Morgunblaðið - 18.09.1999, Síða 64

64 LAUGARDAGUR 18. SEPTEMBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
Greinargerð frá
Reykjagarði hf.
MORGUNBLAÐINU hefur
borist eftirfarandi greinargerð frá
Bjarna Ásgeiri Jónssyni, fram-
kvæmdastjóra Reykjagarðs hf:
„Hjálagt er bréf sem lögmaður
Reykjagarðs hf. sendi Heilbrigðis-
nefnd Suðurlands 19. ágúst sl. Rétt
þykir að birta bréfið í tilefni dæma-
lausrar ófrægingarherferðar sem
fulltrúar Heilbrigðiseftirlits Suður-
lands standa fyrir gegn fyrirtæki
« mínu á opinberum vettvangi dag
eftir dag.
Að gefnu tilefni er rétt að rifja
upp að í yfirlýsingum Reykjagarðs
frá 23. júlí 1999 og Félags
kjúklingabænda frá 29. júlí 1999 er
tekið fram að engir fagni því frekar
en kjúklingaframleiðendur ef hægt
verði að sýna fram á með rann-
sóknum hvaðan kampýlóbakter
komi og hvernig bakterían berist í
matvæli.
Kjúklingabændur taka hollustu-
og heilbrigðismál í framleiðslu
sinni alvarlega nú sem fyrr og gera
allt sem í þeirra valdi stendur til að
komast fyrir rætur vandans með
vönduðum rannsóknum og vinnu-
brögðum. Fulltrúar Heilbrigðiseft-
irlits Suðurlands virðast hins vegar
hafa meiri áhuga á að skaða
Reykjagarð og ímynd fyrirtækisins
en taka alvarlega lög og reglur sem
þeim er ætlað að starfa eftir.
Reykjavík 19. ágúst 1999.
Til mín hefur leitað Bjarni As-
geir Jónsson, framkvæmdastjóri
Reykjagarðs hf., sem rekur
kjúklingabúið á Asmundarstöðum.
Tilefnið er að umbjóðandi minn tel-
ur að framkoma heilbrigðisfulltrú-
anna Birgis Þórðarsonar og Matth-
íasar Garðarssonar í garð starf-
seminnar á Asmundarstöðum hafi
verið óeðlileg, andstæð lögum og
valdið rekstri Reykjagarðs hf.
gríðarlegu tjóni.
Erindið er sent yður vegna þess
að í 15. gr. laga um hollustuhætti
og mengunarvarnir nr. 7/1998
kemur fram að heilbrigðisnefnd á
viðkomandi svæði ræður heilbrigð-
isfulltrúa til starfa. í lagagreininni
er sérstaklega tekið fram að heil-
brigðisfulltrúarnir starfi í umboði
heilbrigðisnefndar. Heilbrigðis-
nefnd Suðurlands ber því ábyrgð á
störfum heilbrigðisfulltrúa sinna
gagnvart umbj. mínum.
Ekki þarf að fjölyrða um mikil-
vægi starfs heilbrigðisfulltrúanna
og hversu viðkvæmt það getur
verið þegar opinberu valdi er
beitt. Þeim sem fá í hendur opin-
bert vald er skylt að beita því af
hófsemi. Þetta felst í meðalhófs-
reglunni, sem er ein af grundvall-
arreglum íslensks stjórnsýslurétt-
ar. Að auki hefur verið sett sér-
stakt ákvæði í 16. gr. laga nr.
7/1998, sem leggur heilbrigðisfull-
trúunum á herðar sérstaka skyldu
um þögn og varfærni í samskipt-
um við fjölmiðla. Umrædd grein
er svohljóðandi:
Þeir sem starfa samkvæmt lög-
um þessum eru bundnir þagnar-
skyldu um atriði er varða fram-
leiðslu- og verslunarleynd. Sama
gildir um atriði sem þeir fá vit-
neskju um og leynt skulu fara sam-
kvæmt lögum eða eðli máls.
Upplýsingar og tilkynningar
heilbrigðiseftirlits sveitarfélaga til
fjölmiðla skulu vera efnislega rök-
studdar og þess gætt að einstakar
atvinnugreinar, stofnanir eða íyrir-
tæki bíði ekki tjón og álitshnekki
að óþörfu. Sama gildir um aðra
sem starfa samkvæmt lögum þess-
um.
Ekki fer á milli mála að framan-
greind lagaregla hefur verið þver-
brotin og það margsinnis að und-
anförnu. Framkoma heilbrigðis-
fulltrúanna í garð umbj. míns hefur
verið með slíkum ólíkindum að
erfitt er að skilja hvað þeim gengur
til. Hér á eftir skal þetta nánar
rökstutt:
1. í DV 23.07.99 er viðtal við
Matthías Garðarsson, fram-
kvæmdastjóra heilbrigðiseftirlits
Suðurlands, um starfsemi umbjóð-
anda míns, undir fyrirsögninni
„Neytendur í lífshættu" (fskj.l). í
viðtalinu er m.a. haft eftir fram-
kvæmdastjóranum: „Það er ekki
eðlilegt að fólk þurfi að fara í rúss-
neska rúllettu þegar það kaupir
kjúkling í kjötborðinu og verði síð-
an að fara í grænan skurðlækna-
búning við matreiðsluna í eldhús-
inu og í reynd að vera í lífshættu ef
það borðar íslenskan mat. Þetta er
ekki það ástand sem við viljum
hafa í íslenskri matvælafram-
leiðslu." Fleira kræsilegt kom fram
í viðtalinu. Umbjóðandi minn hefur
ekki orðið var við að athugasemd
hafi komið frá heilbrigðisfulltrúan-
um um að rangt hafi verið eftir
honum haft.
2. Framangreindri „frétt“ fylgdu
heilbrigðisfulltrúarnir eftir með því
að láta taka við sig heilsíðuviðtal
sem birtist í DV þann 30. júlí
sl.(fskj.2). Með viðtalinu íylgir
mynd af þeim félögum þar sem
þeir halda saman á stórum bakka
af kjúklingum, sem allir eru merkt-
ir með áberandi hætti vörumerkinu
„Kjúlli". í skýringartexta kemur
fram að þarna haldi heilbrigðisfull-
trúarnir á ósýktum kjúklingum.
Vörumerkið „Kjúlli“, er frá einum
helsta samkeppnisaðila Reykja-
garðs á markaðnum. I viðtalinu eða
fréttinni er gefin mynd af hetju-
legri baráttu heilbrigðisfulltrúanna
við kerfið þar sem þeir hafi tekið
hagsmuni neytenda fram yfir hags-
muni framleiðandans. Er baráttu
þeirra félaga líkt við baráttu blaða-
mannanna Woodward og Bernstein
í Watergate-málinu á sínum tíma.
Framleiðslu umbj. míns er líkt við
meinsemd og því haldið fram að
kerfið allt reyni að beina athyglinni
frá meinsemdinni. Öll umfjöllunin í
greininni er með þeim hætti að
kraftaverk má teljast ef einhver
lesandi væri reiðubúinn til þess að
kaupa framleiðsluvöru umbj. míns
að lestri loknum. Ekki fer á milli
mála að í viðtalinu fóru heilbrigðis-
fulltrúarnir langt yfir það strik
sem dregið er í 16. gr. laga. nr.
7/1998 auk þess sem það er mjög
alvarlegt mál að þeir skuli hafa
tekið að sér að sitja fyrir í auglýs-
ingu frá keppinauti Reykjagarðs
og hafi gefið í leiðinni út þá ósönn-
uðu yfirlýsingu að kjúklingar það-
an séu ósýktir.
3. í grein sem Siv Friðleifsdóttir
umhverfisráðherra birti í Morgun-
blaðinu fóstudaginn 6. ágúst sl.
kemur fram að árið 1991 hafi Holl-
ustuvernd ríkisins gert úttekt á
tíðni campylobacter í frystum
kjúklingum (fskj.3). í ljós hafi
komið hátt sýkingarhlutfall
(69-100%) frá öllum sláturleyfis-
höfum sem framleiddu kjúklinga á
þeim tíma (5 sláturhús). ísfugl hf.,
sem framleiðir „Kjúlla", var einn
sláturleyfishafanna á þessum tíma.
Það er því ekki rétt sem haldið hef-
ur verið fram í umræðunni að und-
anförnu, sem heilbrigðisfulltrúarn-
ir á Suðurlandi hafa tekið að sér að
auglýsa, að engar campylobacter-
sýkingar hafi fundist í fugli frá Is-
fugli hf. Kjarni málsins er sá að
þessar sýkingar eru umhverfis-
vandamál sem framleiðendur
kjúklinga hafa verið og munu berj-
ast við og er þar enginn einn und-
anskilinn.
4. Það hefur komið fram í fjöl-
miðlum að Heilbrigðisnefnd Suður-
lands hafi á fundi 27. júlí sl. ákveð-
ið að óska eftir opinberri rannsókn
á því hvernig greinargerð Heil-
brigðiseftirlits Suðurlands um As-
mundarstaðabúið frá 14. júlí sl. hafi
borist í hendur fjölmiðla. Væntan-
lega er ósk heilbrigðisnefndarinnar
sett fram í því skyni að fá fram nið-
urstöðu um hvort trúnaður hafi
verið brotinn af hálfu starfsmanna
heilbrigðiseftirlitsins með því að
afhenda greinargerðina fjölmiðl-
um. I huga umbj. míns skiptir
vissulega máli að fram komi hver
braut trúnað með þessum hætti.
Það breytir hins vegar ekki því að
brot heilbrigðisfulltrúanna, sem að
framan er lýst, eru svo alvarleg að
þau hljóta sjálfstætt að kalla á að-
gerðir af hálfu heilbrigðisnefndar-
innar, hvað sem umbeðinni rann-
sókn líður. Aðhafist heilbrigðis-
nefndin ekkert gagnvart þessum
starfsmönnum sínum verður að líta
á athafnaleysið sem samþykki
nefndarinnar við athöfnum starfs-
mannanna. Vakin skal athygli á því
að umbj. minn lítur svo á að fjár-
hagslegt tjón, sem hann verður og
hefur orðið íyrir vegna ólögmætrar
háttsemi heilbrigðisfulltrúanna, sé
bótaskylt. Er allur réttur áskilinn í
því efni.
5. Umbj. minn fékk nýlega í
hendur ljósrit af umræddri grein-
argerð frá 14. júlí sl. og bréfi Heil-
brigðiseftirlits Suðurlands til umbj.
míns írá 12. apríl sl. (fskj.4). Þessi
gögn eru trúnaðarmál skv. 16. gr.
laga nr. 7/1998. Efst á ljósritunum
kemur fram að umrædd gögn hafi
verið send úr myndsendi Heil-
brigðiseftirlits Suðurlands þann
23.07.99 kl. 11.11. Á fremsta blaðið
er skráð nafn viðtakandans sem er
Eiríkur Jónsson DV. Það er sá
sami maður og skrifaði fréttina í
DV 23. júlí undir stöfunum EIR. Á
ljósritinu sést einnig að greinar-
gerðirnar hafa verið sendar úr
myndsendi Frjálsrar fjölmiðlunar,
útgáfufyrirtækis DV, nokkru síðar.
Strikað er yfir tímasetningu þar
sem viðtakandinn vill ekki láta
fram koma hvenær gögnin voru
send honum frá DV. Þessi gögn
veita óneitanlega sterka vísbend-
ingu um að ekki þurfi að leita langt
til þess að finna skýringu þess að
greinargerðir Heilbrigðiseftirlits
Suðurlands bái-ust í hendur fjöl-
miðla.
Að lokum vill umbj. minn taka
fram að mál þetta er mjög alvar-
legt og snýst um mikla hagsmuni.
Það er sameiginlegt hagsmunamál
framleiðenda kjúklinga og neyt-
enda að allt verði gert til þess að
berjast gegn campylobactersýk-
ingum í kjúklingakjöti sem og
annarri matvöru. Þekkingarleit í
formi vandaðra rannsókna ásamt
sífelldri viðleitni framleiðenda til
þess að halda sýkingarhættu í lág-
marki eru réttu viðbrögðin. Jafn-
framt þarf að upplýsa almenning
um að campylobacter er ekki
bundinn kjúklingum heldur er víða
í náttúrunni. Rétt meðhöndlun við
matargerð er það eina sem tryggir
að til sýkingar geti ekki komið.
Rógsherferð eftirlitsaðila gegn
einstökum framleiðanda er ein-
ungis til þess fallin að skaða við-
komandi rekstur, stofna verðmæt-
um og atvinnu manna í háska. Það
er mjög mikilvægt að Heilbrigðis-
nefnd Suðurlands reyni, eftir því
sem unnt er, að rétta hlut umbj.
míns í þeirri erfiðu stöðu sem hann
er eftir það sem kalla verður aðför
heilbrigðisfulltrúanna að rekstri
hans.
Virðingarfyllst,
Gestur Jónsson hrl.
ISLEIVSKT MAL
Sigurbjöm Einarsson biskup
sendir mér afskaplega vandað og
fróðlegt bréf, og þótti mér betur
fengið en ófengið. Það birtist hér
með kærri þökk, að slepptum
ávarps- og kveðjuorðum:
„Vegna fyrirspurnar í þættinum
um íslenskt mál í Mbl. á laugar-
daginn var leyfi ég mér að benda
á, að í Biblíunni frá 1981 er Hebr.
10.39 þýtt svo: „En vér skjótum
oss ekki undan og glötumst, held-
ur trúum vér og frelsumst."
I öðru lagi bendi ég á, að í 38.
versi stendur (eins og áður): „En
skjóti hann sér undan...“ Þarf
ekki lengra að fara til þess að sjá,
hvemig orðið „undanskotsmenn“
er myndað og hvað það merkir.
Sbr. „undanskot", sem er aug-
ljósrar merkingar og í orðabókum.
„Undanskotsmenn" hafa hins veg-
ar ekki komist í orðabækur, enda
ekki víða á prenti né oft í munni.
Það orð kemur fyrst fram í þeirri
þýðingu Nýja testamentis, sem
var prentuð 1906. Þýðandi Hebr-
eabréfs þá var síra Þórhallur
Bjamarson, síðar biskup, smekk-
vís maður og orðhagur, þótt
smekkur hans kunni að hafa
bragðist á stundum eins og gerist
um aðra menn. Mér þykir líklegt,
að hann hafi smíðað þetta orð og
meðnefndarmenn hans samþykkt.
Þessari nýsmíði var haldið, þegar
sú biblíuþýðing var leidd til lykta,
sem var prentuð árið 1912 og var í
gildi til 1981.
Gríski frumtextinn hefur nafn-
orð á þessum stað og hefur síra
Þórhalli og öðram þýðendum þess
tíma þótt réttara að taka tillit til
þess, því það var krafa samtímans
til vísindalegra þýðinga, að orða-
fari frumtextans væri fylgt sem
nákvæmlegast. Þessi tímabundna
krafa leiddi einatt til þess, að þýð-
í ingar urðu óþjálli en skyldi og
komu efninu ekki til góðra skila.
En ekki er „undanskotsmenn"
torskilið orð í sjálfu sér, þegar
hugað er að sambandinu, þótt fá:
um muni þykja eftirsjón að því. í
öllum íslenskum þýðingum þess-
arar ritningar fram til 1906 er not-
uð sögn, ekki nafnorð. Guðbrand-
ur fylgir Oddi (sbr. tilvitnun í
nefndum þætti) orði til orðs. Þor-
lákur breytir til: „Vér eram ekki
af þeim, sem víkja og fyrirdæmdir
verða.“ Steinn (1728): „... ekki af
þeim, sem smeygja sér undan til
töpunar.11 Nýja testmentið 1813
Umsjónarmaður Gísli Jónsson
1023. þáttur
hverfur aftur til Þorláks, en Nt.
1827 segir: „... sig í hlé draga sjálf-
um þeim til fortöpunar." Þetta er
óbreytt 1859, svo og 1866, nema
þar er „tO glötunar" í stað „fortöp-
unar“.
Þýðingin, sem gefin var út 1981
og Jón Sveinbjömsson, prófessor,
vann mest að, er á þessum stað í
samræmi við hefð, sem var rofin
1906. Jafnframt samkvæm því eðli
íslenskrar tungu, sem nú er farið
að misbjóða illilega, að sneiða hjá
nafnorðastagli. En „að skjóta sér
undan“ nær merkingu framtext-
ans betur en „draga sig í hlé“ eða
„víkja“. „Smeygja sér undan“ í
Steinsbiblíu er þá sönnu nær.“
★
Hlymrekur handan kvað:
Björk er viss um að hálmstráin halda
í hretviðrum lífsins og kalda,
„og þó gildnað sé mittið,
ég geri margt hittið,
og víst skal ég klófesta Valda."
•k
Bréf Haralds Sigurðssonar.
III. kafli.
„8. Skipting orða milli lína. Oft
era það tölvumar sem gera okkur
lífið leitt. Mbl. 28/10 1993: lo-
snuðu... Mbl. 20/7 1994: ga-skút-
urinn... Hú-svíkingar. Mbl. 13/4
1994: le-sandans... kerfisk-arlarn-
ir ... sjálfumg-löðu ... ti-lætluðum.
Mbl. 2/6 1994: ... að bjóða fr-am.
Sjónvarpshandbók DV 12.-26. ág.
er morandi í slíkum villum. Algjör
safngripur um óvandvirkni.
9. Röng beyging orða, eða engin.
í bamatíma Sjónv. 23/10 1994: „Já,
klöppum fyrir Egil...“ (fyrir Ágli,
að sjálfsögðu). Mbl. 27/7 1999:
„Bjóðum Eirík A. Auðunsson mat-
reiðslumaður velkominn til
starfa... Fiskbúðin Vör. Hér
gleymdist að beygja líka mat-
reiðslumanninn! (bjóðum Eirík
matreiðslumann velkominn...) Sér-
nöfn eins og Nonni Travel (Nonna-
ferðir?) eða Bræðumir Ormsson er
erfitt að hemja innan íslenskra
beygingarreglna. Hvað þá um ýmis
erlend orðskrípi á veitingahúsum
eða hljómsveitum. Erlent skal það
vera. Það „selur“ betur.
10. Röng orðaröð. í DV 28/11
1998: „Fundur um ofbeldi í Selja-
kirkju.“ (!) Era það ekki hrein
ósannindi, Gísli minn, að prestar í
Seljakirkju dundi sér við að berja
sóknarbömin? Auðvitað átti fyrir-
sögnin að vera: „Fundur í Selja-
kirkju um ofbeldi." „Land míns
fóður“ (er það skáldaleyfi?) Ekki
myndum við segja við barnið:
Sæktu nú pípu þíns afa eða hvar
era inniskór þinnar ömmu??
(Odags.): „Hundur tekinn af
lögreglunni"! Var það lögreglan
sem tók hundinn eða voru það ein-
hverjir sem náðu hundinum úr
klóm lögreglunnar? Oþarflega
óljóst. Útv. 9/2 1996 BBI: „... ég
man ekki eftir svona miklu tjóni
vegna náttúrahamfara á sauðfé."
Já, náttúrahamfarir á sauðfé geta
verið skelfilegar(i) Væri ekki rétt-
ara: „... svona miklu tjóni á sauðfé,
vegna náttúruhamfara." Rás I
6/12 ár?: „Sjómannasamtökin boða
verkfall frá áramótum á föstudag-
inn.“ Er það nú víst að áramótin
beri upp á föstudaginn? Eðlilegra
væri: „Á föstudaginn boða Sjóm.
verkfall frá áramótum.“ (Odags.):
„... þeir ætla að ræða um bann við
tilraunum með kjamorkuvopn í
Hvíta-húsinu í Washington." Já,
hvílíkt bommsarabomm yrði það,
Gísli minn, ef þeir sprengdu í tætl-
ur fínustu stofuna hans Clintons!!,
vonandi sleppa þau Bill og Moniea
út í tæka tíð! Að sjálfsögðu átti
setningin að vera: „... þeir ætla að
ræða í Hvíta húsinu um bann ...“
11. Leiðinlegt og óþarft þágu-
falls-i. Fréttist nokkuð af þeim
Leói, Vali eða Arthúri ... Þetta er
ólíkt Ottó-i... Bréf kom frá Jens-i
og Jóel-i. Mbl. 28/4 1999: „Múlinn
á Sóloni íslandusi"...!
12. Þrítuggið orð. Sjónv. 5/7
1994 (Mex.-Búlg.) Bj.Fel.: „Hann
er greinilega öragg vítaskytta
hann Garcia...“ Er þetta ekki of-
hlaðið? Hann-hann-Garcia. Nóg
var bara: „Garcia er hörku
skytta." Eða „Garcia er öragg
vítaskytta.“
13. Vafasöm nýsmíði. Bj.Fel.:
„Að lúta í gras.“ Er það hægt ef
leikið er á malarvelli og hvergi er
stingandi strá??“
★
Þuríður þaðan sendir:
Pótti Sigmundi Sólheimaklerki
(hans sonur var Jónmundur sterki)
að rákéttusnark
og hánæturhark
væri sanníslenskt menningarmerki.
★
Bagalegt þótti mér að heyra
vanan fréttamann í Ríkisútvarp-
inu nota orðið „ráðahagur" í merk-
ingunni ráðagerðir, fyrirætlanir.
Hver vill ekki hafa 200.000 á mánuði?
| Hver v
Í56
1-
í