Morgunblaðið - 15.05.1999, Blaðsíða 12

12 LAUGARDAGUR 15. MAÍ 1999
FRETTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Samfylkingarfólk endurmetur stöðuna að loknum kosningum og undirbýr næstu skref
Deilt um hvort flýta
beri flokksstofnun
Þrátt fyrir vonbrigði með úrslit kosninganna virðast flestir innan
Samfylkingarinnar vera einhuga um að vinna beri að stofnun
stjómmálaflokks en ágreiningur er um hvort beri að gera það strax.
Ekki eru allir á einu máli um stöðu Samfylkingarinnar, hugsanlegt
stjómarsamstarf og forystu hreyfíngarinnar til framtíðar. Margrét
Frímannsdóttir segir í samtali við Omar Friðriksson að taka
muni að lágmarki eitt ár að koma á fót formlegum flokki.
NÝKJÖRNIR þingmenn Samfylkingarinnar komu saman til síns fyrsta þingflokksfundar sl. þriðjudag.
„Ég hef enga trú á að þetta muni
bresta. Við erum búin að ganga í
gegnum hreinsunareldinn,“ segir
einn af nýkjömum þingmönnum
Samfylkingarinnar. Þrátt fyrir von-
brigði meðal samfylkingarfólks
vegna kosningaúrslitanna virðast
nær allir vera þeirrar skoðunar að
halda eigi áfram á sömu braut og
vinna að stofnun stjómmálaflokks.
Ágreiningur hefur hins vegar komið
upp á yfirborðið um hvort það eigi
að gerast strax í haust eða hvort
lengri undirbúningstíma sé þörf.
„Ég tel alveg ástæðulaust fyrir
samfylkingarfólk að vera óánægt.
Þótt ýtrastu draumar hafi ekki ræst
um fylgi í kosningunum þá erum við
engu að síður komin með 17 manna
þingflokk og ekkert okkar hefur
nokkurn tíma átt sæti í svo öflugri
hreyfingu," segir Sighvatur Björg-
vinsson, formaður Alþýðuflokksins.
„Við höfum lýst yfir að við eram
reiðubúin að axla stjómarábyrgð ef
eftir því yrði leitað og okkar þriðja
verkefni er síðan að gera Samfylk-
inguna að stjórnmálaflokki," segir
hann. Sighvatur segir einnig að
menn eigi að taka sér þann tíma
sem þurfi við undirbúning flokks-
stofnunar.
„Auðvitað var þetta ósigur. Það
svíður að það náðust ekki nema
fimm menn í Reykjavík. I raun áttu
þeir að vera sex samkvæmt venju-
legum útreikningum en tæknilegar
kosningavitleysur réðu því að svo
varð ekki. Við höfðum alltaf sagt að
allt sem væri undir 30% væri ósig-
ur,“ segir viðmælandi sem vann að
framboði Samfylkingarinnar í borg-
inni.
Kosningabarátta Samfylkingar-
innar hefur verið gagnrýnd og taka
sumir viðmælenda blaðsins innan
hreyfingarinnar undir þá gagnrýni.
Einn þeirra segir að amerísk aug-
lýsingatækni hafi tekið völdin. „Þar
af leiðandi var of lítið gert af því að
leyfa einstökum mönnum að sýna
frumkvæði. Allt var reyrt í sama
farið og menn óttuðust allar ein-
stakar raddir en það sem verra er;
auglýsingarnar bragðust. Það hefði
komið að sömu notum að brenna
meginhluta peninganna sem fóra í
auglýsingar," sagði hann.
„Tvö eða þrjú prósentustig til eða
frá skera ekkert úr um það hvort
þessi atburður er merkilegur eða
ómerkilegur,“ segir einn af áhrifa-
mönnum kosningabandalagsins.
„Það að vera með 17 manna þing-
flokk, sem er 50% stærri en þing-
flokkur framsóknarmanna, er stór
tíðindi í íslenskum stjórnmálum.
Staðreyndin er sú að þetta fólk er
komið úr fjóram áttum og það þarf
meira en eina kosningabaráttu til að
sannfæra kjósendur um að þetta sé
samstæður hópur. Það er það verk
sem bíður okkar, að sýna fram á að
við getum myndað eina hreyfingu.
Menn gera það ekki með því að kalla
til stofnþings nýs flokks strax þar
sem fer eftir hendinni hverjir mæta.
Það þarf þvert á móti að undirbúa
þetta vel,“ sagði þessi viðmælandi.
Ekki eftir neinu að bíða
Ágúst Einarsson, fyrrverandi al-
þingismaður, lýsti því yfir strax eftir
kosningahelgina að brýnt væri að
stofna stjómmálaflokk strax í haust
og kjósa þyrfti nýja foiystu. Mælti
hann með að Ingibjörg Sólrún Gísla-
dóttir borgarstjóri yrði fengin til að
taka að sér forystuhlutverkið. Þessi
ummæli hafa mælst mjög misjafn-
lega fyrir innan Samfylk-
ingarinnar og virðast
flestir vera þeirrar skoð-
unar að ekki sé raunhæft
að stofna til flokks fyrr en
í fyrsta lagi haustið 2000.
Ágúst er þó engan veginn
einn um þá skoðun að stofna beri
flokk sem fyrst þótt fæstir vilji taka
undir ummæli hans um að skipta út
forystumönnum, a.m.k. um sinn.
„Það er mitt mat að það eigi að
vinna eins hratt að flokksstofnun og
hægt er. Það er eftirspurn eftir því
og við eigum að svara því. Ég sé ekki
að það sé eftir neinu að bíða,“ segir
Svanfríður Jónasdóttir, þingmaður
Samfylkingarinnar á Norðurlandi
eystra. Hún segist þó ekki hafa skoð-
að hvort það sé tæknilega mögulegt
að stofna flokk í haust en telur það
hins vegar pólitískt mögulegt. Annar
þingmaður Samfylkingarinnar sagð-
ist í samtali við blaðið viija flýta
stofnun flokks, enda væri gott fyrir
nýjan þingflokk að hafa fast land að
baki í einum flokki en ekki fjóram
sem að Samfylkingunni stóðu.
Stjóm Alþýðuflokksfélags
Reykjavíkur kom saman sl. mið-
vikudag og samþykkti ályktun þar
sem segir að fram þurfi að fara ítar-
leg umræða um stefnu og skipulag
þeirra aðila er standa að Samfylk-
ingunni áður en nýr flokkur verður
stofnaður eða aðrir lagðir niður.
„Það þarf að gæta þess að fylgt
verði þeim samþykktum sem um
starfsemi flokksfélaga gilda og
gæta þess að óbreyttir félagsmenn
fái að segja sitt áður en ákvarðanir
um nýtt flokksskipulag verða tekn-
ar. Þess vegna er ekki tímabært að
tala um flokksstofnun samfylking-
arfólks fyrr en til þess bærar stofn-
anir Alþýðuflokksins hafa fjallað
um máUð með eðlilegum hætti,“
segir í ályktun félagsins.
Rætt um að fresta landsfundi
„Ég held að það séu ekki komnir
neinir brestir í samstöðuna. Það er
enginn klofningur kominn fram,“
sagði samfylkingarmaður. „Menn
þurfa að vera samtaka og það þýðir
ekki að vera með yfirlýsingar sem
ganga á skjön við meginlínumar.
Það má aga betur vinnubrögðin í
þessum málum,“ sagði
annar samfylkingarmað-
ur utan þingflokksins.
„Ágúst hefur alltaf verið
kappsfullur. Mér fínnst
hann fullóþolinmóður,“
sagði alþýðuflokksmaður.
„Það er oft svo að ef fólk tapar í
kosningum þá þarf það að finna ein-
hvem sökudólg en Ágúst Einarsson
hefur nánast frá upphafi verið í
stýrihópi flokkanna, komið að allri
málefnavinnunni og hann átti stór-
an þátt í því hvemig skipulag Sam-
fylkingarinnar var. Auðvitað öxlum
við ábyrgð á því hvernig fór. Það
geram við saman," sagði Margrét
Frímannsdóttir, talsmaður Sam-
fylkingarinnar, í samtali við blaðið.
Hún segir að það séu í raun að-
eins örfáir einstaklingar sem telji að
hægt sé að stofna stjómmálaflokk á
stuttum tíma. „En það er rangt.
Viljinn til þess að breyta Samfylk-
ingunni í formleg stjórnmálasamtök
er fyrir hendi hjá öllum en þetta
tekur að lágmarki eitt ár. Það þarf
að ganga frá öllum málum á borð
við eignir og skuldir flokkanna og
ýmsum tæknilegum þáttum og það
þarf að fara að lögum þeirra flokka
sem að þessu standa. Það er því
bara vitleysa að ætla þessu styttri
tíma en ár,“ segir Margrét.
Einn viðmælenda benti á að innan
Alþýðuflokksins og Alþýðubanda-
lags væra í dag um 4.000 skráðir fé-
lagsmenn. „Ef þú hefur ekki þorra
þess fólks með þá mun þetta mis-
takast. Menn verða einfaldlega að
gefa sér tíma til að hafa samráð við
þetta fólk, því það lætur ekki flytja
sig hreppaflutningi," sagði hann.
Halda á landsfund Alþýðubanda-
lagsins í haust skv. reglum flokks-
ins, en þar sem haldinn var auka-
landsfundur í fyrra hefur komið til
tals að fresta landsfundinum um
nokkra mánuði, að sögn Margrétar.
„Þá yrði búið að vinna undirbún-
ingsvinnu þannig að eitthvað raun-
hæft yrði lagt fyrir landsfundinn,"
sagði hún.
„Það verður ekkert aftur snúið
þótt við höfum ekki náð eins góðri
kosningu og við væntum,“ segir
Kristján Möller, þingmaður Sam-
fylkingarinnar frá Siglufirði. Krist-
ján gerir ekki ráð fyrir að stofnun
flokks verði að veruleika fyrr en
haustið 2000 en segir að það megi
þó ekki dragast miklu lengur vegna
sveitarstjórnarkosninganna árið
2002.
„Ég tel að það sé yfirgnæfandi að
menn vilja fara í að stofna flokk en
hins vegar er greinilegt að menn
hafa mjög mismunandi mat á því
hvað það taki langan tíma,“ segir
Jóhann Ársælsson, alþýðubanda-
lagsmaður sem náði kjöri á þing
fyrir Samfylkinguna á Vesturlandi.
„Það er mín skoðun að við þurfum
að byrja að vinna að málinu strax en
ég ætla ekki að dæma um hvenær
við verðum komin svo langt að við
getum stofnað flokkinn. Það kann
vel að vera að það verði ekki fyrr en
eftir eitt til tvö ár,“ segir hann.
Stjórnarþátttaka lífsnauðsyn
eða glapræði?
Þingflokkur Samfylkingarinnar
lýsti sig reiðubúinn í vikunni að eiga
aðild að myndun vinstristjómar
með Framsóknarflokknum og
Vinstrihreyfingunni. Ekki fer þó
milli mála að skoðanir samfylking-
arfólks era skiptar á því hvort
heppilegt sé fyrir hreyfinguna að
fara í ríkisstjórn við núverandi að-
stæður. „Framboð sem fær 17 þing-
menn hefur ekkert leyfi til að draga
sig inn í skelina og sleikja sárin.
Þingmenn geta ekkert talað svona
heldur verða einfaldlega að segjast
vera reiðubúnir að taka þátt í stjóm
ef þeir eiga kost á því,“ sagði einn af
forystumönnum Samfylkingarinnar.
„Ef á að stofna stjómmálaflokk
um Samfylkinguna þarf hún að
komast í ríkisstjóm vegna þess að
ef við verðum í stjórnarandstöðu
verður stutt í að einleikararnir fái
mikið rými og Samfylkingin mun
ekki tala einni röddu í stjómarand-
stöðu. I ríkisstjórn eru menn hins
vegar neyddir til að vinna saman og
þar af leiðandi er það eiginlega lífs-
nauðsyn fyrir Samfylkinguna að
komast í ríkisstjóm. Það er einnig
rétt að taka tilboði Steingríms J.
Sigfússonar, sem vill mynda vinstri-
stjórn, því það mun breyta afstöðu
margra innan Vinstrihreyfingarinn-
ar í garð Samfylkingarinnar og
sameiningar jafnaðar-
manna,“ sagði einn heim-
ildarmanna blaðsins.
Ymsir aðrir eru þó á önd-
verðri skoðun. „Ég held
að það væri glapræði að
fara í ríkisstjóm. Við eig-
um að styrkja okkur í stjómarand-
stöðu. Það er gífurleg vinna að búa
til þessa hreyfingu. Um leið og
Samfylkingin færi í ríkisstjóm hefði
hún ekki þann tíma sem þarf til að
sinna grasrótinni," sagði ein við-
mælenda blaðsins.
Ekki verður þess vart enn sem
komið er a.m.k. að ólíkar skoðanir
séu uppi meðal alþýðuflokksmanna
og alþýðubandalagsmanna á því
hvert beri að stefna. Ljóst er þó að
dregið hefur veralega úr áhrifum
alþýðubandalagsmanna í þing-
flokknum. Framgangur alþýðu-
flokksmanna í prófkjörum í vetur
olli verulegum titringi innan Al-
þýðubandalagsins og nú blasir við,
eftir að ljóst varð að alþýðubanda-
lagsmaðurinn Árni Þór Sigurðsson,
sem skipaði 7. sæti í Reykjavík, náði
ekki kosningu, að hið gamalgróna
Alþýðubandalagsfélag í Reykjavík á
engan þingmann á Alþingi í fyrsta
skipti í sögu flokksins. Heimildar-
menn vildu þó ekki leggja mat á
hvort þetta gæti á einhvern hátt
torveldað sameiningarvinnuna og
valdið brestum í samstarfinu.
Reiði í garð Steingríms
Af samtölum við samfylkingar-
fólk má draga þá ályktun að mjög
ósennilegt sé að reynt verði að laða
Vinstrihreyfinguna til samstarfs í
bráð a.m.k. Forsvarsmenn Vinstri-
grænna verði þá að eiga framkvæð-
ið að því. „Það er óskapleg reiði í
garð Steingríms meðal þeirra al-
þýðubandalagsmanna sem eftir
sátu,“ sagði alþýðubandalagsmaður
í Samfylkingunni. „Mönnum finnst
hann hafa svikist undan merkjum.
Menn fara ekki að flykkjast til hans
þótt hann hafi náð árangri í kosn-
ingunum," bætti hann við.
„Ég held að það verði kjósendur
sem brúa á milli Samfylkingarinnar
og Vinstri-grænna en ekki þing-
menn eða aðrir forystumenn,“ sagði
annar viðmælandi. „Ég á ekki von á
að það verði brúað yfir til Vinstri-
grænna. Tónninn í þeim er sá að
þeir vilji starfa sem sjálfstæður lítill
flokkur," sagði sá þriðji. „Mér finnst
sárgrætilega lítill munur á málefn-
um Samfylkingar og Vinstri-
grænna. Ég held að hann sé meira
persónulegur. Ég harma það að
þessir menn skyldu þurfa að fara
aðra leið í framboðsmálunum,"
sagði einn af landsbyggðarmönnum
Samfylkingarinnar.
Ingibjörg Sólrún geymd
en ekki gleymd
Nokkuð ólíkar skoðanir eru á því
hvort leitað verði til Ingibjargar
Sólrúnar Gísladóttur um að koma
inn í landsmálapólitíkina og taka að
sér forystu Samfylkingarinnar eins
og oft hefur borið á góma og Ágúst
Einarsson mælir með. Einn af
áhrifamönnum Samfylkingarinnar
segir að Ingibjörg Sólrún sé geymd
en ekki gleymd. „Það veit enginn
hvemig hlutirnir verða eftir nokkra
mánuði og það er gott að vita af
henni en það hafa engar ákvarðanir
verið teknar um að hún taki við á
þessari stundu,“ sagði þessi viðmæl-
andi. Ekki fer þó milli mála að Ingi-
björg Sólrún er um þessar mundir
umdeild innan Samfylkingarinnar.
„Hún verður ekkert spurð. Hún er
ein af höfuðástæðum þess hversu
Samfylkingunni gekk illa,“ sagði
einn viðmælenda blaðsins og benti
m.a. á deilu borgarinnar við kenn-
ara í því sambandi. Telja mætti víst
að drjúgur hluti um 1.000 grunn-
skólakennara Reykjavíkur hafi ver-
ið Samfylkingarsinnar en telja
mætti á fingram annarrar handar
þá sem væra það í dag.
Þeir sem rætt var við innan Sam-
fylkingarinnar vora fæstir þeirrar
skoðunar að kenna ætti Margréti
Frímannsdóttur um hvemig fór í
kosningunum og segja að henni sé
vel treyst til að fara með forystuna
fyrir Samfylkingunni á
næstu mánuðum. „Mar-
grét er sennilega eim
kosturinn í stöðunni, hún
bjargaði því sem hægt
var að bjarga og hún náði
skásta árangri allra sam-
fylkingarmanna í sínu kjördæmi,“
sagði einn viðmælenda.
Aðspurð segist Mai’grét reikna
með að leiða Samfylkinguna eitt-
hvað áfram, „eða þar til við myndum
kjósa okkur formlega forystu á
stofnfundi", segir hún. Hún segist
ekki hafa tekið afstöðu til þess hvort
hún muni gefa kost á sér til for-
mennsku í væntanlegum stjórn-
málaflokki.
„Vitleysa að
ætla þessu
styttri tíma
en ár“
Það verður
ekki aftur
snúið þrátt
fyrir úrslitin