Morgunblaðið - 31.07.1999, Síða 60

60 LAUGARDAGUR 31. JÚLÍ1999
MORGUNBLAÐIÐ
VERSLUN
Um þessa helgi, sem nú er af flestum kölluð verslunarmannahelgi, eru 125 ár liðin síðan
þjóðhátíð var haldin hér á landi. Pétur Pétursson þulur rifjar upp að hvarvetna var þess
2______minnst að eitt þúsund ár voru liðin frá landnámi Islands._
125 ár frá þjóðhátíð
og konungskomu
SVEINBJÖRN Sveinbjörnsson
tónskáld.
KONUNGUR stígur á land í Reykjavík. Mynd úr Illustreret Tidende.
FJÖLDI erlendra stórmenna
kom siglandi hingað á fag-
urbúnum fleyum árið 1874.
Fremstan má telja Kristján
IX konung Dana, sem einnig ríkti
yfir Islandi. I för með honum var
yngsti sonur hans Valdemar prins.
Hann lét þess getið á gamals aldri
að engin samkoma er hann hefði
sótt á langri ævi hefði veitt sér við-
líka skemmtan og þjóðhátíðin á ís-
landi árið 1874.
I fyrstu var áformað af stjórn-
völdum að ríkiserfinginn kæmi til
iuátíðarinnar, en er leið á sumarið
var ákveðið að Kristján konungur
færi sjálfur. Var hann fyrsti kon-
ungur landsins er steig fæti á fold.
Fyrirennari hans Friðrik VII. hafði
komið hingað í einskonar útlegð er
hann var ungur og óstýrilátur prins.
Hann var æringi hinn mesti og
sagði er hann heyrði um áhuga ís-
lendinga á stjómarskrá. „Þið skuluð
fá tíu stjómarskrár þegar ég tek við
völdum.“ PC. Knudtzson kaupmað-
ur, sá sem hér var lengi atkvæða-
mestur danskra faktora og umsvifa-
manna veitti prinsinum þá húsa-
skjól og athvarf og nýtti sér það síð-
ar. Knudtzson var nú löngu genginn
til feðra sinna, en samt gætti áhrifa
flþans ennþá. Bryggja sú sem við
hann var kennd og notuð var af
þeim sem ráku fyrirtæki það sem
hann hafði áður veitt forstöðu var
kölluð Knudtzsonsbryggja. Nú var
hún „öll fánum prýdd. Við bryggju-
sporðinn flaut pallur, sem flytja
mátti til eftir því, sem hækkaði í sjó,
en við efri bryggjusporðinn var
reistur veglegur tignarbogi, sveip-
aður rauðum dúk, en yfir boganum
var sett gullin kóróna“(J. Helgason
biskup).
Kristján konungur níundi kom
famt föraneyti á freigátunni „Jyl-
nd“. Skipið vakti athygli og aðdá-
un Reykvíkinga og annara lands-
manna er litu það augum. Þessum
glæsilega farkosti hefir nú verið
valinn varanlegur staður og er hafð-
ur til sýnis í Ebeltoft eða Eplatótt-
um eins og íslendingar nefndu.
Sveinbjöm Egilsson skáld og rektor
v£áð til vinar síns sem var búsettur
þar, Ólafur Stepensen bæjarfógeti.
Þó hlustarverkur og höfuðsótt
hausnum baga vinni,
Ólafur í Eplatótt
er mér í fersku minni.
„Jylland" freigátan sem flutti
Kristján konung níunda með stjóm-
arskrá og frítt föraneyti til Islands
er nú til sýnis gestum og gangandi á
sjóminjasafni á Jótlandi. Guðni Ein-
arsson blaðamaður Morgunblaðsins
gekk þar um þilfar, skoðaði rá og
reiða, kynnti sér vistarverar skip-
verja og dáðist að öllum búnaði.
Hver veit nema Guðni eigi eftir að
fræða lesendur blaðsins um hið
sögufræga skip, sem kom „færandi
vaminginn" á þjóðhátíð íslendigna
1874.
Það vekur athygli sumra aldraðra
Reykvíkinga, sem standa fullir eft-
irvæntingar við fánum skreytta
Knudtzsonsbryggju að lögreglu-
stjórinn í Reykjavík, sem nú gengur
fram á bryggjuna og fagnar jöfri, er
sonur Hans Edvards Thomsens
faktors og Kirstín Knudsen systur
Kristjönu Knudsen er var eiginkona
Hans Edvards. Láras eða Lauritz
Edvard, eins og hann var skírður
hét nöfnum afa síns Lauritz
Michaels Knudsens kaupmanns og
föður síns Hans Edvards Thomsens
stórkaupmanns og verslunarstjóra.
Sú hrösun hafði hent jómfrú Kir-
stínu að verða bamshafandi af völd-
um mágs síns. Hafði hún dvalist all-
lengi á heimili systur sinnar og
mágs. Einhverjir í hópnum kunna
að muna hneykslið sem það olli fyrir
fjöratíu áram er þáverandi lög-
reglustjóri Tvede hafði gert hróp að
ungfrú Kirstínu.
Bæjarslúðrið þar hafði lengi stað-
hæft að samdráttur væri milli Ed-
vards Thomsens og mágkonu hans,
en ekkert sannaðist í þeim efnum
fyrr en löngu síðar að Kirstín þá 21
árs, til heimilis hjá móður sinni
Margarethe Andreu ekkju L.
Knudsens faktors ól son sinn. Þórð-
ur Sveinbjömsson háyfirdómari og
konferensráð, sem kvæntist Kir-
stínu gerði Láras Edvard að kjör-
syni sínum.
Þórður segir í ævisögu sinni að
bamsfaðir hennar Hans Edvard
hafi bragðið heiti við Kirstínu. Hvað
hæft kann að vera í því skal ósagt
MAGNÚS Einarsson dýralæknir og frú Ásta, kona hans. Jón Svein-
bjömsson, síðar konungsritari, og kona hans, frú Ebba (um 1902).
látið. Dómstjórinn var ekki allur
þar sem hann var séður. Var sann-
kallaður meistari í hálfyrðum og tví-
ræðum tilsvöram. Athyglisvert er
hvemig hann svarar þingræðu þar
sem minnst er á Vestmannaeyjar en
einmitt þar hafði Thomsen faktor
dvalist ásamt eiginkonu og verðandi
bamsmóður. „Um Vestmannaeyjar
veit ég ei neitt og þarf ei neitt að
vita.“
Stefán Gunnlaugsson ritar Páli
skrifara á Stapa:
„Á kóngsins fæðingardegi þann
AFKOMENDUR Lárusar Sveinbjörnssonar í garðinum við Túngötu. Þar bjó á þessum tíma tengdasonur
hans, Magnús Einarsson dýralæknir og fjölskylda hans. Hesturinn er Konungsgráni, sem kom við sögu þegar
Friðrik konungur, sonur Kristjáns IX, kom til landsins 1907. Annar telpuhnokkanna framan við hestinn er
Guðrún, móðir Magnúsar Finnssonar blaðamanns.
28. janúar þ.á. vora allir embættis-
menn og klúbbsfélagar saman
komnir þar til að celebrera hátíðina,
en eftir borðhald vildi politiemeist-
arinn [M Tvede] reka Kirstine
Knudsen á dyr af því hún hefði átt
bam með faktor E. Thomsen ...
Allir embættismenn og Directionin
voru á móti þessu og þótti þar
hvorki tími né staður fyrst að fram-
færa slíkt, jókst svo orð af orði og
varaði þetta um tvo tíma, og sat sú
ákærða kyrr og dansaði fyrsta
dansinn eigi að síður. Málið kom
fyrir biskiup [Steingrím Jónsson]
þar, sem sagði: „Ekki fordæmi ég
þig, far og syndga ekki framar," -
Eg var sá eini, sem ekki komst í
þetta, því eg var ekki til staðar á
klúbbnum; eg hafði bæði höfuðverk,
sem ekki minnkaði við að eg fékk
vitneskju um, að einhverju þvílíku
yrði hreyft af Tvede, og gat eg í
vonirnar hversu fara mundi...“
Bræður Kirstínar kærðu síðan
Tvede fyrir orðbragð hans um hana,
en fyrir milligöngu stiftamtmanns
drógu þeir kærana til baka.
Það gekk á með skúram þegar
Kristján konungur steig á land, en
svo rofaði til og sólin skein. Þegar
Hilmar Finsen landshöfðingi hafði
flutt hjartnæmt ávarp og áheyrend-
ur húrrað og fagnað svaraði kon-
ungur með fáum orðum og guldu
menn orð konungs með fagnaðaróp-
um. Konungur lét kynna sér emb-
ættismenn. Síðan hófst gangan upp
bryggjuna. Gekk lögreglustjóri á
undan, en hann var hinn nýi bæjar-
fógeti Reykjavíkur, Láras E. Svein-
bjömsson, er þá fyrir hálfum mán-