Morgunblaðið - 23.04.1998, Síða 64

64 FIMMTUDAGUR 23. APRÍL 1998
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
Á degi
bókarinnar
SÚ SKIPAN hefur
komist á, að árlega sé
höfundaréttar minnst
um heim allan á sama
degi, 23. apríl, „degi
bókarinnar", eins og
hann er nefndur.
Gangast þá samtök
•—' þau, sem beita sér fyrir
aukinni vemdun höf-
undaréttinda og efl-
ingu þeirra, fyrir því,
hvert með sínum hætti
og eftir aðstæðum í
þjóðlöndunum, að
vekja athygli almenn-
ings jafnt sem stjóm-
valda á þeim þáttum
þessa réttindasviðs, sem helst
þarfnast úrbóta og styrkingar, jafnt
sem á öðram atriðum, sem verða
mega höfundum almennt til famað-
ar.
Öllum er þarft að leiða hugann að
þeim merku áföngum, sem smám
saman hafa unnist á sviði höfunda-
vemdar, allt frá því að upphafs-
skrefin vora stigin meðal nokkurra
vestrænna forystuþjóða í menning-
arefnum, fyrst á heimavettvangi en
síðan í samstarfi þjóða í millum,
m.a. með gerð viðamikilla aðlþjóða-
sáttmála, sem sumir hafa nú öðlast
staðfestingu alls þorra ríkja heims.
Ymsum fjölþjóðlegum stofnunum er
ætlað að fylgjast með framkvæmd
þessara sáttmála, þannig að reynt
sé að tryggja að löggjöf í aðildar-
ríkjunum sé í samræmi við sátt-
^ málana og veiti öllum höfundum
verndaðra hugverka a.m.k. tiltekna
lágmarksvernd - og helst langt um-
fram það. Engu að síður er það
sammæli þeirra, sem gerst til
þekkja, að þau spor, sem við blasa,
marki einungis upphaf langrar veg-
ferðar til ókunns áfangastaðar. Við-
urkennt er, að seint muni nást sáttir
um öll þau markmið, sem stefnt
skuli að með þessari löggjafarvið-
leitni, og enn síður um hvaða leiðir
séu greiðfærastar að þeim. Sann-
leikurinn er sá, að víða um heim á
höfundaréttur undir högg að sækja.
Sums staðar blasa við lögbrot og
ójöfnuður en hið sama
kemur einnig oft í ljós,
þegar skyggnst er und-
ir yfirborð stjórnkerfa
meðal ýmissa þjóða,
þótt það yfirborð kunni
stundum að virðast
slétt og fægt að lítt
könnuðu máli. Margur
myndi vafalaust segja,
að hér á landi séu höf-
undaréttarmálefni í
góðu horfi, að því er
best verði séð, og að öll
sú mikla framleiðsla
hugverka, sem hér er
við lýði, beri m.a. ljós-
an vott um að ekki
kreppi tilfinnanlega að
skapendum þeirra, hvorki um
frjálsræði til sköpunar né um ytri
aðbúnað. Rétt er það að nokkra
marki. Við búum t.d. við tjáningar-
frelsi, sem er varið með ýmsum
hætti í löggjöf okkar, þ.á m. í æðstu
réttarheimildinni, sjálfri stjómar-
skránni, og núgildandi höfundalög
okkar, sem að stofni til era frá 1972,
eru tvímælalaust vönduð lagasmíð,
Aldrei verður með réttu,
segir Páll Sigurðsson,
unnt að tala um fullvirk-
an höfundarétt.
sem stjómvöld hafa vissulega leit-
ast við að laga að breytilegum kröf-
um tímans.
En þegar grannt er skoðað, er
veruleikinn þó ekki svona einfaldur.
Löggjafinn þarf sífellt að vera á
verði, því að margvíslegar hættur
steðja að: Ný tækni á sviði upplýs-
inga og fjölmiðlunar - og síauknar
kröfur almennings til frjáls flæðis
hvers kyns hugmynda og óhefts að-
gangs að öllum þeim hugsmíðum,
sem tæknin á hverjum tíma ræður
við að dreifa - leiðir af sér sérstök
lögfræðileg vandamál, sem ekki hef-
ur reynst auðvelt að leysa svo að
öllum líki. Skulum við þá jafnframt
Páll Sigurðsson
SEGLAGERÐIN ÆGIR
EYJASLÓÐ 7 107 REYKJAVlK Sími 511 2203
Höfundur er verkamaður og á sæti
á lista Framboðs verkafólks.
vera þess minnug, að tæknimaður-
inn stendur venjulega a.m.k. feti
framar en stjórnmálamaðurinn eða
lögfræðingurinn og oftast er ekki
farið að leitast við að leysa ný
vandamál á sviði hugverkaréttar,
með viðeigandi löggjafarúrræðum,
fyrr en tjón hefur þegar orðið! Is-
lendingar standa frammi fyrir þess-
um staðreyndum og vanda eins og
aðrar þjóðir.
„Hugverkaheimurinn er með
vissum hætti landamæralaus. Þetta
hefur mönnum að sjálfsögðu lengi
verið ljóst varðandi hin bestu hug-
verk, sem eru því marki brennd að
þeirra verður notið hvar sem er
(eftir atvikum með viðeigandi aðlög-
un), án tillits til ríkjaskipunar,
tungu eða þjóðernis neytendanna.
En tæknin hefur síðan bætt um bet-
ur, því að alnetið virðir t.d. enga
múra eða hreppamörk! Þótt þessu
fylgi óneitanlega margir kostir,
augljósari en hér þurfi að rekja,
skapar þetta einnig bersýnilega
„hættur“ fyrir höfunda verndaðra
verka. Sannast sagna standa þeir
oft berskjaldaðir gagnvart þjófnaði
á verkum, sem dreift er með nýj-
ustu fjölmiðlum, og handhafar lög-
gjafarvalds og framkvæmdavalds í
ríkjum þeirra eiga í reynd iðulega
fá úrræði til að rétta hlut þeirra.
Hér hefur alþjóðleg samvinna síður
en svo skilað fullnægjandi árangri
til samræmdra varnaraðgerða, enda
þótt hún hafi að öðra leyti vissulega
áorkað miklu í höfundamálum.
Þessa skyldu menn m.a. minnast
á degi bókarinnar - á degi höfunda-
réttar - og eins hins, að aldrei verð-
ur með réttu unnt að tala um full-
virka höfundavernd, í lögum jafnt
sem framkvæmd, nema tryggt sé
frelsi höfunda hugverka til óheftrar
tjáningar. Tjáningarfrelsi er með
öðrum orðum ein af forsendum fyrir
viðgangi þeirrar hugrænu sköpun-
ar, sem verðskuldar sérstaka vernd.
Hvað varðar vemd tjáningarfrelsis-
ins standa Islendingar vitanlega
framar fjölmörgum þjóðum, þegar á
heildina er litið, en sé horft til af-
markaðra þátta þess réttarsviðs má
þó vissulega benda á ýmislegt, sem
betur mætti fara í okkar Iögum.
Einnig á því sviði verður löggjafinn
að hafa vakandi auga með þróun og
þörfum og bregðast við með hæfi-
legum úrræðum, sé tjáningarfrels-
inu ógnað. Þar má síst sofa á verð-
inum.
Höfundur er prófessor í almennum
liöfundarétti.
HÉR í blaðinu 9.
apríl sl. sakaði núver-
andi formaður Dags-
brúnar og Framsóknar
(D&F), Halldór
Bjömsson, Framboð
verkafólks um mál-
efnafátækt þar sem
einn úr okkar hóp hef-
ur gerst svo ósvífinn að
krefja Halldór skýr-
inga á tuga milljóna
króna lántöku sem
hann hefur samþykkt,
án umræðu í félaginu,
fyrir hönd orlofssjóðs
D&F vegna byggingar
kennslu- og fundarað-
stöðu í Ölfusborgum.
Það hlýtur að vekja spurningar
hins almenna félagsmanns í D&F
hvort í fyrsta lagi getur talist eðli-
legt að stofna til slíkra fjárskuld-
bindinga fyrir hönd orlofssjóðs fé-
lagsins sem á síðasta aðalfundi var
sagður standa mjög illa.
I öðra lagi hlýtur það að vekja
spumingar hvort það sé hlutverk
orlofssjóðs að fjármagna kennslu-
og fundaraðstöðu.
Félagaskrá
Með grein þessari vil ég kynna
félagsmönnum D&F eitt helsta at-
riðið úr stefnuskrá Framboðs
Láglaunastefna núver-
andi stjórnar D&F,
segir Anna Sjöfn
Jónasdóttir, brennur
á okkar eigin skinni.
verkafólks, sem er kjaramál. Því
miður höfum við ekki aðstöðu til að
dreifa bæklingi framboðsins til allra
félagsmanna þar sem við höfum
hvorki haft aðgang að félagaskrá né
fjármagn til póstsendinga til 7-8
þúsund félagsmanna.
Komið að skuldadögum
Það er farið að hljóma frasakennt
að dagvinnulaun skuli duga til fram-
færslu þar sem verkalýðsforystan
hefur hvað eftir annað haft þetta í
flimtingum og veifað framan í okkur
verkafólk. En aldrei haft dug til að
standa við stóru orðin og sækja í
góðæris-vasa fyrirtækjanna það
sem við með réttu eigum inni, eftir
að hafa undirgengist hverja þjóðar-
sáttina af annarri til að fyrirtækin í
Anna Sjöfn
Jónasdóttir
landinu gætu rétt úr
kútnum. Það er fyrir
löngu komið að skulda-
dögum á efndum lof-
orðanna sem gefin
voru við fyrstu þjóðar-
sáttina.
í stað þess að fyrir-
tækin hafi skilað til
okkar því sem við með
réttu eigum, hafa þau
notað gróðann til að
auka á yfirbyggingu
sína og auka launamis-
muninn.
Sprungu
á limminu
Stjóm D&F hafði í
síðasta samningaferli allar forsend-
ur til að koma dagvinnulaunum í
viðunandi horf. Hinn almenni fé-
lagsmaður var búinn að sýna skýrt,
með afgerandi atkvæðagi-eiðslu um
verkfall, að nú voru allir tilbúnir að
láta sverfa til stáls og sækja með
hörku það sem okkur bar.
En hver varð niðurstaðan?
Þegar verkfallið fór að virka í
raun skrifaði stjórn D&F undir
„tímamótasamninga". Tvisvar sinn-
um á nokkrum dögum bar stjórnin
svo til óbreytta tillögu um launa-
hækkanir fyrir samninganefnd fé-
lagsins, og þvingaði hana þar með
til að segja af sér, enda sýnt að
stjórn félagsins hefði ekki dug til að
sækja þær kröfur sem Iagt var af
stað með.
Launamálin
úr helstefnunni
Tímamótin í samningunum eru
mér og þeim sem þurfa að fram-
fleyta sér og sínum á þessum laun-
um, en það þarf Halldór Bjömsson
vissulega ekki að gera, gjörsamlega
hulin.
Ég skil ekki hvaða tímamót felast
í að skrifa undir samninga sem inni-
halda taxtalaun kr 61.313 fyrir fulla
vinnu.
Okkur er alvara, voru kjörorð
Halldórs fyrir síðustu samninga
þegar hann hvatti okkur félags-
menn til að styðja við bakið á
stjórninni með verkfallsheimild, en
alvaran var ekki meiri en svo að
70.000 króna taxtalaun verða ekki
að raunveruleika fyrr en árið 1999.
Okkur í Framboði verkafólks er full
alvara.
Láglaunastefna núverandi
stjórnar D&F hefur brunnið og
brennur á okkar eigin skinni, og ef
við náum kjöri í komandi kosning-
um munum við ganga fram ásamt
félögum okkar í D&F af fullri
hörku til að koma launamálum
verkafólks úr þeirri helstefnu sem
verið hefur við lýði.
Af nógu er að taka í stefnumálum
Framboðs verkafólks, en ég lýsi hér
með eftir málefnum frá mótfram-
bjóðendum okkar, Halldóri Björns-
syni og félögum.
BOU RjOIS
KYNNING
á nýju vor- og
sumarlitunum
á morgun, föstudag,
frá kl. 13-18.
Glæsilegur
varalitapensill
fylgir kaupum á
1
HAGKAUP
Skeifunni
t I rti INIP
Dtíí

Mörkinni 3 • simi 588 0640
E-mail: casa@islandia.is •www.cassina.it
• www.roset.de • www.zanotta.it
• www.artemide.com • www.flos.it
• www.ritzenhoff.de •www.alessi.it
• www.kartell.it • www.fiam.it
• www.fontanaarte.it
Vill verkafólk
launastefnu
Halldórs?