Morgunblaðið - 15.05.1999, Blaðsíða 45

44 LAUGARDAGUR 15. MAÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 15. MAÍ 1999 45
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
SAMTÖK
ATVINNULÍFSINS
AÐALFUNDUR Vinnuveitendasambands íslands, sem
haldinn var nú í vikunni, samþykkti sameiningu tvennra
félagasamtaka atvinnuveitenda, Vinnuveitendasambandsins
og Vinnumálasambandsins, sem upphaflega var Vinnumála-
samband samvinnufélaganna. Þessi tvenn vinnuveitendasam-
tök hafa um langt árabil samið sérstaklega við Alþýðusam-
band íslands og önnur samtök viðsemjenda sinna, en hafa nú
ákveðið að sameinast.
Það er að sjálfsögðu hagkvæmt og mikill sparnaður í því
fólginn að þessi sameining skuli fara fram. Leiða má líkur að
því að talsvert af því sem þessi tvenn samtök hafa verið að
sýsla hafi verið tvíverknaður og sameining félaganna hlýtur
því að hafa sparnað í för með sér, bæði hvað varðar vinnu og
starfsfólk. Sparnaðurinn endurspeglast m.a. í því að félags-
gjöld til hins sameinaða félags lækka verulega.
Undirbúningur sameiningarinnar hefur staðið í um það bil
tvö ár. Þórarinn Viðar Þórarinsson, framkvæmdastjóri VSÍ,
gerði grein fyrir breyttum skipulagsmálum er yrðu við sam-
eininguna á aðalfundi VSI. Hann sagði að það markaði ákveð-
in tímamót er svo væri komið, að samtök vinnuveitenda, VSI
og VSM, sæju sér hag í því að sameinast. Þau hefðu til þessa
verið tvískipt vegna pólitískrar afstöðu og vegna rekstrar-
forma. Þá kvað hann það fagnaðarefni, að fjármálafyrirtækin
ætluðu að gerast aðilar að Samtökum atvinnulífsins. Það
sýndi að breytingar væru að verða á fjármálaþjónustunni, en
fram að þessu hefði þessi hluti atvinnulífsins að mestu verið
rekinn af ríkinu.
Það nýmæli fylgir þessum skipulagsbreytingum, að nú
geta fyrirtæki gerzt aðilar að hinum nýju samtökum án þess
að fela þeim umboð til að gera kjarasamninga, en fram að
þessu hafa aðilar, sem gengið hafa í félög vinnuveitenda, orð-
ið að afsala sér samningsréttinum til félagasamtakanna.
Þetta síðasta atriði sýnir einnig að samtök vinnuveitenda
eru að breytast í átt til nútímaviðhorfa og er það vel. Samein-
ing þessara tvennra vinnuveitendasamtaka er skynsamleg
ráðstöfun. Hún er líka til marks um, að tvískipting atvinnu-
lífsins, sem varað hefur meirihluta aldarinnar, er að hverfa
og það eitt út af fyrir sig getur haft meiri áhrif þegar til
lengdar lætur en beinlínis blasir við nú.
BREYTTIR TIMAR
EINN af föstu punktunum í tilveru margra eru kvöldfrétt-
ir Ríkisútvarpsins og Ríkissjónvarpsins. Raunar eru
kvöldfréttir ljósvakamiðla einn af fáum föstum þáttum þjóð-
félagsins í fjölmörgum vestrænum ríkjum. Það er því stærri
ákvörðun en halda mætti við fyrstu sýn að breyta útsending-
artíma þessara fréttatíma.
Frá og með næstu mánaðamótum verður aðalfréttatíma
Ríkisútvarpsins útvarpað klukkan 18 og fréttatími Ríkissjón-
varpsins mun hefjast klukkan 19.
Forsvarsmenn RUV leggja mikla áherslu á að ástæður
þess að fréttatímarnir verða færðir fram um klukkustund séu
ekki fjárhagslegar heldur byggist ákvörðunin á könnun er
sýni fram á breyttar lífsvenjur íslendinga. „Meirihluti þjóð-
arinnar virðist hafa breytt lífsháttum sínum og það má búast
við að hinir geri það einnig. Það er kannski aðallega í sveitum
sem búast má við óánægju fyrst í stað en við vonum að þar
muni einnig ríkja sátt fyrr en varir,“ segir Halldóra Ingva-
dóttir, framkvæmdastjóri RÚV, í samtali við Morgunblaðið á
fímmtudag. Hún segir ennfremur: „í könnuninni kom mér
talsvert á óvart að fólk er tekið að borða kvöldmat svo
snemma að það var helst eldra fólkið sem hlustaði á kvöld-
fréttir yfír matnum en ekki yngra fólkið.“
Þótt margir munu vafalítið eiga erfitt með að venjast þess-
ari breytingu til að byrja með er varla ástæða til að ætla ann-
að en að hinn nýi útsendingartími fréttanna muni smám sam-
an festa sig í sessi. Þær breytingar sem vísað er til eru stað-
reynd. Þjóðfélagsstarfsemin er komin í gang mun fyrr á dag-
inn, fólk vaknar fyrr og er komið til starfa fyrr en áður. Að
þessu leyti eru þjóðfélagshættir hér að verða líkari því, sem
lengi hefur tíðkazt í nálægum löndum. Að sama skapi hefur
aukin framleiðni gert að verkum að vinnudagur er yfírleitt
styttri en hann var. Fólk afkastar meiru á styttri tíma. Þetta
er þróun sem sjá má alls staðar á Vesturlöndum og helst hún
í hendur við kröfu almennings um aukinn frítíma og fleiri
stundir með fjölskyldunni. Lífsgæði eru í auknum mæli ekki
mæld í tekjum einvörðungu heldur þeim tíma sem hægt er að
verja í áhugamál og íjölskylduna. Hinir breyttu tímar RÚV
eru því fyrst og fremst tákn um breytta tíma í þjóðfélaginu.
Kaupfélag í
kröppum dansi
Kaupfélag Þingeyinga á
í miklum rekstrarerfið-
leikum um þessar mund-
ir og hafa Landsbanki
Islands hf. og Kaupfélag
Eyfirðinga lagt sín lóð á
vogarskálarnar í tilraun
til að bjarga KÞ frá
gjaldþroti. Hallur
Þorsteinsson kynnti sér
málefni kaupfélagsins
og ræddi m.a. við Hall-
dóru Jónsdóttur, for-
mann stjórnar KÞ.
ÞAÐ vakti talsverða athygli
á dögunum þegar tilkynnt
var að Kaupfélag Eyfirð-
inga, KEA, og Kaupfélag
Þingeyinga, KÞ, hefðu
gengið til samstarfs um stofnun
einkahlutafélagsins Matbæjar ehf.
um rekstur matvöruverslana KÞ á
Húsavik og í Reykjahlíð við Mývatn,
en rekstur Matbæjar verður í hönd-
um KEA. í gegnum árin hafa KÞ og
KEA átt með sér margvíslegt sam-
starf og hafa félögin til dæmis um
árabil rekið sameiginlegt innkaupa-
fyrirtæki, Samland á Akureyri, sem
annast hefur innkaup íyrir matvöru-
verslanir beggja félaganna. Þegar til-
kynnt var um stofnun Matbæjar var
því lýst yfír af hálfu KEA að búið
væri að taka stefnuna að sameiningu
félaganna og betra væri að flýta
þeirri vinnu frekar en hitt.
Síðastliðinn mánudag var svo
kunngert að KEA og KÞ hefðu geng-
ið til samstarfs um stofnun einka-
hlutafélaganna Kjötiðjunnar ehf. og
MSKÞ ehf., og hefur fyrmefnda fé-
lagið yfirtekið eignir og skuldbinding-
ar KÞ á sviði slátrunar og kjötvinnslu
en það síðamefnda hefur yfirtekið
eignir og skuldbindingar KÞ á sviði
mjólkurvinnslu. Fram kom að stofn-
un þessara tveggja einkahlutafélaga
væri liður í sameiningarferli ofan-
greindra rekstrareininga hjá kaupfé-
lögunum tveimur, og af hálfu KÞ væri
stofnun fyrirtækjanna tveggja jafn-
framt liður í að verja stöðu KÞ, en
KEA og Landsbanki Islands hf.
hefðu gengið til liðs við KÞ til að
verja eignir og rekstur félagsins.
KEA er meirihlutaeigandi í MSKÞ
ehf. en KÞ og Landsbankinn eiga
hins vegar meirihluta í Kjötiðjunni
ehf. Samþykkt aðalfundar KÞ og fé-
lagsfundar í mjólkursamlagi KÞ þarf
fyrir stofnun einkahlutafélaganna og
hefur verið boðað til fundanna næst-
komandi þriðjudag, en þar verður
lögð fram tillaga um heildarendur-
skipulagningu á starfsemi félagsins.
70 milljóna króna
gjaldfailnar kröfur
Mörgum kom stofnun einkahlutafé-
laganna um afurðageira KÞ og KEA
á óvart þar sem undanfamar vikur
hafa átt sér stað formlegar viðræður
um samstarf eða sameiningu Sölufé-
lags Austur-Húnvetninga og kaupfé-
laganna tveggja á þessu sviði. Hefur
ráðgjafarfyrirtækið Pricewaterhou-
seCoopers unnið að því upp á síðkast-
ið að gera úttekt á eignum og fram-
tíðarvirði félaganna í tengslum við þá
sameiningu sem stefnt hefur verið að.
Endanlegrar niðurstöðu í málinu er
að vænta síðar í þessum mánuði, en
gert hafði verið ráð fyrir að í kjölfar
úttektarinnar og síðan sameiningar
um afurðaþáttinn tækju ný einka-
hlutafélög í eigu áðurnefndra þriggja
félaga og jafnvel fleiri til starfa í sum-
ar eða haust.
SKRIFSTOFUR KÞ hafa verið Iokaðar undanfarna daga á meðan unnið
er að uppgjöri fyrir félagið og endurskipulagningu.
Ástæða þess að KÞ og KEA biðu
ekki endanlegu niðurstöðunnar og
ákváðu að sameina afurðaþættina
með fulltingi Landsbankans er sam-
kvæmt heimildum Morgunblaðsins
sú að í ljós kom að staða KÞ var mun
verri en menn höfðu gert sér grein
fyrir. Þannig stæði félagið t.d.
frammi fyrir um 70 milljóna króna
gjaldföllnum kröfum frá mörgum að-
ilum og getur það ekki staðið í skilum
með þær greiðslur sem inna þarf af
hendi innan mjög skamms tíma.
Markmiðið með stofnun einkahluta-
félaganna nú í vikunni var því að
verja þær eignir KÞ sem eru í
rekstri, en ef félögin hefðu ekki verið
stofnuð og kröfuhafar gengið að fé-
laginu hefðu þessi verðmæti væntan-
lega orðið að engu. Það hefði svo
keðjuverkandi áhrif og þá ekki ein-
göngu á Húsavík og í Þingeyjarsýsl-
um. Einnig hefði það skaðað KEA
þar sem um stórt markaðssvæði þess
er að ræða og yfirvofandi fólksflótti í
kjölfar gjaldþrots KÞ kæmi þannig
niður á KEA.
Undanfarna daga hafa menn því
reynt að hafa hraðann á við að koma
áðurnefndum rekstrareiningum KÞ
í skjól í hlutafélögunum, en ef endir-
inn verður sá að ekki ----------—
tekst að bjarga KÞ frá Ekki S<
vindan verður og þá kannski átt
möguleika á að tryggja hagsmuni
sína með því að bíða eftir að stoðum
væri skotið undir rekstur KÞ.
Inneignir félagsmanna eiga að
vera tryggðar að fullu
í kjölfar atburða síðustu daga
hafa Kaupfélagi Þingeyinga borist
fjölmargar fyrirspurnir um stöðu
innlánsdeildar kaupfélagsins, en hún
er eðli sínu samkvæmt varasjóður
og bankareikningur mjög margra
viðskiptamanna kaupfélagsins. Það
er mat stjórnar kaupfélagsins að
inneignir félagsmanna í innláns-
deildinni séu að fullu tryggðar, en
annars vegar er um að ræða trygg-
ingasjóð innlánsdeilda og hins vegar
hefur kaupfélagið sett bankatrygg-
ingu fyrir innlánsdeildinni, þannig
að þeir sem þarna eigi hagsmuna að
gæta ættu ekki að eiga neitt á
hættu.
Skrifstofur kaupfélagsins hafa ver-
ið lokaðar frá því síðastliðinn þriðju-
dag á meðan unnið er að uppgjöri og
endurskipulagningu, og því hafa kúa-
bændur ekki fengið greitt fyrir inn-
legg sitt í síðasta mánuði, tæplega 20
milljónir króna. Innistæður á við-
-------- skiptareikningi eru ekki
sauka- tryggðar með sama hætti
gjaldþroti standa þarna
engu að síður eftir félög í
fullum rekstri, og það
yrði þá væntanlega
ákvörðun bústjóra hvern-
ig farið yrði með þau.
Þá vakir það samkvæmt
heimildum Morgunblaðsins ekki síst
fyrir mönnum með þessum aðgerðum
að gera kröfuhöfunum Ijóst hver
staðan raunverulega er. Það sé þá
þeirra að meta hvort það þjóni hags-
munum þeirra að ganga að KÞ núna
og reka þar með félagið í þrot, en þá
væru sennilega litlar líkur á að þeir
fengju kröfur sínar nokkurn tíma
greiddar. Hins vegar gætu kröfuhaf-
arnir staldrað við og séð hver fram-
laust að horfa
þarna upp á
margar fjöl-
skyldur missa
atvinnuna
og innistæður á innláns-
reikningi og því óvíst hvort
bændur fá greitt fyrir inn-
leggið fari allt á versta veg.
Reksturinn
í jafnvægi 1996
Kaupfélag Þingeyinga er elsta
kaupfélag landsins, stofnað árið 1882,
og hefur samvinnuhreyfingin á ís-
landi miðað aldur sinn við stofnun
þess. í dag skiptist rekstur KÞ í fimm
svið, en það eru verslunarsvið, fram-
leiðslusvið, þjónustusvið, slátrun og
mjólkurvinnsla. Kaupfélagið á stóran
hlut í trjáiðnaðarfyrirtækinu Aldin
hf., og einnig á það stóran hlut í Kjöt-
umboðinu hf. og Fiskiðjusamlagi
Húsavíkur hf., sem rekið var með
miklu tapi fyrstu sex mánuði yfir-
standandi rekstrarárs.
Höfuðstöðvar Kaupfélags Þingey-
inga eru á Húsavík en félagssvæði
KÞ eru allar byggðir Þingeyjarsýslu
þar sem félagsdeildir eru. Eins og
önnur kaupfélög átti KÞ í erfiðleikum
í lok síðasta áratugar og fram á þenn-
an, en svo virtist sem tekist hefði að
rétta reksturinn af og árið 1996 var
reksturinn í jafnvægi. Árið 1997 voru
rekstartekjur félagsins rúmlega 2.200
milljónir og var þá veltuaukning I öll-
um rekstrarþáttum nema í sláturhúsi,
en rúmlega 24,2 milljóna króna tap
varð þá af hefðbundinni starfsemi og
að meðtalinni hlutdeild í afkomu dótt-
uifélaga og hlutdeildarfélaga var tap-
ið 29,9 milljónir 1997.
Afkoma KÞ á síðasta ári liggur
ekki fyrir þar sem enn hefur ekki ver-
ið gengið frá rekstrarreikningi og
efnahagsreikningi félagsins. Á deild-
arfundum sem haldnir hafa verið var
greint frá því að tapið á síðasta ári
væri um 45 milljónir króna, en ekki
þykir ólíklegt að það sé mun meira,
eða jafnvel á annað hundrað milljónir
króna. Þykjast margir hafa séð hvert
stefndi hjá kaupfélaginu og undrast
að ekki hafi fyrr verið gripið til að-
gerða, og hafa heimildarmenn Morg-
unblaðsins sumir hverjir viljað líkja
þróun síðustu missera við það sem
gerðist hjá Sambandinu á sínum tíma
áður en það leið undir lok.
Þorgeir Hlöðversson kaupfélags-
stjóri Kaupfélags Þingeyinga segir
það lykilatriði að viðhalda því at-
vinnustigi og þeirri uppbyggingu at-
vinnulífs sem Kaupfélag Þingeyinga
stóð fyrir í sýslunni.
Mikið tap var á reksti KÞ á liðnu
ári sem að einhverju leyti má rekja til
fyrirtækisins Aldin hf. sem KÞ á um
30% hlut í. „Þetta íyrirtæki fór af
stað fyrir um þremur árum með góðu
markmiði, en ýmislegt þróaðist á ann-
an veg en gert var ráð fyrir,“ sagði
Þorgeir, en áður en fyrirtækinu var
ýtt úr vör lá fyrir skýrsla þar sem
fram kom að um áhugavert og arð-
bært fyrirtæki væri að ræða. „Það er
unnið hörðum höndum að því að
bjarga fyrirtækinu og finna því end-
umýjaðan rekstrargrunn," sagði Þor-
geir.
Hann hefur verið kaupfélagsstjóri
KÞ undanfarin fimm ár, en hann hef-
ur starfað hjá KÞ frá því 1987 og
veitti hann sláturhúsi og kjötiðju
kaupfélagsins forstöðu áðui- en hann
tók við starfi kaupfélagsstjóra.
Forfeður Þorgeirs vora meðal þeirra
frumkvöðla sem komu Kaupfélagi
Þingeyinga á legg á sínum tíma og
fylgdu því úr hlaði, og faðir hans var
félagskjörinn endurskoðandi KÞ í
fjörutíu ár.
Tilfinningalega
erfið staða
Tilfinningalega er sú staða sem KÞ
er komið í mjög erfitt mál fyrir Hús-
víkinga og Þingeyinga og mörgum er
það jafnvel enn erfiðara að horfast í
augu við að það er KEA sem kemur
til hjálpar og gleypir kannski á end-
anum þetta elsta kaupfélag landsins.
Eitt er víst að þeir sem halda um
stjórnartaumana í KEA hafa lýst því
yfir opinberlega að þeir teldu að sam-
eina ætti félögin.
Þannig sagði Jóhannes Geir Sigur-
geirsson, stjórnarformaður KEA, í
samtali við Morgunblaðið í júní 1997
að skynsamlegasta leiðin í samvinnu
kaupfélaganna á Akureyri og Húsa-
vík væri að stíga skrefið til fulls og
sameina kaupfélögin, en hann sagðist
þó efast um að menn hefðu kjark til
að stíga svo stórt skref. Eiríkur S. Jó-
hannsson, kaupfélagsstjóri KEA,
lýsti því svo yfir í viðtali við Morgun-
blaðið í fyrrasumar að hann teldi eina
vitið að sameina kaupfélögin á Norð-
urlandi í eitt, og einnig sagði hann að
vel mætti athuga hvort kaupfélög á
Austur- og Vesturlandi ættu ekki
einnig að taka þátt í slíkri samein-
ingu.
Halldóra Jónsdóttir, stjómarfor-
maður KÞ, sagði í samtali við Morg-
unblaðið að vissulega væri það áleitin
spuming í hugum margra þessa dag-
ana hvort nú væri svo komið að KEA
væri að yfirtaka gamla KÞ. Hún
sagðist hins vegar vera þess fullviss
að það væri alls ekki ætlun KEA, en
stærðarmunurinn væri auðvitað mik-
ill og það væri það sem menn væru
fyrst og fremst að horfa á. Aðkoma
KEA að málinu væri hins vegar
og ef litið er á hlutfall fimmtán fjöl-
skyldna á Húsavík miðað við þéttbýl-
isstað eins og Reykjavík þá er það
ekki flókinn hlutfallsreikningur að
sjá hvað þetta þýðir. Það að vera
byggðafestufélag eins og kaupfélögin
eru getur því orðið nokkuð dýr-
keypt," sagði Halldóra.
Mikill tími farið í að kanna
hagræðingu í matvöruverslun
Dreifbýlisverslunin hefur átt undir
högg að sækja undanfarin ár og ekki
getað mætt samkeppninni við lág-
vöruverslanir í þéttbýli, m.a. vegna
flutningskostnaðarins út á land. Hvað
íbúa í Þingeyjarsýslu og á Húsavík
varðar hefur svo bætt vegasamband
við Akureyri gert fólki kleift að sækja
sér ódýrari aðföng þangað með auð-
veldari hætti en áður. Halldóra segir
að hjá KÞ hafi verið reynt að bregð-
ast við þessu, t.d. með því að loka
tveimur útibúum KÞ sem rekin hafa
verið í nærsveitum, en einmitt í ljósi
þessa hafi mikill tími farið í að skoða
hagræðingu í matvöruverslun hjá fé-
laginu. „Það er svo eitt sem maður
rekur sig á að viljinn einn er ekki nóg,
því kerfið er þyngra en svo að hlut-
imir gerast að minnsta kosti ekki í
gær eins og þeir þyrftu stundum að
gera,“ segir hún.
Sjá ekki fyrir endann
á lífróðrinum
Morgunblaðið/Hallur Þorsteinsson
HALLDÓRA Jónsdóttir, stjórnarformaður Kaupfélags Þingeyinga, fyrir framan
aðalstöðvar kaupfélagsins á Húsavík.
vegna augljósra sameiginlegra
hagsmuna kaupfélaganna tveggja.
„Þó að Vaðlaheiðin sé á milli þá
eru þetta nágrannafélög í sams
konar rekstri og með mikið sam-
starf. Erfiðleikar inni við Eyja- .
fjörð og á Akureyri geta þannig JÍaupfélaC/ SÞmqet/Ínqa
haft áhrif í Þingeyjarsýslu og öf- /7 / JJJ
ugt, og það er ekki síst mat
þeirra sem að þessu máli koma að
tryggja sameiginlega hagsmuni
svæðisins.
Þó að ég geti auðvitað ekki svarað
fyrir Kaupfélag Eyfirðinga þá kemur
þetta ajveg skýrt fram í okkar sam-
starfi. í ljósi stærðarmunarins þögg-
um við hins vegar sjálfsagt ekki niður
í þeim röddum sem tala um yfírtöku
og einhverja valdabaráttu, en ég lít
hins vegar ekki svo á. Við eigum að
skoða sóknarfærin í þessu og við eig-
um að horfa til framtíðar fyrir þetta
landsvæði í heild, atvinnuuppbygg-
ingu og annað. Það má kannski segja
að kaupfélögin geti ekki og eigi ekki
að halda uppi byggðastefnu, þau gera
það auðvitað ekki ein, en þetta eru
byggðafestufélög í eðli sínu og við lát-
um okkur annt um samfélagið," sagði
Halldóra.
Orsakirnar fjölþættur rekstur og
breytt rekstrarumhverfi
Halldóra segir að sú saga sé
kunnari en frá þurfi að segja að
kaupfélögin hafi í gegnum tíðina
verið mikilvæg stoð í atvinnuupp-
byggingu hvert á sínu svæði og tekið
þátt í mjög fjölþættum rekstri. Þau
hafi að þessu marki verið ákveðinn
burðarás hvert í sínu samfélagi, og
hvað þetta varðar sé KÞ engin und-
antekning.
„Svona fjölþættur rekstur krefst
þess auðvitað að menn hafi mjög
breiða yfirsýn yfir málin, en eftir því
sem þau eru fjölþættari þá er það
kannski erfiðara. Það er líka ljóst að
það eru mörg nýsköpunarverkefni af
hinum besta toga sem ganga misvel
STOFNA& US2
upp og það þarf ekki að tíunda það
hvernig gengið hefur í fiskeldi, loð-
dýrarækt og mörgu fleiru.
Ef við erum að velta fyrir okkur
af hverju staða Kaupfélags Þingey-
inga er í dag eins og hún er, þá er
orsakanna kannski einmitt að leita í
þessum fjölþætta rekstri, og einnig í
allri þeirri öru þróun sem orðið hef-
ur síðastliðin ár í viðskiptaumhverfi
hér á landi og alþjóðatengingu.
Þetta hefur haft þvílíkar breytingar
í för með sér að kannski getum við
sagt að við hér hjá Kaupfélagi Þing-
eyinga höfum ekki náð að fylgja
þessari þróun eftir að fullu. Við höf-
um vissulega komið víða við og í ný-
sköpun hefur verið leitað til okkar af
mönnum sem hafa talið sig vera með
góð málefni og við höfum reynt eftir
fremsta megni að taka
þátt en kannski orðið það
um megn,“ sagði Hall-
dóra.
Meðal nýsköpunarverk-
efna sem Halldóra nefnir í
þessu sambandi er fyrir-
tækið Stöplafiskur í
Reykjahverfi sem á sínum
tíma var stofnað til að þróa vinnslu á
loðnu, en eftir að það komst í erfið-
leika og einn stærsti hluthafinn ákvað
að draga sig í hlé ákvað KÞ að koma
inn í fjárhagslega endurskipulagn-
ingu á fyrirtækinu og fékk síðan Sam-
herja á Akureyri til samstarfs. Hjá
Stöplafiski var þurrkuð loðna og hún
flutt þannig fullunnin á Japansmark-
að en dæmið gekk ekki upp og starf-
semi Stöplafísks var hætt.
Ein gjaldfallin
staða er
óskaplega fljót
að setja af
stað ákveðinn
hrunadans
Rekstur Aldins hf. hefur
íþyngt rekstri KÞ
Það nýsköpunarverkefni sem
Halldóra segir að menn hafi vissu-
lega bundið hvað mestar vonir við
er trjáiðnaðarfyrirtækið Aldin hf.
sem flytur inn trjáboli frá Norður-
Ameríku. Trjábolimir eru sagaðir
niður í borðvið hjá Aldin og jarð-
hiti notaður við þurrkun viðarins, en
meginhluti framleiðslunnar hefur
verið seldur til Evrópulanda. Kaupfé-
lag Þingeyinga er stærsti hluthafinn í
Aldin, en aðrir stórir hluthafar eru
Nýsköpunarsjóður og Kaupfélag Ey-
firðinga. Rekstur Aldins gekk illa á
síðasta ári og segir Halldóra það vega
þungt í því hve erfið staða KÞ er í
dag.
„Við höfum trúað á þetta fyrirtæki
og rekstraráætlanir og fjölþættar
aðrar áætlanir hafa stutt okkur í
þeirri trú, en það er einfaldlega alltof
oft eðli nýsköpunar að ganga ekki vel
og rekstur Aldins hefur ekki gengið
vel. Að vísu hef ég ekki séð endanleg-
an ársreikning Aldins, en það er eng-
in launung á því að þetta hefur íþyngt
rekstri kaupfélagsins á síðustu tím-
um. Það hefur ekki verið
tekin nein endanleg
ákvörðun um það hvort
rekstri Aldins verður hald-
ið áfram, en fyrirtækið hef-
ur verið í miklum viðskipt-
um við kaupfélagið og safn-
að þar skuldum.
Þetta er auðvitað einn
liður í því að það verður að taka á
málum kaupfélagsins og endurskoða
rekstur þess og það erum við að gera
þessa dagana. Mér er ósköp sárt um
það sem þarna getur gerst og gerist
ef til vill, en það er ekki sársauka-
laust fyrir neinn að horfa þarna upp
á margar fjölskyldur missa atvinn-
una. Þetta er auðvitað ekkert eins-
dæmi hér á landi, en því miður al-
gengara í dreifbýlinu en í þéttbýlinu,
Halldóra segir að KÞ sé þessa dag-
ana í hörkuvamaraðgerðum og auð-
vitað sé fyrst og fremst verið að verja
hagsmuni félagsmanna kaupfélags-
ins, starfsmanna, viðskiptamanna og
þessa umhverfis sem kaupfélagið er í.
Aðspurð segir hún að ef ekki hefði
verið gripið í taumana með þeim
hætti sem gert hefur verið telji hún
að möguleikinn á gjaldþroti hafi ekki
verið fjarri.
„Við sjáum ekkert fyrir endann á
lífróðrinum, en ég hef von um land-
töku. Við höfum skyldum að gegna
við þetta samfélag og baráttan felst í
að uppfylla þær skyldur og standa við
eftir föngum. En þetta er varnarbar-
átta og við njótum þaraa liðsinnis
Kaupfélags Eyfirðinga og Lands-
bankans og ég er ekkert viss um að
við hefðum átt nokkra von í barátt-
unni öðruvísi en með aðkomu þeirra.
Ég er ekkert að segja að á þessum
tímapunkti sjái maður fyrir alla enda.
Það þýðir ekkert annað en að vera
raunsær, en við höfum góða von um
það.
Því er ekkert að leyna að við
ákváðum að grípa í taumana þegar
rekstrarniðurstaðan var að verða
ljósari og menn ákváðu að leita full-
tingis og bíða ekkert með það. Við
áttum frumkvæði að því að fá Lands-
bankann að þessari vinnu með okkur
og svo kom KEA að málinu í fram-
haldi af því og þá auðvitað vegna
þess að við höfðum verið í miklum
viðræðum við þá.
Atvinnulífið þekkir það auðvitað að
ein gjaldfallin staða er óskaplega fljót
að setja af stað ákveðinn hrunadans.
Við höfum sannarlega verið spurð að
því hvers vegna þetta gerist svona
hratt og af hverju menn hafi ekkert
fengið að vita. Við fórum í gegnum
deildarfundi og kynntum þar þá af-
komu sem þá var ljós í verslun og af-
urðum, en þá var til dæmis ekki búið
að fara í gegnum stöðu Aldins. Menn
spyrja af hverju ekki var sagt frá
þessu á deildarfundunum þar sem
það hljóti að hafa verið vitað um
þetta.
Auðvitað var þetta í skoðun, en það
er hins vegar afskaplega erfitt að fara
að birta á ákveðnum tímapunkti ein-
hverja viðkvæma mynd, því við-
skiptaumhverfið hlífir ekkert í þess-
um efnum og þar með væri ákveðið
ferli farið af stað. Það sem við kynnt-
um á deildarfundum var tap upp á
45-6 milljónir og það er að stórum
hluta í verslun, eða um helmingurinn.
Síðan höfum við rekið loðdýrafóður-
stöð sem var lögð niður um síðustu
áramót, og er það einn þátturinn sem
við höfum stutt við í atvinnuuppbygg-
ingu, en á þessu svæði hér er loðdýra-,
ræktin nánast niðurlögð. Þessi rekst-
ur hafði verið okkur mjög þungur
nánast alla tíð og það má endalaust
deila um það hvort stöðin var lögð
niður of seint. Það hefði vissulega
þurft að vera fyrr, en það er einfald-
lega svo margt sem menn sjá betur í
baksýnisspeglinum," sagði Halldóra
Jónsdóttir.