyija,
hvemig bak landbúnaðarráðherrans
lítur út eftir það sem á undan er
gengið í viðskiptum íjármálaráðu-
neytis og landbúnaðarráðuneytis.
SERSTAKT SEPTEMBERTILBOÐ:
Allir eigendur spariskírteina sem koma með þau til innlausnar hjá
þjónustumiðstöð VIB í september geta nýtt sér eftirfarandi sértilboð:
Velkomin í þjónustumidstöð fyrir
eigendur spariskírteina í Reykjavík.
VIB
VERÐBRÉFAMARKAÐUR IÐNAÐARBANKANS HF
Ármúli 7, 108 Reykjavík, Sími 68 15 30
1. 2.
Sérstakur verðbréfareikn- Átta síðna mánaðarfréttir
ingur opnaður þér að kostnaðarlausu. Þjónusta án endurgjalds á þessu ári. með upplýsingum nm verðbréf, spariskírteini, hlutabréf, lífeyrismál og
efnahagsmál.
3.
Sérstakur ráðgjafi sem veitir
þér persónulega þjónustu.
Halldór Blöndal
„Verstur var þó frasinn
um hnífsstunguna. Ef
tillögur sjálfstæðis-
manna voru
hnífsstunga í bak Qár-
málaráðherra er sak-
laust að spyrja, hvernig
bak landbúnaðarráð-
herrans lítur út eftir
það sem á undan er
gengið í viðskiptum
Qármálaráðuneytis og
landbúnaðarráðuneyt-
is.“
Og hvað eigum við þá að kalla til-
lögu Framsóknar um 500 millj. kr.
skatt á Reykvíkinga eða síendur-
teknar kröfur krata um skattahækk-
un hér eða skattahækkun þar í stað
þess að draga úr ríkisgjöldunum?
Það hvarflar ekki að nokkmm
manni, að slíkar tillögur séu að-
gengilegar fyrir Sjálfstæðisflokkinn.
Steingrímur Hermannsson er bú-
inn að taka upp gömlu plötuna, sem
hann spilaði yfir Svavari Gestssyni
eftir að ríkisstjóm dr. Gunnars Thor-
oddsens hafði látið af störfum. Allt
sem þeirri stjóm mistókst var Sva-
vari að kenna, annað Steingrími að
þakka. Steingrímur er búinn að vera
í ríkisstjóm síðan 1978. Allan þenn-
an tíma hefur hann átt ráð undir
rifi hveiju til að koma böndum á
verðbólguna og jafnan hefur verð-
bólgan verið jafnlaus í böndunum
og áður. í þessum efnum svipar
Steingrími til Sölva Helgasonar,
þegar hann reiknaði bamið í vinnu-
konuna og reiknaði það svo úr henni
aftur.
Nýtt hræðslubandalag’
Ég hef áður rakið í Morgunblað-
inu skrif málgagns Alþýðuflokksins
um það, sem hefur verið að gerast
á bak við tjöldin síðustu vikumar.
Sl. föstudag var heilsíðuviðtal við
Steingrím Hermannsson í helgar-
málgagni Alþýðuflokksins og opnu-
viðtal í helgarmálgagni Alþýðu-
bandalagsins. í báðum þessum við-
tölum talar Steingrímur um minni-
hlutastjóm og hefur síðan staðfest
í sjónvarpi að viðtöl við stjómarand-
stöðuna hafi átt sér stað. Það er því
deginum ljósara, að engu hefði skipt
hvaða tillögur forsætisráðherra hefði
lagt fram á ríkisstjómarfundinum
sl. laugardag, enda var óþolið svo
mikið hjá þeim kumpánunum
Steingrími Hermannssyni og Jóni
Baldvin að þeir slitu stjómarsam-
starfinu áður en forsætisráðherra
hafði lagt tillögumar formlega fyrir
í ríkisstjóminni. Allt minnir þetta á
atburðarásina og stjómarslitin 1956,
— gamla hræðslubandalagið þá er
fyrirmynd nýja hræðslubandalagsins
nú. Þá eins og nú var formaður Sjálf-
stæðisflokksins forsætisráðherra. Þá
vom ráðherrar Framsóknar í bak-
tjaldamakki með krötum fram á
síðustu stund, en létu á engu bera
í ríkisstjóminni. Þá eins og nú var
ný ríkisstjóm á teikniborðinu og
FYamsókn og kratar litu á sig sem
einn þingflokk undir forsæti Fram-
sóknar. Þeir sem fylgst hafa með
sjónvarpsfréttum og blaðaskrifum
síðustu daga sjá, að líkingin er full-
komin.
Höfundur er varaformaður þing-
flokks Sjálfstæðisflokks.