Morgunblaðið - 15.05.1999, Blaðsíða 48

48 LAUGARDAGUR 15. MAÍ 1999
MENNTUN
MORGUNBLAÐIÐ
Jafnari og
jafnari
„Hœgrimönnum er látið eftir að skaffa,
vinstrimanna er bara að keimta og dudda
sér við að hrósa sjálfum sér fyrir að hafa
miklu betra hjartalag en íhaldið. “
SAMFYLKINGIN,
framtíðarvon þeirra
vinstrimanna sem geta
vel hugsað sér að
óhreinka sig á stjóm-
arstörfum, slapp fyrir hom. Pað
mátti búast við að upp úr ösku
Alþýðubandalagsins sprytti líka
flokkur til ofurvinstri sem legði
höfuðáherslu á ýmis brýn vanda-
mál ársins 1899 og bætti síðan
við miskunnarlausri kröfuhörku
í umhverfismálum í trausti þess
að þurfa nú aldrei að standa við
stóra orðin. Og lendi menn þrátt
fyrir allt í ríkisstjóm er alltaf
hægt að láta þau niður í skúffu
ásamt gömlum ritlingum her-
námsandstæð-
VIÐHORF inga.
----- Þetta var
Eftir Krisiján ekkert óvænt.
Jónsson Hins vegar
kom á óvart að
Samfylkingin skyldi í fæðingar-
hríðunum og kosningabaráttunni
mæna dáleidd á þennan fjandvin
sinn eins og lítil mús á slöngu
sem ætlar að gleypa hana.
Vont var að sjá þennan vænt-
anlega helsta keppinaut Sjálf-
stæðisflokksins gera sig sekan
um nákvæmlega jafn loðinn mál-
flutning og hann í mikilvægum
málum. En verst er að sjá að
uppgjörið við hefðbundnar
vinstriáherslur í efnahagsmál-
um, sem er í fullum gangi ann-
ars staðar á Vesturlöndum, skuli
ekki vera hafið hérlendis hjá
þeim sem málið varðar.
Það er einfaldlega ekki nóg að
segja að Samfylkingin vilji jöfn-
uð og réttlæti. Þetta vora bar-
áttumál framherjanna fyrir
hundrað áram, baráttumál sem
kratar notuðu til að ná völdum í
lýðræðislegum kosningum víða
um lönd en kommúnistar af-
skræmdu og komu jafnvel óorði
á. Markmiðið var að allir gætu
lifað mannsæmandi lífi. Sem er
annað en að reyna að tryggja
með ofsköttun og ofstýringu að
engum líði einhvern tíma á æv-
inni illa.
Nú hættir einhver að lesa og
segir við sjálfan sig að næst
verði vitnað í rit frjálshyggju-
postula um vonsku ríkisvaldsins
og gæsku einstaklingsins. Það
stendur ekki til. Miklu athyglis-
verðara er að kynna sér það sem
evrópskir vinstrimenn, aðrir en
íslenskir, segja og gera þegar
velferðarmálin eru á dagskrá.
Við tölum um að velferðar-
kerfið sé öryggisnet sem bregða
þurfi undir samfélagið til að
hindra slys. Við viljum líka
allrahelst að hvergi sé hægt að
finna augljós dæmi um neyð eða
óréttlæti sem hægt er að bæta.
En hvernig sem fólk reynir að
leika sér með tölur er auðvitað
öllum innst inni ljóst að þótt
enn megi finna slæma hnökra
er meiri jöfnuður og betri fé-
lagsleg þjónusta hér en í nær
öllum öðram ríkjum heims. Og
viljum við koma á lögregluríki
til að útrýma síðustu leifum
óréttlætisins, fjarlægja síðustu
blettina í hreingemingunni?
Imyndar einhver sér að hægt
verði að gera svo vel að öllum
líki?
Kjell-Olof Feldt var áram
saman fjármálaráðherra Sví-
þjóðar á níunda áratugnum, góð-
ur og gegn jafnaðarmaður. Hann
reyndi að fá Svía til að staldra
við áður en hugsjónin um jöfnuð
og réttlæti kæfði allt frumkvæði
í landinu. Hefur hann lýst því
hve sár reynsla það hafi verið
fyrir sig að sættast við sjálf
helgispjöllin, þau að auka yrði
launamun í Svíþjóð til að treysta
efnahaginn.
Feldt og fleiri bentu á að
menn hefðu einfaldlega gengið
of langt í að efla jöfnuð með
skattprósentu sem var orðin hin
hæsta í heimi, yfir 60% á ein-
staklinga. Fyrirtækin myndu
flýja landið, stöðnun taka við,
einnig myndi hæfileikaríkt fólk,
sem eftirsótt væri í atvinnulíf-
inu, freistast til að setjast að er-
lendis. Nú skyldu margir ætla að
Alþýðusambandið sænska hefði
verið alveg ósammála Feldt og
öðram „hægrisinnum“ en svo
var ekki. í forystu sambandsins
voru margir sem vöruðu við því
að afleiðingamar gætu orðið
slæmar og bentu á að leitin að
alls kyns skattasmugum væri
orðin þjóðaríþrótt.
Svíar hafa gripið til ýmissa
ráða til að stöðva kerfisofvöxtinn
en hægt gengur. Stór hluti þjóð-
arinnar er löngu orðinn svo háð-
ur spenanum að þröngir einka-
hagsmunirnir reynast oft sterk-
ari en skynsemin. Jafnaðarmenn
í Danmörku hafa einnig sett
spumingamerki við óhefta,
hömlulausa velferð. Kerfi sem
snýst orðið að miklu leyti um að
halda sjálfu sér á floti en hefur
löngu gleymt markmiðinu göf-
uga: að aðstoða þá sem era þurf-
andi. Blair í Bretlandi hefur
gengið hart fram í að reyna að
vinda ofan af velferðarsukkinu,
gera aðstoð markvissari og
koma í veg fyrir misnotkun.
Hvarvetna er verið að ræða
þessi mál á vinstrikantinum í
Evrópu af hreinskilni og fersk-
leika þeirra sem era reiðubúnir
að viðurkenna að sumar fullyrð-
ingar andstæðinganna eigi við
rök að styðjast.
Nema hér á landi, hér ríkir
vinstri-íhaldssemin og jafnaðar-
mönnunum okkar fmnst þessi
upphlaup í útlöndum óskiljanleg.
Hægrimönnum er látið eftir að
skaffa, vinstrimanna er bara að
heimta og dudda sér við að
hrósa sjálfum sér fyrir að hafa
miklu betra hjartalag en íhaldið.
Hvemig ætla þeir að bregðast
við sem í einu orðinu segjast
vilja frjáls viðskipti í heiminum
og hinu orðinu að auka þurfi enn
launajöfnuð þegar ungt, vel
menntað fólk ákveður að þiggja
frekar góð laun erlendis en
skattpíningu hér í nafni velferð-
arkerfisins? Eigum við að hlíta
leiðsögn Svía sem era þegar
búnir að missa stórfyrirtæki úr
landi og famir að sjá á eftir vax-
andi fjölda hæfileikafólks?
Vonin um betri heim er eitt af
því sem rekur okkur til að gera
betur og hún er eilíf. En við vit-
um líka að góð meining er ekki
nóg. Einhvers staðar era oftast
mörk sem við getum ekki farið
yfir án þess að kalla yfir okkur
allt aðra niðurstöðu en til var
ætlast. Við fáum jöfnuð eymdar-
innar.
Rithömlun Nemendum með ríthömlun hefur fjölgað í framhalds-
skólum. Ragnheiður Briem kennslufræðingur gerði könnun á
námsárangri í réttritun og kynnti sér lestrarmiðstöðvar í Banda-
ríkjunum. Síðari grein hennar mun birtast næsta laugardag.
Morgunblaðið/Golli
Reynslusaga
réttritunar
kennaraI
• Nemandi í þjálfun fækkaði stafsetn-
ingarvillum úr 100 í 44 á lokaprófí
• Dyslexíunemendur geta tekið jafn-
hröðum framförum í réttritun og aðrir
A sríðstýmum er nýugini oft hætuleg
(les:
Á stríðstímum er nýjungagirni oft
hættuleg)
Þegar við íslenskukennarar sjáum
stafsetningu í þessum dúr þurfum
við ekki að velkjast í vafa. Þarna er
kominn nemandi með rithömlun á
háu stigi. Hann sleppir úr stöfum,
styttir jafnvel löng orð um helming,
lætur sér nægja að skrifa einfaldan
samhljóða í stað tvöfalds og hefur
ekki sjónminni sem segir honum
hvernig rita á algeng orð eins og
tími.
Síðastliðinn áratug hefur rithöml-
uðum nemendum í MR fjölgað
ískyggilega og sama gildir væntan-
lega um aðra framhaldsskóla. í
fyrstu vissu kennarar ekki almenni-
lega hvemig taka ætti á þessum ein-
kennilega vanda. Prýðilegir nemend-
ur virtust alls ekki geta beitt ritregl-
um þótt þeir væru allir af vilja gerð-
ir.
Guðni, þáverandi rektor, hafði
samband við menntamálaráðuneyti
og frétti að verið væri að setja á
laggimar Lestrarmiðstöð KHI. Hún
fyndi þá nemendur sem þyrftu á
hjálp að halda og að því loknu gæt-
um við veitt nauðsynlega aðstoð.
Þetta hljómaði vel og Rannveig
Lund birtist eins og engill af himn-
um sendur. Við vísuðum til hennar
heilmörgum nemendum sem hún at-
hugaði eftir kúnstarinnar reglum,
valdi úr þá sem verst vora haldnir,
og við fóram að skipuleggja nám-
skeið handa þeim.
Hefðbundnar aðferðir
duga engan veginn
Það kom í minn hlut að semja efni
til að nota á námskeiðunum og kenna
þeim sem áttu í mestum erfiðleikum.
Strax í byrjun varð ljóst að nauðsyn-
legt væri að setja efnið fram á mis-
munandi hátt eftir því á hvaða stigi
rithömlunin væri. Eg nefni hér eitt
dæmi um kennsluaðferð sem gafst
vel.
Fyrst athugaði ég þær villur sem
algengastar vora, þ.e. að nemendur
skrifuðu t.d. raki þar sem átti að
standa rakki og öfugt. Ég lét nem-
endur hlusta á orðatvenndir eins og
tapi - tappi, rota - rotta, græti -
grætti. Allir nemendurnir heyrðu
muninn greinilega. Þeir gátu sömu-
leiðis endurtekið orðin með kórrétt-
um framburði.
En þegar kom að því að skrifa
þessi orð á blað fór mállð að vandast.
Einhvers staðar á leiðinni frá huga
til handar varð skammhlaup - stund-
um. Tilviljun virtist ráða hvaða stafir
rötuðu á pappírinn. Brýnt var að
finna nýtilega aðferð handa þeim
nemendum sem gætu greint fram-
burð og endurtekið hann en alls ekki
skrifað orðin rétt af neinu öryggi.
Aðferð sem gaf
góða raun
Ég ráðlagði nemendum að leggja
lófann yfir vitin, láta löngutöng
nema við nefbroddinn og segja svo
orðin, sem þeir hefðu heyrt, helst
með dálítið ýktum framburði. Ef
þeir fyndu greinilega sterkan blástur
í lófanum ættu þeir að skrifa tvöfald-
an samhljóða annars einfaldan. A
einni kennslustund fækkaði villum
um fjórðung.
Við prófuðum fleiri ráð og ég
þrælaðist gegnum Vasasöngbókina
til að finna góða söngtexta sem nem-
endur gætu æft sig á í einrúmi heima
fyrir. Ég man t.d. að Bí, bí og blaka
hentaði mjög vel til að greina sundur
langa og stutta sérhljóða. Allir nem-
endumir fundu að ekki gat gengið að
syngja Bí, bí og blakka!
Geta allir lært réttritun?
VETURINN 1994 til
1995 gerði dr. Ragn-
heiður Briem kennslu-
fræðingur könnun á
námsárangri í réttrit-
un hjá fyrsta árs nem-
um í Menntaskólanum
í Reykjavík. Fjöldi
nemenda, sem tóku
þátt í allri könnun-
inni, var um 280. í
Lestrarmiðstöð KHI
höfðu 17 þeirra um
haustið greinst með
mismunandi alvarleg
einkenni dyslexíu, þ.e.
sértæka námserfið-
leika í lestri og staf-
setningu. Ragnheiður
reiknaði út hversu mikið stafsetn-
ingarvillum nemenda hefði fækkað
frá hausti til vors en á þeim tíma
hafði farið fram stíf
réttritunarkennsla í
öllum bekkjardeildum
á fyrsta ári. Dyslexíu-
nemendur áttu kost á
sérkennslu fyrir og
eftir áramót og auk
þess var öllum nem-
endum með falleink-
unn á jólaprófi boðið
námskeið á vorönn.
Niðurstöður reynd-
ust þær að villum hjá
þessum 280 nemend-
um hafði fækkað um
54% en í dyslexíuhópn-
um um 58%. Af þeim
nemendum náði að-
eins einn tilskilinni
lágmarkseinkunn (3,5) þótt þess-
um hópi hefði farið heldur meira
fram en öðrum. Sem dæmi má
nefna að einn nemandinn fækkaði
stafsetningarvillum úr 100 í fyrstu
könnun í 44 á lokaprófi en var
samt sem áður langt undir núlli
enda u.þ.b. sjötta hvert orð skakkt
ritað á vorprófi.
Þessar miklu framfarir dyslexíu-
hópsins komu á óvart og taldi
Ragnheiður að draga mætti af því
eftirfarandi ályktun: Þótt réttritun
verði e.t.v. aldrei eins fyrirhafnar-
laus fyrir rithamlaða og hún er
fyrir hina geta dyslexíunemendur
engu að síður tekið jafnhröðum
framförum í réttritun og aðrir
nemendur með svipaða námshæfi-
leika. Er þetta í fúllkomnu sam-
ræmi við svokallaða hlítarnáms-
kenningu (mastery learning), þ.e.
að „allir geti lært allt“, eina breyti-
lega stærðin sé tíminn sem það
tekur.
Ragnheiður Briem