Morgunblaðið - 20.03.1998, Page 8

8 FÖSTUDAGUR 20. MARZ 1998
MORGUNB LAÐIÐ
FRÉTTIR
ÞAÐ væri stíll yfír heimkomunni og leysti margan skriffínnskuvandann ef Davíð kæmi á selnum
eins og Sæmundur forðum ...
Uppgjör á söfniminni Samhugur í verki
Tæplega 300 milljónir
frá 40 þúsund aðilum
GENGIÐ hefur verið frá reiknings-
skilum um landssöfnunina Samhugur
í verki sem efnt var til fyrir fórnar-
lömb náttúruhamfara eftir snjóflóðið
á Flateyri í október 1995. Bætur og
önnur framlög, sem greidd voru af
söfnunarfé, námu samtals 245,5 millj.
kr. Samkvæmt skýrslu sjóðsstjómar-
innar nam landssöfnunin samtals
293,5 millj. kr. Var hér um að ræða
framlög frá u.þ.b. 40.000 einstakling-
um, fyrirtækjum og stofnunum hér á
landi auk þess sem framlög bárust frá
öðmm þjóðum. Stærstu framlögin er-
lendis frá komu frá Færeyjum 27,1
millj. kr. og frá Grænlandi 3,8 millj.
kr. en þau framlög vom ætluð til sér-
stakra verkefna á Flateyri. Við söfn-
unarfé bættust vaxtatekjur að upp-
hæð tæplega 5,8 millj. kr. svo að til
ráðstöfunar vom rúmlega 299 millj.
kr.
í fréttatilkynningu segir að sjóðs-
stjóm sú sem skipuð var til að ákveða
bótagreiðslur til tjónþola vegna snjó-
flóðanna á Flateyri, hafí fyrir nokkm
lokið starfí sínu og skilað frá sér end-
urskoðuðum reikningsskilum.
Heildarbætur og framlög sem
greiddust af söfnunarfé skiptust
þannig að 200,3 milij. kr. vom greidd-
ar til 180 einstaklinga og fjölskyldna,
og greiðslur til samfélagslegra verk-
efna námu rúmlega 45 millj. kr.
Hæstu greiðslumar til samfélags-
legra verkefna vom 27,1 millj. kr. til
byggingar ieikskóla á Flateyri þ.e.
söfnunarfé Færeyinga og 3,8 millj.
kr. söfnunarfé Grænlendinga sem
varið var til nokkurra verkefna á
Flateyri samkvæmt tillögu hrepps-
nefndar Flateyrarhrepps.
Af öðmm samfélagslegum stuðn-
ingi má nefna framlag til Björgunar-
sveitarinnar Sæbjargar, kirkjugarðs-
ins á Flateyri, minningarreits um þá
sem fómst í snjóflóðinu, minjasafns-
ins á Flateyri, Gmnnskólans í Önund-
arfírði, íbúasamtaka Önundarfjarðar,
íþróttafélaganna Grettis og Önundar
og til starfsemi Brynjubæjar á Flat-
eyri.
Þeir sem störfuðu við söfnunina,
sjóðsstjórnina og endurskoðendur
þáðu ekki laun fyrir störf sín og út-
lagður kostnaður vegna sjóðsstjóm-
arinnar var greiddur af þeim sem til-
nefndu menn í stjórnina. Utlagður
kostnaður af söfnunarfé nam 116 þús.
kr.
Eftirstöðvar söfnunarfjárins nema
um 53,6 millj. kr. Að frumkvæði
þeirra sem stóðu að söfnuninni þ.e.
fjölmiðlanna, Rauða kross Islands og
Hjálparstofnunar kirkjunnar renna
eftirstöðvamar í sjóð sem vera skal
tiltækur fyrir fórnarlömb náttúm-
hamfara. Verður sjóðnum sett sér-
stök skipulagsskrá.
Reikningsskilin um söfnunina eru
endurskoðuð af KPMG Endurskoðun
hf.
„Sjóðsstjómin sem nú hefur lokið
stai-fi sínu kemur hér með á framfæri
þakklæti til hinna fjölmörgu sem
lögðu fram fé til landssöfnunarinnar
innan lands og utan en í starfi sínu
hefur sjóðsstjórnin oftsinnis orðið vör
við þakkarhug þeirra sem notið hafa
góðs af örlæti gefendanna," segir í
fréttatilkynningu.
Doritos snakk, 3 teg. Skólaskyr, 3 teg. Kraft uppþvottalögur 1/2 Itr. Freyju staurar, 2stk
Allir dacjar^eru tilboðsdagarjijá okkur
I LEIÐinNI HEIM • UM LAND ALLT
Ráðstefna um stjórnarskrárþróun
Eftirlit dómstóla
med löggjöf sam-
ræmist lýðræðinu
Eivind Smith
Eftirlit dómstóla með
löggjöf einstakra ríkja
hefur færzt í vöxt í Evrópu
á undanfórnum ámm. Sum
ríki hafa komið sér upp sér-
stökum stjórnlagadómstól-
um sem hafa síðasta orðið
um það hvort lög sem þjóð-
þing viðkomandi lands set-
ur eru lögmæt og standast
stjórnarskrá eða ekki.
Þetta ástand kallar á þá
spurningu hvað verði um
grundvallargildi lýðræðis-
ins: Era það ekki hinir
þjóðkjörnu fulltrúar sem
eiga að taka endanlegar
ákvarðanir um þær reglur
sem þjóðinni ber að fara
eftir en ekki stjórnvalds-
skipaðir embættismenn,
dómarar?
Þetta er ein þeirra
spurninga sem Eivind
Smith, prófessor í stjórnlagarétti
við Óslóarháskóla, hefur leitazt
við að svara í rannsóknum sínum.
Hann heldur erindi í dag á ráð-
stefnu sem haldin er í Reykjavík á
vegum Norræna sumarháskólans
(NSU) um norræna stjómlaga-
þróun og tengsl þennar við það
sem hefur verið að gerast á því
sviði í Þýzkalandi. Erindi Smiths
ber titilinn „Lýðræði og stjórn-
lagaeftirlit" (Democracy and
Constitutional Control).
Fyrir komu sína til Islands fékk
Morgunblaðið Smith til að út-
skýra umfjöllunarefni sitt í stuttu
máli.
„Málið snýst um lýðræðislega
löghelgun eftirlits dómstóla með
löggjöf. Þingmennirnir em jú
kjömir af þjóðinni, en dómararnir
ekki. Þess vegna em uppi efa-
semdir um að slíkt eftirlit með
löggjöf samræmist lýðræðisreglu,
en að fullyrða að þetta eftirlits-
hlutverk dómstóla sé ólýðræðis-
legt gengur of langt að mínu mati.
Slíkar fullyrðingar byggjast á
röngum skilningi á því í hverju
grundvallarhugmyndir lýðræðis-
ins og þrískiptingar ríkisvaldsins
felast.
Á Norðurlöndum er sterk hefð
fyrir því að löggjöf fylgi vilja hins
pólitíska meirihluta hverju sinni.
Þannig er tilhneiging til þess að
einfalda hugmyndina um lýðræðið
með því að leggja það að jöfnu við
stjórn meirihlutans. Þess vegna er
allsterk tilhneiging fyrir hendi í
þá vem að halda að eftirlit dóm-
stóla með ákvörðunum meirihlut-
ans sé ólýðræðislegt.“
- En í réttlátu lýðræðiskerfí felst
fleira en „alræði meirihlutans"?
„Já. Röksemdafærsla mín bygg-
ist einmitt að hluta til á þessu; að
sýna fram á að sú regla, að meiri-
hlutinn ráði, sé ágæt út af fyrir
sig, en hún megi ekki vera sú eina
sem farið sé eftir við lýðræðislega
ákvarðanatöku. Það
verður að taka tillit til
minnihlutahópa og ekki
sízt einstaklinganna
sjálfra, sem eiga að
geta gert tilkall til þess
að ekki séu brotin á
þeim stjómarskrárbundin grund-
vallarréttindi.
Ef maður leyfði meirihlutanum
að ráða algerlega yfir minnihlut-
anum án þess að hann eigi sér
málskotsrétt getur falizt takmörk-
un á lýðræðinu í því.
Kjami vandamálsins við eftirlit
dómstóla með löggjöf frá lýðræðis-
kenningarlegu sjónarmiði er
spumingin um hver eigi að eiga
síðast orðið: hinir þjóðkjömu full-
trúar eða dómararnir. Flestir eiga
ekki í erfíðleikum með að sætta sig
við að dómaramir skeri úr um til-
► Eivind Smith, prófessor í
stjórnlagarétti við háskólann í
Ósló, er fæddur 1949. Doktors-
gráðu sína í lögfræði hlaut Smith
í Ósló, en hann ber jafnframt
heiðursdoktorsnafnbót sem há-
skólinn í Uppsölum sæmdi hann.
Hann hefur verið gestafyrirles-
ari í mörgum löndum og er ráð-
gjafi Evrópuráðsins í málefnum
er snerta sérsvið hans. Hann hef-
ur verið í forsæti margra ráð-
gjafarnefnda norsku stjórnarinn-
ar. Nú er hann formaður sérkip-
aðrar rannsóknamefndar norska
þingsins, sem rannsakar kreppu
sem varð í norska bankakerfinu.
Eftir Smith hafa birzt yfír 200
greinar og bækur um lögfræði-
leg málefni.
tölulega einfóld mál. En umdeild-
ara er hvort dómararnir eigi að
geta tekið stefnumarkandi ákvarð-
anir, sem leiða af sér pólitískar
skuldbindingai’ fyrir hið þjóð-
kjöma þing. Ég legg því mikla
áherzlu á að eftirlit dómstóla með
löggjöf í einu landi sé byggt á
stjómarskrá þess. Ef hinum þjóð-
kjömu fulltrúum þykir sér mis-
boðið með því að dómstóll hnekki
ákvörðun þeirra, þá geta þeir átt
síðasta orðið með því að breyta
stjórnarskránni. Það er ekki æski-
legt að slíkt eigi sér stað oft, en
möguleikinn á að vera til staðar."
- Þú segir að þetta sé þróun sem
eigi sér stað um alla Evrópu. Eiga
lýðræðis- og réttarkerfi Evrópu-
landa eftir þróast í samræmingar-
átt á næstu áratugum?
„Ég tel að það sem við höfum
talað um hér, eftirlit dómstóla með
löggjöf, muni færast í vöxt um alla
Evrópu og að því leytinu muni lýð-
ræðis- og dómskerfí þessara landa
þróast í þá átt að þau líkist meira
hvert öðm. Vægi mannréttinda-
verndar, hvort sem hún er byggð á
stjórnarskrá eða al-
þjóðasamningum, mun
aukast, og réttindi sem
samið hefur verið um í
alþjóðasamþykktum
munu í auknum mæli
verða færð inn í löggjöf
einstakra landa.
En skipulag og stofnanaleg upp-
bygging lýðræðis og réttarkerfís
þessara landa mun haldast ólík um
langan tíma; samræming þessara
kerfa eins og þau hafa þróazt í
samræmi við hefðir, sögu og að-
stæður á hverjum stað, í hverju
þjóðríki fyrir sig, mun ekki eiga
sér stað að neinu marki í fyrirsjá-
anlegri framtíð, þrátt fyrir að áhrif
yfirþjóðlegra stofnana á borð við
Evrópudómstólinn og Mannrétt-
indadómstólinn í Strassborg eiga
eftir að aukast."
Minnihlutinn
verður að eiga
málskots-
möguleika