Morgunblaðið - 08.04.1993, Qupperneq 19

Morgunblaðið - 08.04.1993, Qupperneq 19
MORGUNBLAÐIÐ FIMMT|J.DAGUR 8. APRÍL 1993 nýrri tímum varð landslagið algengt í trönumálverki sem bein tjáning og náði vafalaust hámarki sínu með Impressjónistunum. Á þesari öld hefur landslagið svo gengið í gegn- um ný þróunarstig t.d. með tilkomu Land Árt, en sú liststefna getur trauðla talist fersk uppgötvun í list- inni, þótt heimspekin á bak við hana sé kannski ný, -frekar æva- forn gjörningur í nýjum búningi. Á allra síðustu tímum hafa menn uppgötvað, að vilji þeir sjá hreint og ómengað landslag, er það kannski hvergi að finna nema í landslagsmálverki fyrri alda og framan af þessari öld. Iðnbyltingin hefur séð fyrir því með tilkomu síma- og rafmagnsstaura, verk- smiðja, orkuvera og hvers konar iðnaðar í dreifbýlinu. Það má því segja að framfarir hafi á sér tvær hliðar og tvö andlit, og þannig hef- ur ekki einungis ótal lífverum verið útrýmt, heldur hefur einnig orðið stórfelld röskun á landslagi víðast hvar og oftar en ekki fyrir vanþekk- ingu og fyrirhyggjuleysi. Jafnvel Þingvellir voru um sumt frábrugðn- ir því sem nú er, fyrir einungis nokkrum áratugum, og þó á þetta að heita ómengað land, sem það er alls ekki í strangasta skilningi þessa orðs. Lítum á hina miklu Heklumynd Ásgríms Jónssonar, en hún er ekki aðeins mikilfenglegt málverk, held- ur er yfir henni einhver upphafín kyrrð og friður ómengaðs lands- lags. Menn eiga erfitt með að fyll- ast ekki fortíðarþrá er þeir standa frammi fyrir henni, og svo er raun- ar um fleiri myndir á sýningunni er tjá stórbrotna fegurð ósnortins og óflekkaðs landslags. Og eftir því sem mannanna verk menga náttúr- una meira, því verðmætari verða þessar gömlu landslagsmyndir, bæði sem heimild og listræn túlkun umhverfisins. Landið sjálft var líka meira ævintýri, er vegakerfið var frumstætt og háheiðarnar enn óruddar, þannig að ekki var hægt að komast á suma afskekkta staði nema á hestum, og þótt framfarir séu af hinu góða, ber að fara með gát að viðkvæmri náttúrunni. Manninum er nefnilega hollt að líta einnig á málin frá fleiri sjónarhorn- um en snýr að tímalegri velferð. Einungis fyrir þessar staðreyndir tel ég framkvæmdina að Kjarvals- stöðum mjög tímabæra, auk þess sem hún er góð tilbreyting frá sýn- ingum sem hafa verið í húsinu und- anfarið og eiga að tjá nútímalegri viðhorf. En með sama framhaldi, verða nútímaleg viðhorf jafnvel af- stætt hugtak í myndlistinni eins mjög og leitað er til fortíðarinnar, auk þess sem almennum fegurðarhugtök- um hefur verið umbylt. Jafnvel hnoði og glingurlist hefur verið lyft á stall og blygðunarleysinu um leið. Það væri hægt að rita langt mál um sýninguna og nálgast hana frá ólíkum hliðum, því að hún hreyfir við svo mörgu í skoðandanum, en ég kýs hér öðru fremur að vekja athygli á merkilegum viðhorfs- breytingum til landslags og eldri listar. Má jafnvel halda því fram, að sýningin „Draumurinn um sum- arnóttina“ hafí átt þátt í umtals- verðri viðhorfsbreytingu til vissrar tegundar landslagsmynda og norr- ænnar myndlistar um leið. Tekist hefur að safna saman margt ágætra myndverka, en þó orkar val á mynd- um einstakra málara tvímælis, því að hér eru öndvegisverk sumra málara á móti miðlungsverkum annarra. Það er hins vegar rétt afstaða að sýna jafn yfirgripsmikið úrval, sem er í samræmi við sagn- fræðilega nauðsyn, en þá saknar maður nokkurra málara eins og t.d. Einars Jónssonar frá Fossi, Jóhanns Briem, og Magnúsar Á. Árnasonar. Mér hefur þótt athyglisvert að ræða við yngri kynslóðir.listamanna um þessa sýningu, því að viðhorf þeirra er um margt'mjög svo frá- brugðið hinna eldri og jafnframt umburðarlyndara. Þannig eru sumir mjög hrifnir af myndum Guðmund- ar frá Miðdal, og telja hann mjög vanmetinn málara. Þannig breytist listasagan ósjálfrátt og hér eru það tímarnir sjálfir sem eiga hlut að máli, en engin heimatilbúin sagn- fræði. Þá er með sanni annað mat á myndum Kristins Péturssonar, en t.d. hjá ungum á áttunda áratugn- um. Og þótt deila megi um valið á myndum Júlíönu Sveinsdóttur- var yngsta kynslóð listamanna mjög hrifin af þeim og þá einkum lita- meðferðinni, en mörgum þótti hún einmitt dauf og þunglyndisleg hér áður fyrr. Svo er ekki er úr vegi að geta þess að kunnur framúr- stefnulistamaður, Milan Kunc að nafni, er hingað kom á sl. ári heill- aðist af list Gunnlaugs Blöndal. Að sjálfsögðu byijar sýningin á verkum Þórarins B. Þorlákssonar, sem var mun merkilegri málari en margur gerði sér ljóst, en val mynda hans hefði mátt vera betra. Ljóst má vera, að það var hörmulegt slys að þessi maður skyldi ekki geta helgað sig málaralistinni, og þurfa að vinna fyrir sér með teikni- kennslu og verða svo skólastjóri Iðnskólans. Saga íslenzkrar mál- aralistar hefði sennilega orðið önnur og jarðtengdari, ef hann í stað þess hefði verið gerður að prófessor og forstöðumanni fagurlistaskóla. Slíkar stofnanir þurfa ekki að vera ýkja viðamiklar, en teljast til grunn- viðar hvers menningarþjóðfélags. Minni á að fagurlistaskólinn í Osló var í 4 kennslustofum í bakhúsi, er við Guðmundur Erró stunduðum þar nám, en þó gömul, virt og víð- kunn stofnun. Kyrrðin og blíðan einkennir myndir Þórarins eins og raunar hinna brautryðjendanna í upphafi ferils þeirra, og hér komu til bæði rómantíska stefnan og táknhyggjan. Þetta speglast eink- um í málverkum Ásgríms og Kjar- vals, sem urðu fyrir mjög sterkum áhrifum frá táknhyggjunni, en hins vegar var það úthverfa innsæið, formið og myndbyggingin sem Jón Stefánsson lagði útaf. Kynslóðirnar sem á eftir fylgdu urðu eðlilega fyrir miklum áhrifum frá brautryðjendunum, en hver á sinn hátt. Hefði maður gjarnan ósk- að þess að þeir Jón Engilberts, Gunnlaugur Scheving, Þorvaldur Skúlason og Snorri Arinbjarnar hefðu málað svolítið meira í hreinu landslagi, en allir urðu þeir fyrir áhrifum af nýjum straumum í list- inni, sem gerðu manninn að stærra atriði á myndfletinum. Finnur Jóns- son og Kristín Jónsdóttir eru vel kynnt á þessari sýningu og einnig Sveinn Þórarinsson, en hins vegar hefur Jón Þorleifsson gert mun betri verk að mínu mati. Þeir Brynj- ólfur Þórðarson, Eggert E. Laxdal og Kristján H. Magnússon urðu allir skammlífír en voru athyglis- verðir málarar, svo sem sér stað á sýningunni. Málverkið Þórólfsfell eftir Eyjólf J. Eyfells vakti dijúga athygli mína fyrir það hve hún er nákvæmt máluð og einnig Þórðar- höfði eftir Guðmund Thorsteinsson. Þá eru ótaldir Gísli Jónsson, Frey- móður Jóhannson, Ásgeir Bjarn- þórsson, Tryggvi Magnússon og Ólafur Túbals, sem voru allir af annarri gráðu en þeir sem taldir hafa verið upp, en áttu sér sína aðdáendur. Þó að framtakið sé gott hefði verið æskilegt að vanda enn meira til sýningarinnar, því að þrátt fyrir mörg mjög góð verk, virkar hún á köflum full samhengislaus. Gefín hefur verið út vel hönnuð og vegleg sýningarskrá með mörgum litmynd- um, sem unnin var í prentsmiðjunni Odda, en litgreining þeirra sýnist mér dálítið hnökrótt einkum hvað varðar mynd Sveins Þórarinssonar „Herðubreið". Sjónvarpið og Hrafn eftir Björn Bjarnason Innan opinberra stofnana, einkum þeirra, sem búa við einokunaraðstöðu skapast oft það andrúmsloft, að starfsmenn þeirra telja stofnanirnar hafnar yfir alla gagnrýni og það kunni beinlínis að vera hættulegt fyrir starfsöryggi sitt ef fundið er að rekstri stofnananna. Reynsla ann- arra þjóða sýnir, að stofnanir sem lenda í þessu ferli eru oftar en ekki á feigðarbraut. Annað hrörnunarein- kenni á opinberum stofnunum er, að starfsfólk þeirra tekur til við að líta á sig sem ómissandi og í raun eigend- ur þeirra og einu talsmenn með rétt viðhorf. Þeir sem láta önnur sjónar- mið í ljós taka oft mikla áhættu og kunna beinlínis að verða lagðir í ein- elti. Þetta er ekki síst alvarlegt, ef viðkomandi stofnun vinnur að skoðanamyndun. Við alþingismenn vorum minntir á viðhorf ýmissa úr hópi starfsfólks sjónvarpsins sl. mánudag, þegar umræður voru utan dagskrár á Al- þingi um tímabundna ráðningu Hrafns Gunnlaugssonar í starf fram- kvæmdastjóra stofnunarinnar. Nokkrir starfsmenn sjónvarpsins komu á þingpalla með Ögmundi Jón- assyni, formanni BSRB, og höfðu þeir fyrirmæli forseta Alþingis að engu, þegar þeir voru ítrekað ám- inntir um að trufla ekki störf þing- manna með lófaklappi eða bauli. Það er kannski til marks um sómatilfinn- ingu á fréttastofu sjónvarps að þetta ámælisverða framferði áheyrenda var vendilega klippt á brott, þegar fréttastofan sýndi myndir af umræð- unum á Alþingi kl. 20 á mánudags- kvöld. Fréttin gaf hins vegar ekki rétta mynd af andrúmsloftinu í þing- salnum þessa síðdegisstund og þeirri óvirðingu sem pallagestir sýndu Al- þingi íslendinga. Þröngsýn hagsmunagæsla Hið ámælisverða varðandi stöðu Hrafns Gunnlaugssonar gagnvart Ríkisútvarpinu er að útvarpsstjóri skuli hafa rekið Hrafn úr starfi dag- skrárstjóra fyrir að segja skoðun sína í sjónvarpsumræðuþætti um sjónvarp ríkisins, þar sem Hrafn sat fyrir svör- um sem dagskrárstjóri. í því felst ótrúleg þversögn að yfirmaður stofn- unar sem nærist hvað best á því, þegar í henni eru felldir dómar um menn og málefni, skuli ekki virða málfrelsið meira en brottrekstur Hrafns sýndi. Dómar hér á landi fyrir meiðyrði þykja yfírleitt vægir - varla er unnt að fá þyngri dóm fyrir orð sín en þann að missa starf sitt vegna þeirra. Eg hef oftar en einu sinni lesið útskrift af hinum umdeilda þætti með Hrafni Gunnlaugssyni og sé ekki neitt í honum sem er brott- rekstrarsök. Á hinn bóginn kynnir Hrafn ýmsar róttækar hugmyndir. Hann segir meðal annars á einum stað: „Einu sinni voru setjarar þeir sem þurftu að setja allar greinar sem blaðamenn gerðu. í dag setja blaða- menn þetta inn. Þama eru að verða breytingar. Vandinn við stofnun eins og þessa er fyrst og fremst sá að hér myndast ákveðnir gamalgrónir starfshópar sem líta á hveija breyt- ingu og hveija nútímatækni sem beinlínis tilræði við sig. Og þetta þarf að yfirvinna, þessu þarf að snúa við. Menn þurfa að ... verða að skilja það að breytingarnar eru ekki settar þeim til höfuðs heldur til þess að bæta dagskrárgerðina." Á öðrum stað segir hann:„Það má ekki vera þessi eilífa hræðsla við breytingar þannig að menn hugsi bara um það eitt að halda í sinn stól. Menn verða að vera tilbúnir að skipta um störf og taka við nýrri tækni, og það mun ég leggja mikla áherslu á.“ Þegar ég starfaði sem blaðamaður hér á þessu blaði kynntist ég hluta þeirrar umbyltingar sem orðið hefur í allri tækni við vinnslu dagblaðs. Ég átti þess einnig kost oftar en einu sinni að sýna útlendingum, hvernig Morgunblaðið stóð að vígi í þessu efni. Var oft ástæða til að fyllast stolti í slíkum kynnisferðum, ekki síst þegar rætt var um þá víðsýni íslenskra prentara að snúast ekki gegn byltingunni heldur gerast virk- ir þátttakendur í henni. Þar voru þeir að ýmsu leyti í fararbroddi á alþjóðavettvangi og má minna á, að um bresk dagblöð var umsáturs- ástand í fyllstu merkingu þess orðs, þegar tæknin hélt innreið sína þar með fullum þunga. Páls Péturssonar, formanns þing- flokks framsóknarmanna, er ekki oft getið í sambandi við breytingar eða framfarir í sjónvarpsrekstri. Þó vakti Eiður Guðnason, umhverfisráðherra og fyrrverandi sjónvarpsfréttamað- ur, máls á því í umræðum á Alþingi fyrir nokkru, að hann hefði fyrst séð Pál, þegar þingmaðurinn var á leið í sjónvarpsþátt til að andmæla lita- sjónvarpi á íslandi. Það er ef til vill tímanna tákn að starfsfólk sjón- varpsins fagnaði Páli mest á þingp- öllunum sl. mánudag? Fjármálastjórn gagnrýnd I hinum umdeilda sjónvarpsþætti vék Hrafn Gunnlaugsson einnig að íjármálastjórn Ríkisútvarpsins. Eru þau ummæli hans athyglisverð í ljósi þess að nú hafa andstæðingar ráðn- ingar hans beint athyglinni að fjár- málahlið hennar og samningum sem Hrafn hefur gert sem kvikmynda- framleiðandi og leikstjóri við menntamálaráðuneytið og sjónvarp- ið. í þættinum bendir Hrafn á að er- lendis séu miðstýrðar íjármáladeildir í útvarpsfyrirtækjum taldar tíma- skekkja. Slík deild hafi til dæmis verið lögð niður nýlega í Danmörku og hið sama hafi verið gert í öðrum löndum. Hann segir síðan: „Og ég held að það sé það sem hljóti að koma hér, og það verði að gerast. Það er að segja þessi stóra stofnun, sem er [með] þessa miklu yfirbyggingu, að hún nái að brotna niður i einstakar deildir, sem séu ábyrgar fyrir sínum rekstri, vegna þess að hættan er alltaf þessi að einn Björn Bjarnason stjóri ræður aðstoðarmann, aðstoðar- maðurinn ræður sér ritara og svo framvegis og framvegis. Og fjölgun- in verður alltaf meiri á toppnum." Hafi menn efast um réttmæti þessara orða hlýtur að minnsta kosti að draga úr þeim vafa þegar fréttir berast nú um að útvarpsstjóri hafi ráðið sér mann til aðstoðar á toppn- um. Hrafn Gunnlaugsson dró í efa að það hefði verið hagkvæmt fyrir Rík- isútvarpið að reisa stórhýsið við Efstaleiti. Hann benti á að þar stæðu tvö stór myndver og þau yrði kannski aldrei notuð, af því að tæknin hefði gert þau úrelt. Hann sagði enn frem- ur: „Og það er svona ýmislegt í fjár- festingum stofnunarinnar sem mætti skoða, og ég er ekkert viss um að leiðin til að auka innlenda dagskrá eða auka umsvif þessarar stofnunar sé alltaf að hækka afnotagjöldin. Eg held það mætti jafnvel lækka afnota- gjöldin en breyta rekstrarforminu og skoða reksturinn alveg frá rótum og fá samt miklu meira innlent efni.“ ________________________19 Bæjarstjóri kærir Bylgj- una til siða- nefndar blaðamanna Akranesi. FRÉTTASTOFA útvarpsstöðvar- innar Bylgjunnar hefur verið kærð til siðanefndar Blaða- mannafélags Islands vegna frétt- ar af sjóslysum við Akranes 17. mars sl. það er bæjarstjórinn á Akranesi, Gísli Gíslason, sem kærir. Gísli Gíslason vildi lítið tjá sig um málið en staðfesti að hann hafi sent umrædda kæru. í fréttatíma Bylgjunnar þennan dag voru nöfn bátanna sem þarna fórust nefnd aðeins um klukkustund eftir að slysin urðu. Þá hafði ekki náðst í aðstandendur þeirra sem létust. Gísli telur þennan framgang frétta- mannanna og útvarpsstöðvarinnar vítaverðan. Slík tíðindi þurfi að færa með eins mikilli nærgætni og virðingu og hægt er. Flumbrugang- ur og óðagot fjölmiðla í þessu efni getur haft í för með sér skaða og varað í minningu aðstandenda um langa tíð. Gísli Gíslason segir „að svona mál hafí oft komið upp áður, en þrátt fyrir áminningar virðist ganga treglega fyrir fjölmiðla að draga nauðsynlegan lærdóm af reynsl- unni. Af þeim sökum sé ekki kom- ist hjá því að kæra Bylgjuna til siða- nefndarinnar fyrir ósmekklegan og óábyrgan fréttaflutning af um- ræddu slysi“, sagði Gísli að lokum. - J.G. Fyrir að láta þessar skoðanir í ljós var Hrafn Gunnlaugsson einfaldlega rekinn fyrirvaralaust frá sjónvarpi ríkisins. Það er fráleitt að afsaka brottreksturinn með því að vísa til ummæla sem Hrafn lét falla um vini sína, því að undir lok þáttarins sagði hann: „Mér fannst meira spennandi að koma hingað heim og fást við þessa stofnun, þó að menn hafi lýst henni að sumu leyti svona hroðalega í kvöld, þá þykir mér vænt um hana og hef gaman að því að vinna héma og mér finnst það spennandi. Hér er fólk sem ég þekki, hér eru vinir mínir, eins og svo hefur verið talað mikið um hér í kvöld.“ Stjórnarhættir Hrafn Gunnlaugsson er umdeildur maður og hann hefur oft gengið fram af mörgum. Sumir eru vafalaust þeirrar skoðunar að listamenn eigi ekki að vera í stjórnunarstöðum; snilligáfa þeirra nýtist betur á öðrum vettvangi. Hitt er fráleitt að halda því fram að vegið hafí verið að stjóm- skipun íslenska ríkisins með því að menntamálaráðherra setti Hrafn Gunnlaugsson í starf framkvæmda- stjóra sjónvarpsins. Það er alrangt. Vonandi fær Hrafn hins vegar tæki- færi til að sýna hvað í honum býr í þessu starfi og getur hmndið ein- hveiju af því í framkvæmd, sem hann kynnti í sjónvarpsþættinum fræga. Raunar kann framtíð sjón- varpsrekstrar á vegum ríkisins að ráðast af því að skynsamlega sé á málum haldið á þessum miklu breyt- ingatímum. Ríkisútvarpið býr í vernduðu umhverfi afnotagjaldanna og alls ekki sjálfgefíð að sú skipan vari um aldur og ævi. Þeir sem vilja í alvöru velta fyrir sér lýðræðislegum stjórnarháttum, mannréttindum og siðrænum sjónar- miðum varðandi síðustu atburði í sögu Ríkisútvarpsins ættu að beina athygli sinni að málfrelsinu, einum helgasta rétti borgara í lýðræðisríki. Ríkisútvarpið og rekstur þess er alls ekki hafinn yfir gagnrýni, þótt starfsmenn stofnunarinnar bregðist illa við henni og hiki ekki við að nota aðstöðu sína innan hennar til að láta vandlætingu sína í ljós. Höfundur er þingmaður Sjálfstæðisflokksins í Reykjavík.
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92

x

Morgunblaðið

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.