Morgunblaðið - 15.05.1999, Blaðsíða 66

*
66 LAUGARDAGUR 15. MAÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Samfylkingin vann
MERKILEGT er
það hversu menn
leggja mat á kosninga-
úrslit, burtséð frá
mælikvörðum. Engu er
líkara en verið sé að
lesa í iður búpenings
og gauða síðan eftir því
hversu stendur eða
hvernig lafir sálartötr-
ið hjá þeim sem dæmir
og útleggur.
Tilefni þess að ég
lyfti fíngri til að lykla
inn greinarkom í
Moggann er það að
mér blöskrar hvemig
jafnvel ótrúlegustu
menn hafa sameinast
um að túlka niðurstöður kosning-
anna sem tap fyrir Samfylkinguna.
Nú get ég alveg eins leyft mér að
halda því fram að Samfylkingin hafi
unnið.
í framhjáhlaupi langar mig til að
minnast þess hvemig Davíð Odds-
son forsætisráðherra hefur haft allt
á homum sér gagnvart Samfylking-
unni bæði fyrir og
einnig eftir kosningar.
Nú hélt stjórn hans
velli og Sjálfstæðis-
flokkurinn bætti við sig
fylgi, þannig að hann
hafði ástæðu til að
gleðjast. Maður velti
fyrir sér hvernig þessi
maður tæki raunveru-
legu tapi, fyrst hann á
svona erfitt með að
taka sigrunum nú. Eða
kynni skýringin að vera
sú að Samfylkingin sé
Sjálfstæðisflokknum
ögn skeinuhættari en
talsmenn Sjálfstæðis-
flokksins hafa viljað
Margir mælikvarðar
Nú er það svo að hægt er að nota
ýmsa mælikvarða til að mæla ár-
angur nýs stjórnmálafls eins og
Samfylkingar. Má ég nefna nokkra:
1) Skoðanakannanir 2) útkomu
flokka þeirra sem eiga hlutdeild í
Kosningaúrslit
Mér er með öllu óskilj-
anlegt, segír Óskar
Guðmundsson, hvað
mönnum gengur til
þegar þeir reyna að
gera lítið úr árangri
Samfylkingarinnar hér
1 Reykjavík.
Samfylkingu í síðustu kosningum 3)
sama og 2 og bæta við útkomu
Vinstri hreyfingar - græns fram-
boðs sem á rætur í sömu flokkum
og samtökum. 4) Miða við aðstæður
í viðkomandi kjördæmi, t.d. hversu
sterkir mótherjarnir voru og eru. 5)
Stærð þingflokka fyrir og eftir
kosningar 6) Allar þær breytur sem
hér hafa verið nefndar.
■■
Óskar
Guðmundsson
vera láta?
ISLEJVSKT MAL
Próf. Þorkell Jóhannesson
sendir mér hið vinsamlegasta
bréf sem ég birti með þökkum
og örlitlum útúrdúrum í horn-
klofum frá sjálfum mér:
„Kæri Gísli:
Eg óska þér innilega til ham-
ingju með 1000. þáttinn um ís-
lenskt mál í Morgunblaðinu 10.
apríl síðastliðinn. Eg er einn af
þeim fjölmörgu, sem oft lesa
þessa þætti þína, og ég gleðst
jafnframt yfir elju þinni í garð
málræktar. Mér sýnist þú
einmitt vera þess sívitandi, að í
garðrækt er aldrei neinn enda-
punktur, heldur einungis
kommur, hálfkommur og strik.
Ég vona, að þú eigir enn eftir
margar stundir í garðinum í
tómi og þér til fullnægju, en
okkur hinum til fræðslu og
ánægju.
í Morgunblaðinu daginn eftir
(11.4.) var haft viðtal við þig
(bls. 26). Þar leggur þú áherslu
á, að málið hljóti að breytast
eins og allt annað. Breytingarn-
ar megi þó ekki vera svo örar,
að málið detti í tvennt: fornís-
lenska og nýíslenska.
Fyrir fjöldamörgum árum
vann ég að rannsóknum við einn
besta háskóla í Bandaríkjunum,
Háskólann í Iowa City í Iowa.
Ég komst þar í lausleg kynni við
kínverska konu hámenntaða,
sem sótti námskeið í „old
Icelandic" og þótti mér allnokk-
uð til koma. Við nánari skoðun á
námsefninu, fannst mér þó sem
námskeiðið hefði allt eins getað
heitið námskeið í „icelandic",
enda þótt elstu textarnir væru
raunar frá 14. eða jafnvel 13.
öld. Beint á móti viðtalinu við
þig, á sömu opnu í Morgunblað-
inu (bls. 27), er svo vikið að
ágæti annarrar konu: dr. Guð-
rúnar Þórhallsdóttur, dósents í
íslenskri málfræði í Háskóla Is-
lands. Um hana segir orðrétt:
„Hún stundaði framhaldsnám
við Cornell-háskóla í Bandaríkj-
unum og kenndi þar fornís-
lensku samhliða námi.“
Nú er mér spurn var kennsla
dr. Guðrúnar í forníslensku ein-
ungis vegna þess, að hún var að
kenna forna texta íslenska líkt
og mér sýndist að kennt væri á
námskeiði kínversku konunnar í
Iowa City forðum - eða var dr.
Guðrún að kenna íslensku svo
forna, að hún sé í sundur við og
Umsjónarmaður Gísli Jónsson
1005. þáttur
önnur en íslenska nú? Þetta
veldur mér nokkrum heilabrot-
um og því sendi ég þér þetta
skeyti inn í garðinn til þín!
[Umsjónarmaður svarar svo,
að tungan sé ekki önnur, heldur
öðruvísi. En hann langar til að
vísa þessari þungu spurningu
vinsamlegast til dr. Guðrúnar
sjálfrar.]
Svo að öðrum heilabrotum.
í skóla endur fyrir löngu voru
okkur fengnar lesbækur með
völdum lesköflum eftir íslenska
höfunda eða lesköflum á erlend-
um málum. Mér kom því í opna
skjöldu að sjá í sjónvarpi aug-
lýsingar frá velþekktu útgáfu-
fyrirtæki þar, sem lesbók er
auglýst til þess að vera lesin
upphátt fyrir aðra (í baði, krana
eða hlaupum), sem ekki mega
vera að því að lesa sjálfir. Mér
sýndist svo spaugstofumenn
setja þessar auglýsingar milli
tannanna og fá það út, að les-
bækur væru ætlaðar til lestrar
fyrir ólæsa - og ég lái þeim
ekki! - Mig langar til þess að
heyra hjá þér, hvort þessi merk-
ingarbreyting telst „eðlileg“?
Svo að lokum: Ætli Lesbók
Morgunblaðsins, fyrsta fylgi-
blað Morgunblaðsins, hafi ekki
verið hugsuð til birtingar
„valdra leskafla“, sem ekki rúm-
uðust eða áttu við í aðalblaðinu?
Með bestu kveðjum."
[Umsjónarmaður svarar fyrri
spurningu þessa kafla neitandi,
en hinni síðari hiklaust játandi.]
Og nú langar mig til að segja of-
urlitla sögu. Sigurður Líndal
Pálsson hefur maður heitið, af-
burða enskukennari við M.A.
Hann hóf háskólanám í tungu-
málum við Hafnarháskóla. Þar
var kennd íslenska sú sem
frændur vorir kölluðu „oldnor-
disk“. Þetta tungumál reyndist
sumum Dönum þungt viður-
eignar. Nú er það dag einn að
dönsk stúlka kemur til Sigurðar
og biður hann að aðstoða sig við
að þýða á dönsku mjög erfiðan
kafla úr oldnordisk. Sigurður
tók því fúslega og þýddi textann
reiprennandi. Stúlkan horfði á
hann miklum aðdáunar- og
spurnaraugum, en Sigurður
lætur lítið yfir, sér sé þetta
mjög auðvelt, enda sé þetta
móðurmál sitt. Þá segir stúlkan,
og undrast nú fyrst að marki:
„Ah, gud, er de sá oldnordisk?!"
★
Og þá er mál að sjá og heyra
hvað höfuðskáldið sagði um
„Oldnordisk":
„Sigurður magister Guðmund-
dsson kendi okkur Tomma og
Sigga Olafs að lesa „Oldnordisk"
samkvæmt Ludvig nokkrum
Wimmer til gagnfræðaprófs.
Sigurður var slíkur hjartans
maður að hann var gráti nær ef
lærisveinn hans strauk austurá
Kolviðarhól sér til skemtunar að
kvöldlagi og sat þar kanski veð-
urteptur í öskubyl næturlángt að
spila uppá penínga við bflstjór-
ann, í stað þess að lesa Wimmer.
Sigurður Guðmundsson var
þesskonar íslenskukennari, að
þó hann væri ófríður maður, þá
var hann uppljómaður og í raun-
inni forkláraður, einsog sagt er
á biflíumáli, af djúpum og inni-
legum skilníngi sínum á þeim
forntextum sem að vísu verða
fundnir í Wimmer; og þessari
hrifníngu miðlaði hann okkur
strákum svo við höfðum aldrei
lifað aðra eins dýrð og læra
Wimmer. Sjaldan hefur nokkur
bók, sem í grundvallaratriðum er
eins innilega illmúruð í garð ís-
lendínga og kenslubók Wimmers
í Oldnordisk, verið lesin af jafn-
mikilli aðdáun af sönnum íslend-
íngum einsog okkur Tomma og
Sigga undir handleiðslu Sigurðar
meistara Guðmundssonar.
Grundvallartilgángur þessa
óskammfeilna rits var að sanna
að íslenska hefði ekki verið til í
fomöld, allrasíst á bókum, held-
ur aðeins Oldnordisk sem átti að
hafa verið einhverskonar sam-
eiginlegt túngumál á dönsku
eyunum, Noregi og slíkum pláss-
um, minnir mig. Sömuleiðis gat
Wimmer og hans menn í Dan-
mörku sannað að nútímaíslenska
væri nokkurskonar málíska
handa aplafylum. En þrátt fyrir
þessa óprútnu kenníngu kann ég
enn einhverstaðar oní mér ýmsa
af þeim fornu textum, bundnum
og óbundnum, sem ég lærði af
bókinni."
(Halldór Laxness: Sjömeistara-
sagan 1978.)
★
Aslákur austan kvað:
Eiríkur höndlari á Akri
giftist Eiríku mannkostalakri,
og eirík var sambúðin,
og eirík var krambúðin
eins og eyríki í óreiðu stakri.
Rjátl við mælikvarðana
Það gengur hins vegar ekki eins
og alltof margir hafa leyft sér, að
nota einhvem ofannefndra mæli-
kvarða og nota hann einungis á
Samfylkinguna. Þannig fer til að
mynda fyrir þeim sem nota mæli-
kvarðann skoðanakannanir, að þeir
segja einatt Samfylkinguna hafa
tapað - miðað við skoðanakannanir.
Hins vegar dettur sömu mönnum
auðvitað ekki í hug að segja að
Sjálfstæðisflokkurinn hafi tapað -
miðað við skoðanakannanir, þótt
þær hafi allar mælt þann flokk mun
fylgismeiri en niðurstöður kosning-
anna leiddu í ljós.
Þingflokkar bættu við sig manni
Menn hafa lokið upp einum rómi
um glæsilegan árangur Vinstri
hreyfingarinnar - græns framboðs.
Og ekki vil ég gera lítið úr góðri út-
komu þeirra gömlu félaga minna. Ég
furða mig hins vegar á „samdóma
áliti“ um glæsilegan sigur, minnugur
þess að viðlíka árangur Þjóðvaka í
síðustu kosningum var sagður af-
hroð, tap og endalok.
Nú er það svo að stærð þingflokka
segir einnig nokkra sögu. Fyrir kosn-
ingamar var þingflokkur jafnaðar-
manna með 15 þingmenn, nú er hann
með 17 þingmenn. Þingflokkur
Vinstri hreyfingarinnar - græns
framboðs var auðvitað til orðinn (því
hafa allir gleymt í fjölmiðlunum) og
hann skipuðu sex menn: Steingrímur
Joð, Ogmundur, Guðrún Helgadóttir,
Kristín Astgeirsdóttir, Hjörleifur
Guttormsson og Kristín Halldórs-
dóttir gekk einnig til liðs við þing-
flokk þeirra undir lokin. Á þessum
mælikvarða er ávinningur vinstri
grænna í mesta lagi svipaður og
Samfylkingar, þ.e. þingflokkm-
þeirra stóð í stað meðan þingflokkur
Samfylkingar stækkaði um einn til
tvo. Það gerði reyndar líka þing-
flokkur Sjálfstæðisflokks, - sem allir
eru sammála um að hafi unnið sigur í
kosningunum, - hann vann einn
mann.
Reykjavík leiðir Samfylkinguna
Sleggjudómar og meinfysi hafa
sérlega bitnað á umfjöllun um úrslit-
in í Reykjavíkurkjördæmi, þar sem
hver etur upp eftir öðrum að sláandi
hafi verið léleg útkoma Samfylldng-
arinnar í Reykjavík. Þegar svoddan
ummæli hafa skroppið á tungur
manna um laka útkomu í Reykjavík
Skólavörðustíg 21 • sími 551 4050 •Reykjavík
hvað mætti þá segja um hana annars
staðar? Staðreyndin er nefnilega sú
að Samfylkingin kom hvergi betur út
- Reykjavík leiddi hana á landsvísu.
Hér var fylgið 29%, - en hvarvetna
lakara annars staðar.
Lítum aðeins á mælikvarðana áð-
umefndu um aðstæður í kjördæm-
um og keppinauta. I Reykjavík voru
að ýmsu leyti önugar aðstæður fyrir
Samfylkinguna; Davíð sjálfur leiddi
flokk sinn í þessu kjördæmi, Vinstri
hreyfing - grænt framboð var leidd
af fyrrverandi félögum - þingmönn-
um Alþýðubandalags og vinsælum
vinstri manni eins og Ögmundi.
Kvennalisti gekk með brotinn
skjöld og klofinn til leiks í samfylk-
ingarborginni, pólitískar aðstæður í
sveitarstjórnarmálum voru óheppi-
legri hér en víðast hvar, t.d. vegna
óánægju meðal kennara í launamál-
um. Þrátt fyrir andstreymi af þess-
um toga tókst Samfylkingunni í
Reykjavík betur upp en í öðrum
kjördæmum - á sama tíma tókst
vinstri grænum undir stjóm Ög-
mundar afar vel upp í borginni.
Stjómarblokkin tapaði m.a.s. einu
prósenti í fylgi frá síðustu kosning-
um í höfuðborginni.
Mér er því með öllu óskiljanlegt
hvað mönnum gengur til þegar þeir
reyna að gera lítið úr árangri Sam-
fylkingarinnar hér í Reykjavík. Jó-
hanna Sigurðardóttir sem leiddi
listann má vel við una, miðað við að-
stæður.
Næststærsta
stjómmálahreyfingin
í þessu greinarkomi þykist ég
hafa sýnt fram á að þeir mælikvarðar
sem menn hafa verið að nota til að
mæla Samfylkinguna niður halda
ekki. Hún er orðin næststærsta
stjómmálahreyfingin í landinu. Hitt
er svo annað mál, að bæði í Reykja-
vík og annars staðar stóðu vonir okk-
ar til meiri árangurs en raun varð á.
Sérlega er sárt að okkur tækist ekki
að fá fleiri menn kjöma á þing hér í
borginni, þar sem öndvegismenn
skipa varaþingmannssæti. Engu að
síður er ekid hægt annað en una við
úrslitin, - hinn stóri ávinningur felst í
því að búið er að ná saman flokkum,
sem att hafa kappi í meira en hálfa
öld, - í eina samfylkingu. Það er
sögulegur árangur. Við unnum - en
verðum að gera betur næst.
Höfundur var kosningastjóri Sam-
fylkingarinnar íReykjavík við nýaf-
staðnar kosningar.
INNBINDI
VEIAR
Ármúla 29 - Rvk. Sími 588 4699
Vefsíða: www.oba.is
Ap^tekið
Cosmea#
BLÓMLEG LÍNA A F SNYRTIVÖRUM
FYRIR ALLA FJÖLSKYLDUNA
Sk áfe áfe £k áfe áfe
•84* "ÍS* *!S* W *ÍS* *!*•
K Y N N I N G
KYNNING í APÓTEKINU SMÁRATORGI
? 15., 16. OG 17. MAÍ
l KL. I 4 - I 8
BLÓMLEGUR KAUPAUKI!
ö
O
1 ꤇ Pharmaco