Morgunblaðið - 18.09.1999, Blaðsíða 57

Morgunblaðið - 18.09.1999, Blaðsíða 57
MORGUNBLAÐIÐ UMRÆÐAN LAUGARDAGUR 18. SEPTEMBER 1999 57 Staðreyndir um tekju- skerðingu sveitarfélaganna AÐ UNDANFÖRNU hafa farið fram í fjölmiðlum töluverðar um- ræður um fjárhagsafkomu sveitar- félaganna. I máli ein- staka ráðherra hefur komið fram að óeðli- legt sé að sveitarfélög- in safni skuldum á sama tíma og ríkið skili miklum tekjuafgangi og áformi hraðain nið- urgreiðslu iána. Um- ræðan hefur verið æði yfirborðskennd og lítið verið rætt um ástæður skuldasöfnunar sveit- arfélaganna á undan- förnum árum. Það er mikil einföldun að halda því fram að af- koma ríkis og sveitar- félaga byggist á sömu forsendum. Lögbundin verkefni og skyldur sveitarfélaganna, tekju- stofnar þeirra og svigrúm til breyt- inga er með allt öðrum hætti en hjá ríldssjóði. Alþingi og framkvæmda- valdið setja sveitarfélögunum efna- hagslegan ramma með löggjöf og reglugerðum og því er mikilvægt að löggjafarvaldið tryggi hverju sinni að tekjustofnar sveitarfélaga séu í samræmi við þær lögskyldur sem þau hafa. Einung- is þannig geta þau sinnt verkefnum sínum eins og ætlast er til samkvæmt lögum og reglugerðum með tekj- um sínum en ekki lán- tökum. Ástæður skulda- söfnunar Ymsar ástæður hafa leitt til skuldasöfnunar sveitarfélaganna á undanförnum árum. M.a. hafa þau fjár- magnað margvísleg þjónustumannvirki og aðrar mikilvægar framkvæmdir að hluta til með láns- fé sem leiðir síðan til auldns rekstrar- og fjármagnskostnaðar. Ennfremur hafa lög og reglu- gerðir, m.a. á sviði félagsþjónustu og umhverfismála, oft falið í sér ákvæði, sem leiða smátt og smátt til kostnaðarauka fyrir sveitarfé- Skuldasöfnun Það er skylda sveitar- stjórna, segir Vilhjálm- ur Þ. Vilhjálmsson, að ráðstafa fjármunum sveitarfélaganna með skynsamlegum hætti. lög, án þess að þau hafi fengið sér- staka eða tiltekna viðbótartekju- stofna til að sinna þessum auknu verkefnum. Þessu til viðbótar hafa ýmsar breytingar á skattkerfinu hin síðari ár bæði orðið til þess að auka útgjöld sveitarfélaga og draga úr tekjum þeirra. Margvís- legar upplýsingar og gögn liggja fyrir sem sannreyna þetta og hér er um verulega fjármuni að tefla. Niðurstaða nefndar um skattkerfisbreytingar Nýlega lauk störfum nefnd skip- uð fulltrúum sveitarfélaga og fé- lags- og fjármálaráðherra. Nefndin hafði það verkefni að meta bein og óbein fjárhagsleg áhrif ýmissa skattkerfisbreytinga, sem gerðar hafa verið á undanfömum árum, á tekjustofna sveitarfélaga. í grein- argerð nefndarinnar kemur fram að ýmsar skattkerfísbreytingar hafa haft í för með sér skerðingu á tekjum sveitarfélaga. Þar er um að ræða skattfrelsi lífeyrisiðgjalda, breytta meðferð á skattlagningu hagnaðar af sölu hlutabréfa og arðs af þeim, bein áhrif vegna upp- töku fjármagnstekjuskatts og skerðingu á útsvarsstofni vegna skattlagningar annarra tekna sem nú eru skattlagðar sem fjár- magnstekjur. í greinargerðinni er árlegt tekjutap sveitarfélaganna metið á 1.914 millj.kr. í skilabréfi nefndarinnar til fé- lagsmálaráðherra kemur fram að fulltrúar ríkis og sveitarfélaga séu sammála öllum þeim atriðum sem fram koma í greinargerðinni. Auk þess er það mat fulltrúa sveitarfé- laganna í nefndinni að breyting á einkarekstri í einkahlutafélög skerði útsvarstekjur sveitarfélag- anna árlega um 300 millj.kr. Vilhjálmur Þ. Vilhjálmsson Að hafa skoðun á... ÞAÐ er óskaplega ríkt í okkur Islending- um að þurfa að hafa skoðanir á öllum sköp- uðum hlutum og mál- efnum. Það er þrýst- ingur víða frá að mað- ur verði að fylgjast með og hafa skoðun á öllu sem er að gerast, án þess að hafa yfír- leitt nokkrar forsend- ur, hagsmuni eða áhuga á efninu. Upplýsingar hafa aldrei verið eins að- gengilegar almenningi og nú er, ekki síst vegna Netsins og auk- Jóhann Kristjánsson ins framboðs af útvarps- og sjón- varpsstöðvum. Tæknin hefur líka gert það að verkum að upplýsing- Upplýsingaþjóðfélag Það sem ég vil leggja áherslu á, segir Jdhann Kristjánsson, er að fólk tileinki sér gagnrýna hugsun. amar sem við fáum eru nýrri en áður var. Nú er t.d. hægt að fá skilaboð í GSM-símann sinn á svokölluðu SMS-formi, með því einfaldlega að skrá sig fyrir ákveðnum upplýsingum. Þannig getur GSM-símanotandi fengið stöðuna á bankareikningi sínum senda til sín á hverjum degi í sím- ann eða fengið uppfærða stöðu á leikjum í fótboltanum um leið og leikimir em spilaðir, svo dæmi séu tekin. Aukið framboð af beinum út- sendingum frá ýmsum atburðum gengum Netið, sjónvarpið eða út- varpið gerir það að verkum að sí- fellt mefra áreiti er frá þessum upplýsingaveitum. Þetta hefur það í för með sér að allir eiga að geta fylgst með öllu og einhvem veginn virðist sú krafa vera gerð til okkar að svo eigi að vera. Það er ekki lengur hægt að afsaka sig með því að segja að „maður var ekki á land- inu“ eða „hefur ekki haft tíma til að lesa blöðin“ þegar maður er spurð- ur álits á einhverju hitamálinu. Þessi mikla breyting á umhverfi okkar hefur sjálfkrafa leitt til auk- ins hraða í samskiptum manna á milli sem aft- ur leiðir til meiri þrýst- ings á kerfinu í heild. Allur samanburður er auðveldari, samkeppni er háð þessum mikla hraða og öll áhersla er á að vera fyrstur að vinna úr upplýsingum. Sagt er að gæði nútíma stjórnenda felist íyrst og fremst í því að nýta sér upplýsingar frá rekstrinum og um- hverfinu á sem skemmstum tíma. Þannig geti þeir tekið í taumana fyrr en keppinaut- amir og aðlagð stefnu fyrirtækisins breyttum forsendum. Vissulega getum við þakkað tækninni og öflugri upplýsinga- veitu margt það góða sem við þekkjum í dag. En stundum er hollt að staldra aðeins við og meta stöðuna upp á nýtt. Upplýsinga- bylgjan skall á okkur íslendingum af miklu meiri krafti en á flestar aðrar þjóðir, aðallega vegna nýj- ungagirni okkar og smægðar. Ekki síst þess vegna þurfum við að vara okkur og læra að búa við breytt umhverfi. Okkur er svo nauðsyn- legt að læra gagnrýna hugsun, sér- staklega nú þegar hraði samfélags- ins leggur á okkur auknar kröfur. Það er ekki sjálfgefið að heil þjóð taki við svona örum breytingum án þess að eitthvað láti undan. Því miður er ég hræddur um að fyrir marga sé hraðinn orðinn of mikill og allt of margir séu komnir fram úr sér, ómeðvitað. Þetta kemur í ljós á margan hátt. Nú, þegar á að virkja vegna nýs álvers fyrir austan, rís fjöldi fólks upp og hefur miklar skoðanir á umhverfismati og fleiru sem tengist fyrfrhugðuðm framkvæmd- um. I mörgum tilvikum hefur þetta fólk engar forsendur til að hafa skoðun á málinu og ætti að vera hlutlaust þess vegna. Mörg fleiri sambærileg mál væri hægt að nefna en læt ég það vera hér. Það sem ég vil leggja áherslu á er að fólk tileinki sér gagnrýna hugsun. í því felst að meta vand- lega þær upplýsingar sem fyrir- liggjandi eru og reyna að leggja mat á gildi þeirra, hvort sem þær koma úr sjónvarpinu, útvarpinu, blöðum, samtölum, Netinu eða annars staðar frá. Það er miklu betra að vera hlutlaus en að vera sammála síðasta ræðumanni, því slíkt hlutleysi færir umræðuna á vitsmunalegra plan og verður til þess að kjami málsins kemur í ljós, hafi málið yfirleitt einhvern kjarna. Höfundur er rekstrarhngfræðingur og starfar hjá íslandsbankn F&M. Tekjustofnar í samræmi við skyldur Það er skylda sveitarstjórna að ráðstafa fjármunum sveitarfélag- anna með skynsamlegum hætti og svara gagnrýni þeirra sem telja að fjármálastjóm þefrra sé ábótavant. Það er jafnframt skylda löggjafar- valdsins að sjá til þess að tekju- stofnar sveitarfélaga séu á hverj- um tíma í samræmi við þau verk- efni sem þeim er lögskylt að sinna. Þeir sem kjósa að gagnrýna sveit- arfélögin fyrir skuldasöfnun þurfa að kynna sér ítarlega ástæður hennar og velta því fyrir sér hvort löggjafarvaldið hafi gegnt þeirri frumskyldu sinni að tryggja sveit- Jón Steinar Gunnlaugsson hrl. Afkoman er betri en ársreikn- ingar sýna HINN 1. september s.l. birti Fjármálaeftirlitið greinargerð um athugun sína á iðgjalda- hækkunum í lögboðnum öku- tækjatryggingum. Greinargerð- in hefur nokkuð komið til um- ræðna á opinberum vettvangi, án þess að nægilega hafi verið bent á þýðingarmikið atriði sem þar kemur fram og sýnir að af- komutölur sem félögin birta í ársreikningum sínum um öku- tækjatryggingarnar era rangar. I ársreikningum vátrygg- ingafélaga eru gjaldfærslur á tjónakostnaði þeirra byggðar á áætlunum, þar sem ekki liggur fyrir við gerð ársreikninganna hver endanlegur kostnaður tjóna ársins verður. Ég hef haldið því fram á opinberum vettvangi, að þessar áætlanir hafi verið allt of háar og þess vegna hafi afkoma í bifreiða- tryggingunum verið miklu betri, heldur en reikningarnir sýna. Hinn gríðarlegi og sam- felldi vöxtur bótasjóðanna sé hér sterkasta vísbendingin. Greinargerð Fjármálaeftir- litsins staðfestir þetta. I henni kemur fram að við því megi bú- ast, að rúmlega 2 milljarðar króna muni losna úr tjónaskuld vegna áranna 1991 til 1996. Þetta mat eftirlitsins er sýnilega mjög varfærið. I þessu felst að afkomutölur í ársreikningum fé- laganna vegna bílatrygginga íyrir fyrrgreind ár eiga að leið- réttast sem þessu nemur. Líkast til er leiðréttingarfjárhæðin hærri. Afkoma vátryggingafé- laganna í bílatryggingunum er því a.m.k. þessari fjárhæð betri heldur en ársreikningamir þessi ár hafa sýnt. Félögin birta hins vegar aldrei eftirá leiðréttingar sem sýna hver raunveraleg af- koma tiltekins árs hefur orðið, þegar öll kurl koma til grafar. Þau halda bara áfram að þrá- stagast á því, að bifreiðatrygg- ingarnar séu reknar með tapi. Það sýni ársreikningarnir! Þessi málflutningur hentar betur í baráttunni við viðskiptavinina og þjónar betur því markmiði, að geta haldið áfram að safna upp gildum bótasjóðum, sem verða grundvöllur undir mai'g- víslegum samfélagslegum áhrif- um forsvarsmanna félaganna. Peningum fylgja nefnilega völd og áhrif sem menn gefa ekki eft- ir baráttulaust. arfélögunum eðlilega tekjustofna í samræmi við þær skyldur og kvað- ir sem lög og reglugerðir kveða á um. Til þess að sveitarfélögin geti C- rækt það hlutverk sem til er ætlast og haldið uppi eðlilegri þjónustu við íbúa sína, hvort sem um er að ræða rekstur eða stofnkostnað, svo sem vegna leikskóla, grunnskóla, félagsþjónustu, íþróttamannvirkja, gatnagerðar, sorp- og fráveitumála og umhverfismála almennt, þurfa þau að hafa trausta tekjustofna. Sú skerðing sem nú hefur verið sann- reynd og nemur um það bil árlegri skuldasöfnun sveitarfélaganna sýnir að svo er alls ekki. Fjölmiðlaumræðan sem fram ^ hefur farið að undanförnu um skuldasöfnun sveitarfélaga og það hvort aukin verðbólga sé að hluta til af þeirra völdum þjónar litlum tilgangi og skilar engum árangri. Mikilvægt er að sem fyrst verði gerðar breytingar á tekjustofnum sveitarfélaga sem bæti sveitarfé- lögunum þá tekjuskerðingu sem þau hafa sannanlega orðið íýrfr. Jafnframt verða sveitarfélögin að gæta ýtrasta aðhalds í rekstri og framkvæmdum. Þetta tvennt er forsenda þess að skuldasöfnun sveitarfélaganna verði stöðvuð. Höfundur er formnður Sambands islenskra sveitarfélaga. ■/elina Fegurðin kemur innan frá Laugavegi 4, sími 551 4473
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.